صد و بیستمین فصلنامه «تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی» منتشر شد

به گزارش لیزنا، صد و بیستمین شماره پیاپی (اولین شماره از سی و یکمین دوره) فصلنامه علمی ـ پژوهشی «تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی»، شامل ۶ مقاله الکترونیکی، منتشر شد.

در این شماره، ۶ مقاله با عنوان‌های «کارکردهای هوش مصنوعی در کتابخانه‌های عمومی: مروری نظام‌مند» از بهروز رسولی، علی نعیمی صدیق، عمار جلالی‌منش و سید مهدی سمائی، «مطالعه میزان وفاداری و عوامل مؤثر بر آن در مراجعه‌کنندگان کتابخانه‌های سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران» از یعقوب نوروزی و سعید رضایی، «نقش کتابخانه‌های عمومی در حفاظت از دانش بومی: مطالعه فراترکیب» اثر لیلی سیفی، «پیش‌بینی کاربست مهارت‌های سواد رسانه‌ای کتابداران با استفاده از نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده: نقش تعدیل‌گر شخصیت» از حاتم فرجی ده‌سرخی، محسن شاکری، ابوالفضل اسدنیا و مهرداد عظیمی نژادیان، «بررسی رابطه بین انگیزه خودمختاری، وابستگی متقابل وظیفه و اهمیت وظایف با اشتراک دانش ضمنی کتابداران به کمک نقش تعدیلگر دانش بین‌نسلی» از علی بیرانوند، نصرت جعفری، فاطمه بهلول و محمدابراهیم سمیع و «شناسایی فرصت‌ها، تهدیدها و موانع برگزاری مسابقه‌های کتابخوانی در کتابخانه‌های عمومی: دیدگاه کتابداران» از سیدمهدی نارمنجی منتشر شده است.

مقاله «کارکردهای هوش مصنوعی در کتابخانه‌های عمومی: مروری نظام‌مند» با هدف شناسایی ظرفیت‌های هوش مصنوعی در ارتقای خدمات کتابخانه‌های عمومی، به بررسی ۴۲ منبع علمی پرداخته و ۶۶ کارکرد کلیدی را در شش حوزه شناسایی کرده است: (۱) مدیریت مجموعه، کمک به شناسایی نیازهای کاربران و بهینه‌سازی چرخه عمر منابع کمک؛ (۲) سازماندهی اطلاعات، کمک به اختصاص اصطلاحات نمایه‌ای، تهیه خلاصه‌ها و دیجیتال‌سازی آثار؛ (۳) بازیابی اطلاعات، کمک به جستجوی چندرسانه‌ای، کاوش اطلاعات ناهمگون و چندزبانه؛ (۴) خدمات کاربران، کمک به بهبود تجربه کاربری از طریق مشاوره اطلاعاتی، ربات‌های دستیار و تحلیل احساسات؛ (۵) فضا و تجهیزات کتابخانه، کمک به فراهم‌سازی فضایی دلنشین‌تر برای کاربران و (۶) مدیریت و نگهداری کمک به مدیر برای استفاده بهتر از منابع در دسترس. این پژوهش، بر ضرورت بهره‌برداری از هوش مصنوعی برای همگامی کتابخانه‌ها با شهرهای هوشمند تأکید دارد.

در مقاله «مطالعه میزان وفاداری و عوامل مؤثر بر آن در مراجعه‌کنندگان کتابخانه‌های سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران»، با استفاده از روش پیمایشی، میزان وفاداری کاربران بررسی شده و ارتباط معنادار میان نگرش وفادارانه، توانایی و ویژگی‌های شخصیتی و رفتار، خدمات جانبی کتابخانه، سودمندی مجموعه کتابخانه و وفاداری نسبت به کتابخانه، سوابق تمدید و مدت عضویت شناسایی شده است. نتایج این پژوهش، بر لزوم بازنگری در شیوه‌های اطلاع‌رسانی و ارتقای کیفیت خدمات کتابخانه‌ای در کتابخانه‌های سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران تأکید دارد.

