صدودهمین شماره «تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی» منتشر شد

به گزارش لیزنا، صدودهمین شماره پیاپی (سومین شماره از بیست و هشتمین دوره) فصلنامه علمی ـ پژوهشی «تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی»، شامل شش مقاله به صورت الکترونیکی منتشر شد.

در این شماره، شش مقاله با عناوین«خدمات، فرصت‌ها، ظرفیت‌ها و چالش‌های کتابخانه‌های عمومی در ارائه اطلاعات سلامت: مرور نظام‌مند» از نصرت ریاحی‌نیا، علی عظیمی و داود حاصلی؛ «دلالت‌های آینده‌پژوهانه نظریه تاب‌آوری بر کتابخانه‌های عمومی ایران» از علی ذاکری، محسن طاهری دمنه، الهه ابراهیمی درچه؛ «تأثیر جدول پیشگامان بر میزان مطالعه دانش‌آموزان ابتدایی» از فاطمه نجفی تربه‌بر، یوسف مهدوی‌نسب، نسرین محمدحسنی؛ «تحلیل بیانیه حفظ حریم خصوصی کتابخانه‌های عمومی و ارائه بیانیه حفظ حریم خصوصی برای کتابخانه‌های عمومی ایران» از مهدی رحمانی؛ «سواد اطلاعاتی در کتابخانه‌های عمومی از نگاه سیاست‌گذاران نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور: یک مطالعه اکتشافی» از بتول کیخا، امیر غائبی و «طراحی و پیاده‌سازی پایگاه جامع میراث مکتوب علوم و فنون» از اکرم فتحیان دستگردی ارائه و منتشر شده است.

در مقاله «خدمات، فرصت‌ها، ظرفیت‌ها و چالش‌های کتابخانه‌های عمومی در ارائه اطلاعات سلامت: مرور نظام‌مند» نویسندگان با مرور مقالات علمی منتشرشده در دنیا، انواع خدمات را شامل شش مقوله کلی: اطلاع‌رسانی سلامت، عوامل اجتماعی تعیین‌کننده سلامت، آموزش سواد سلامت، ارائه مستقیم خدمات بهداشتی، ترویج تحرک جسمی، و خدمات جایگزین و مکمل مراقبت شناسایی کرده‌اند. ظرفیت‌ها در چهار مقوله کلی نیروی انسانی، منابع، کارکردهای کتابخانه و ارزش‌های بنیادی کتابخانه‌ها دسته‌بندی شده‌اند. فرصت‌ها شامل چهار مقوله کلی استفاده از ظرفیت سایر سازمان‌ها، تقویت نیروی انسانی، تأمین مکان ارائه خدمات بهداشتی، و افزایش تاب‌آوری جامعه در بحران‌ها بوده‌اند. در نهایت، چالش‌ها شامل ماهیت موضوع، سیاست و خط‌مشی، بودجه، منابع، تجهیزات و فناوری، فضا، خدمات، همکاری بین‌سازمانی، نیروی انسانی متخصص، ارتباط با مراجعان، و مشکلات مراجعان شناسایی شدند.

«دلالت‌های آینده‌پژوهانه نظریه تاب‌آوری بر کتابخانه‌های عمومی ایران» مقاله‌ای است که با بهره‌گیری از روش‌های آینده‌پژوهی، یک کتابخانه تاب‌آور را دارای ویژگی‌های تنوع، تغییرپذیری، پیمانه‌ای بودن، پذیرش متغیرهای آرام، بازخوردهای فشرده، سرمایۀ‌ اجتماعی، ابتکار، خدمات اکوسیستم، افزونگی و عمومی‌ها می‌داند. این مقاله، کتابخانه آینده را بستری دیجیتال و یک «فضای ساختی» برای هم‌آفرینی اشتراکی می‌داند و کتابخانه تاب‌آور را به‌عنوان یک تجربه‌سرا، نقطه دسترسی شهروندان به فناوری‌های نوظهور و بستری برای مردمی‌سازی علم و تمرین معرفت‌شناسی مدنی توصیف می‌کند. نویسندگان، در نهایت، بیان می‌کند که کتابخانه آینده، ساختار مدیریت پیمانه‌ای دارد و مکانی برای یادگیری، بازآموزی و ـ مهم‌تر از آن ـ عبور از آموخته‌های قبلی است.

