داخلی
»کتابخانه و کتابداری
ترویج علم؛ سرمایه‌گذاری راهبردی برای توسعه است
به گزارش لیزنا، متن سخنرانی دکتر محمد حسن زاده رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) در مراسم بزرگداشت روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه ۱۹ آبان ۱۴۰۴ با عنوان «ترویج علم، راهی برای توسعه ارتباط دانشگاه و صنعت» به شرح زیر است:
بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم
خدمت خانم‌ها و آقایان گرامی، پژوهشگران، همکاران ارجمند و همراهان عرصه علم و فناوری عرض سلام و احترام دارم
خوشحالم که به عنوان پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران به عنوان گنجینه دانش ایرانیان در روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه، در جمع شما فرهیختگان هستم تا از گامی سخن بگویم که می‌تواند آینده تعامل علم، صنعت و جامعه را در کشور ما دگرگون سازد — گامی به نام ترویج علم.
ایرانداک در طول نزدیک به شش دهه فعالیت خود خدمات ارزنده ای به توسعه زیست بوم علم و فناوری و نوآوری کشور کرده است. در ترویج علم هم نقش ارزنده ای داشته است. امروز فرصتی است که با همکاری انجمن ترویج علم، گامی مهم برای تکمیل حرکت علمی کشورمان برداریم.
ترویج علم؛ سرمایه‌گذاری راهبردی برای توسعه است
در دنیای امروز، ترویج علم دیگر فعالیتی فرهنگی یا آموزشی صرف نیست؛ بلکه سرمایه‌گذاری ملی و زیربنایی برای پیشرفت کشورها به شمار می‌آید. کشورهایی که امروز در مرزهای علم و فناوری ایستاده‌اند، نخست با سرمایه‌گذاری در آموزش عمومی و ترویج علم توانستند میان علم و جامعه پیوند برقرار کنند.
وقتی جامعه علم را بفهمد، از آن حمایت می‌کند، آن را مطالبه می‌کند و به آن جهت می‌دهد. بنابراین، ترویج علم همان ترجمه دانش تخصصی به زبان مردم است تا علم از مقاله و آزمایشگاه فراتر رود و در تصمیم‌سازی‌ها، سیاست‌گذاری‌ها و زندگی روزمره جریان یابد.
فاصله میان علم و عمل؛ چالشی جدی در کشور است
با وجود تلاش گسترده دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی کشور، که برای بیشتر مسائل و چالش‌های ملی راه‌حل‌های علمی و فناورانه ارائه کرده‌اند، تنها بخش اندکی از این راه‌حل‌ها در عمل به کار گرفته می‌شود.
این شکاف میان علم و اجرا، بزرگ‌ترین مانع در مسیر توسعه پایدار است.
برای پر کردن این فاصله، باید نه‌فقط بر تولید علم، بلکه بر ترویج، فهم و همیاری اجتماعی در علم تمرکز کنیم تا علم به بخشی از نظام تصمیم‌گیری و تولید در جامعه تبدیل شود.
سه گام بنیادین در مسیر ترویج علم: علم‌باوری، علم‌یاوری، و همیاری در علم
برای نهادینه‌سازی فرهنگ علمی و پیوند واقعی میان دانشگاه، صنعت و جامعه، ما در ایرانداک بر سه گام کلیدی تأکید داریم:
1. علم‌باوری – یعنی اعتماد به علم به‌عنوان مطمئن‌ترین راه برای حل مسائل کشور. جامعه‌ای که به علم باور دارد، تصمیم‌هایش را بر پایه داده و شواهد می‌گیرد، نه احساس و سلیقه.
2. علم‌یاوری – یعنی پشتیبانی از فعالیت‌های علمی و فناورانه؛ از آموزش و پژوهش گرفته تا حمایت از نخبگان و کاربست نتایج تحقیقات در صنعت و خدمات عمومی.
3. همیاری در علم – یعنی دعوت از مردم، رسانه‌ها، بخش خصوصی و نهادهای مدنی برای یاری‌رسانی به فرایند علمی؛ از آگاهی تا اقدام.
بدون همکاری ملی و چندجانبه این سه گام، ترویج علم تنها در حد شعار باقی می‌ماند.
همگانی‌سازی علم؛ سازوکاری برای کاربردی‌سازی دانش است
در پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، باور داریم که دانش زمانی زنده است که به کار آید. اگر قرار است دانشگاه‌ها نقش مؤثرتری در توسعه صنعتی و اجتماعی کشور ایفا کنند، باید از مسیر ترویج و همگانی‌سازی علم عبور کنند.ترویج علم پلی است میان پژوهشگران و صنعتگران، میان آزمایشگاه و کارخانه، میان نظریه و عمل. با همین نگاه، امروز از سامانه ملی ترویج علم ایران رونمایی می‌کنیم تا بستری دیجیتال برای گردآوری، تولید و انتشار محتوای علمی به زبان عمومی فراهم شود؛ سامانه‌ای برای آن‌که علم با زندگی مردم پیوند بخورد.
نقش ترویج علم در توسعه فناوری
فناوری در خلأ رشد نمی‌کند. جامعه‌ای که به علم باور دارد، فناوری را می‌پذیرد، از آن حمایت می‌کند و آن را به سمت نیازهای واقعی خود هدایت می‌نماید. ما در مسیر توسعه فناوری، نیازمند بسترهای گفت‌وگوی علمی میان دانشگاه، صنعت و مردم هستیم؛ و ترویج علم دقیقاً همین بستر گفت‌وگوست.
در این مسیر، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران به عنوان نهاد ملی علم‌سنجی و اطلاع‌رسانی علمی کشور، تلاش دارد با ابزارهای داده‌محور، رسانه‌ای و آموزشی، نقش پیشران در اجتماعی‌سازی علم ایفا کند.
گام نخست ایرانداک برای آینده‌ای گسترده‌تر
سامانه ملی ترویج علم ایران که امروز از آن رونمایی می‌کنیم، گام نخست در مسیر نهادینه‌سازی ترویج علم در کشور است.
این سامانه به آدرس https://popscience.irandoc.ac.ir/ در دسترس عموم قرار دارد و در آینده، خدمات و بخش‌های متنوع‌تری به آن افزوده خواهد شد؛ از جمله بانک محتوای ترویجی، شبکه ملی ترویج‌گران علم، و بستری برای تعامل رسانه‌ها، دانشگاه‌ها و صنایع.
در پایان تأکید می‌کنم که ترویج علم، راهی برای توسعه ارتباط دانشگاه و صنعت و تقویت سرمایه اجتماعی علم در کشور است. هرچه علم در جامعه بیشتر فهمیده شود، توسعه فناورانه و نوآورانه ما نیز شتاب خواهد گرفت. از همکاری صمیمانه‌ی انجمن ترویج علم ایران و همه همکاران فرهیخته در طراحی و اجرای این سامانه سپاسگزارم. به امید روزی که علم نه‌تنها در دانشگاه‌ها، بلکه در تصمیم‌ها و زندگی روزمره‌ی همه مردم ایران جاری باشد.
با سپاس
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.