مقاله «نقش کتابخانه‌های عمومی در حفاظت از دانش بومی: مطالعه فراترکیب» با تحلیل مطالعات بین‌المللی، پنج نقش کلیدی شامل ارتقای رفاه و آگاهی جوامع بومی، مستندسازی و سازماندهی منابع، تعامل اعتمادساز با بومیان، همکاری نهادی و مقابله با چالش‌هایی چون شکاف دیجیتال را استخراج کرده و الگویی برای حفظ و ترویج دانش بومی ارائه داده است. الگوی ارائه‌شده نشان می‌دهد که کتابخانه‌های عمومی می‌توانند با تکیه بر اقدامات هدفمند و همکاری‌های میان‌سازمانی، نقش مؤثری در حفظ و ترویج دانش بومی ایفا کنند. این یافته‌ها راهنمایی برای متخصصان اطلاعات، مدیران کتابخانه‌ها و تصمیم‌گیران فرهنگی فراهم می‌آورد.

در مقاله «پیش‌بینی کاربست مهارت‌های سواد رسانه‌ای کتابداران با استفاده از نظریه رفتار برنامه‌ریزی‌شده: نقش تعدیل‌گر شخصیت»، با بررسی کتابداران استان کرمان، نقش مؤلفه‌های روان‌شناختی در به‌کارگیری سواد رسانه‌ای تحلیل شده و مدل پیشنهادی برای طراحی مداخلات آموزشی ارائه شده است.

مقاله «بررسی رابطه بین انگیزه خودمختاری، وابستگی متقابل وظیفه و اهمیت وظایف با اشتراک دانش ضمنی کتابداران به کمک نقش تعدیلگر دانش بین‌نسلی» به بررسی عوامل مؤثر بر اشتراک دانش ضمنی در میان کتابداران کتابخانه‌های عمومی استان کهگیلویه و بویراحمد پرداخته است. این پژوهش با استفاده از روش پیمایشی و مدل‌سازی معادلات ساختاری، نشان داده است که خودمختاری، اهمیت وظایف و وابستگی متقابل وظیفه تأثیر مثبت و معناداری بر اشتراک دانش ضمنی دارند. همچنین، نقش تعدیل‌گر دانش بین‌نسلی در رابطه میان وابستگی وظیفه و اشتراک دانش تأیید شده است. یافته‌های این مقاله بر اهمیت انتقال تجربیات میان‌نسلی در ارتقای کیفیت خدمات کتابخانه‌ای تأکید دارد و راهکارهایی برای بهبود تعاملات دانشی در محیط‌های کتابخانه‌ای ارائه می‌دهد.

مقاله «شناسایی فرصت‌ها، تهدیدها و موانع برگزاری مسابقه‌های کتابخوانی در کتابخانه‌های عمومی: دیدگاه کتابداران» با رویکرد کیفی و تحلیل مضمون، به بررسی دیدگاه کتابداران استان خراسان جنوبی درباره برگزاری مسابقه‌های کتابخوانی پرداخته است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که این مسابقه‌ها ظرفیت‌هایی فرهنگی و فردی برای ارتقای فرهنگ مطالعه دارند، اما در عین حال با تهدیدهایی در سطوح سیستمی، فردی و فرهنگی مواجه‌اند. همچنین، موانعی اجرایی، فنی و مدیریتی مانند محدودیت منابع، بودجه و استاندارد نبودن سؤالات از جمله چالش‌های اصلی در اجرای این برنامه‌ها هستند. این مقاله با ارائه تحلیل دقیق از فرصت‌ها و چالش‌ها، راهنمایی مؤثری برای مدیران کتابخانه‌ها در طراحی و اجرای اثربخش مسابقه‌های کتابخوانی فراهم می‌آورد.

فصلنامه علمی «تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی» به مدیرمسئولی آزاده نظربلند؛ دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و سردبیری منصور کوهی رستمی؛ دانشیار علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، منتشر می‌شود. این فصلنامه دارای «رتبه الف» در ارزیابی نشریات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و چارک اول در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام است و در حوزه‏‌های کتابخانه‌های عمومی و مطالعات خواندن مقاله پژوهشی می‌پذیرد.

علاقه‌مندان می‌توانند نسخه الکترونیکی شماره بهار سال ۱۴۰۴ فصلنامه علمی- پژوهشی «تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی» را از نشانی https://publij.ir مطالعه و یا دریافت کنند.