در مقاله «تأثیر جدول پیش‌گامان بر میزان مطالعه دانش‌آموزان ابتدایی» با استفاده از روش آزمایشی و سه گروه آزمودنی، تأثیر مثبت جدول پیشگامان بر میزان مطالعه دانش‌آموزان ابتدایی نشان داده می‌شود. این پژوهش نشان می‌دهد که جدول پیشگامان مناسب از شایستگی و خودمختاری پشتیبانی، و از احساس هم‌بستگی و رضایت هنگام درک شدن توسط افراد نزدیک و موردعلاقه حمایت می‌کند و موجب احساس نزدیکی با هم‌بازی‌ها می‌شود. به‌علاوه، یکی دیگر از جنبه‌های جدول پیشگامان، به‌عنوان یک عنصر بازی‌، بازسازی فضای مشارکتی است. استفاده از جدول پیشگامان باعث می‌شود تا دانش‌آموزان بیشتر درگیر شوند و در کلاس مشارکت داشته باشند.

مقاله «تحلیل بیانیه حفظ حریم خصوصی کتابخانه‌های عمومی و ارائه بیانیه حفظ حریم خصوصی برای کتابخانه‌های عمومی ایران» با بررسی ۲۵ کتابخانه در دنیا، مشخص می‌کند که ۲۴ کتابخانه، بیانیه حفظ حریم خصوصی کاربران را در وب‌سایت خود ارائه کردند. «بیانیه کتابخانه عمومی شیکاگو» جامع‌ترین بیانیه بود. از میان عوامل ذکرشده، ارائه راهبردهای کتابخانه در مورد سوابق استفاده از سیستم‌های کتابخانه، سوابق مربوط به پروفایل کاربری کاربران کتابخانه و علل ارائه و انتشار اطلاعات کاربران، بیشترین فراوانی را داشتند. در نهایت، بخش‌های اصلی‌ که باید در بیانیه حفظ حریم خصوصی کاربران موجود باشد، و راهبردهایی پیشنهادی برای کتابخانه‌های عمومی در ارائه بیانیه حفظ حریم خصوصی کاربران ارائه شده است.

مقاله «سواد اطلاعاتی در کتابخانه‌های عمومی از نگاه سیاست‌گذاران نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور: یک مطالعه اکتشافی» پنج مقوله استخراج شده شامل اهمیت سواد اطلاعاتی، اسناد بالادستی نهاد، برنامه‌های آموزش سواد اطلاعاتی برای مخاطبان، خلأهای سواد اطلاعاتی و عوامل بروز خلأها و راهکارهای ارتقای جایگاه مؤلفه‌های سواد اطلاعاتی هستند. همچنین مهم‌ترین نارسایی‌های جایگاه مهارت‌های سواد اطلاعاتی در برنامه‌های نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، شامل نبود برنامه‌های منسجم و یکپارچه آموزش مهارت‌های سواد اطلاعاتی در اسناد بالادستی نهاد، اشاره‌های گذرا و محدود به مهارت‌های سواد اطلاعاتی، تأخر بازنگری‌های اسناد بالادستی و ابلاغیه‌ها، عدم حضور کتابداران و متخصصان سواد اطلاعاتی کشور در تدوین اسناد، نبود نگاه بالادستی به مفاهیم مهارت‌محور سواد اطلاعاتی در اسناد هستند.

آخرین مقاله این شماره با عنوان «طراحی و پیاده‌سازی پایگاه جامع میراث مکتوب علوم و فنون»، به شناسایی عناصر فراداده‌ای پایگاه جامع میراث مکتوب علوم و فنون طی فرایندی پنج مرحله‌ای و پس از آن طراحی پایگاه در هفت مرحله می‌پردازد. این مراحل عبارت‌اند از: شناسایی و سازمان‌دهی میکروفیش‌های نسخ خطی، شناسایی عناصر فراداده‌ای برای توصیف نسخ خطی، شناسایی نرم‌افزار مناسب و طراحی فرم ورود اطلاعات نسخ خطی در پایگاه رایسست، دیجیتال‌سازی مجموعه میکروفیش‌ها، مستندسازی و فهرست‌نویسی نسخ خطی، ورود اطلاعات نسخ خطی در پایگاه و بارگذاری فایل‌ها، و ارزیابی و ویرایش اطلاعات واردشده در پایگاه.

گفتنی است، انتشار فصلنامه علمی «تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی» به مدیر مسئولی مهدی رمضانی دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و سردبیری سعید اسدی دانشیار علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شاهد از ابتدای امسال با تغییر در صفحه‌بندی و قطع از سر گرفته شد.

این فصلنامه دارای «رتبه الف» در ارزیابی نشریات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و چارک اول در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام است و در حوزه‏‌های علم اطلاعات و دانش‌شناسی، به‌ویژه کتابخانه‌های عمومی و مطالعات خواندن مقاله پژوهشی می‌پذیرد.

علاقه‌مندان می‌توانند نسخه الکترونیکی شماره پاییز سال ۱۴۰۱ فصلنامه علمی- پژوهشی «تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی» را در (اینجــــــــــــا) مطالعه و یا دریافت کنند.