آیین گرامیداشت روز «کتاب، کتابخوانی و کتابدار» برگزار شد

به گزارش لیزنا، همزمان با آغاز سی‌وسومین هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، آیین گرامیداشت روز «کتاب، کتابخوانی و کتابدار» با حضور دکتر مسعود پزشکیان رئیس جمهور، سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، آزاده نظربلند، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و جمعی از مسئولان فرهنگی، اهالی فرهنگ و هنر و کتابداران در تالار وحدت برگزار شد.

این کتاب است که می‌تواند راه‌حل مشکلات را در درون خود عرضه کند و گره از مسائل بگشاید

 دکتر مسعود پزشکیان، شامگاه شنبه، ۲۴ آبان ۱۴۰۴، در آیین ملی گرامیداشت «روز کتاب، کتابخوانی و کتابدار»، با تأکید بر جایگاه رفیع کتاب در حیات فکری و اجتماعی ملت‌ها، کتاب و کتابخوانی را «راه نجات کشور از مشکلات» و «رمز زنده بودن جامعه و عقب نماندن از قافله رشد و پیشرفت در جهان امروز» توصیف و تصریح کرد: در روزگاری که کشور با مسائل و چالش‌های گوناگون مواجه است، این کتاب است که می‌تواند راه‌حل مشکلات را در درون خود عرضه کند و گره از مسائل بگشاید.

رئیس‌جمهور در ادامه با اشاره به خطبه شانزدهم نهج‌البلاغه و کلام امیرالمؤمنین(ع) مبنی بر اینکه «کسی که جریان‌ها و روندهای گذشته را بداند و آنها را در مقابل دیدگان خود قرار دهد، اگر تقوا داشته باشد، دچار شبهه نمی‌شود و درست عمل می‌کند»، تصریح کرد: آموختن تجربه گذشتگان و قرار دادن آن در برابر دیدگان، از مسیر کتاب میسّر می‌شود. اگر ما امروز با ناترازی‌های متعدد روبه‌رو هستیم، به دلیل آن است که کتاب نخوانده‌ایم، تاریخ گذشتگان را به خوبی رصد نکرده‌ایم و از تجربه‌های آنان بهره نگرفته‌ایم.

دکتر پزشکیان با تبیین پیامدهای غفلت از میراث دانش و طبیعت پیرامون، افزود: وقتی قدر طبیعت و زمین را ندانیم، خود طبیعت برای ما بلا می‌فرستد. اگر ارزش زمین، آب، خاک و حتی مردم و جوانان‌مان را درست نشناسیم و ندانیم، چگونه باید با آنان مواجه شویم. در این صورت بی‌تردید آسیب خواهیم دید؛ این خواندن و عبرت گرفتن از تاریخ است که به ما می‌آموزد چگونه با مسائل برخورد کنیم و اهمیت این مسئله تا آنجاست که در کلام امیرالمؤمنین(ع) بخشی از ایمان معرفی شده است.

 رئیس‌جمهور در پاسخ به این پرسش که راه اصلاح روندهای ناصحیح در کشور و چگونگی رساندن آن به جایگاه شایسته چیست؟ ‌ نقش کتاب را در این راستا «تعیین‌کننده» دانست و گفت: اینکه چه کتابی، با چه کیفیتی و برای کدام مخاطب نوشته و منتشر شود، مسئله‌ای اساسی است. جاذبه‌های بصری، نقشی مهم در جذب افراد جامعه ــ فارغ از سن و سال ــ به کتاب دارد و ذهن را آرام‌آرام به سوی مطالعه می‌کشاند؛ همان‌گونه که کودک نوپا گام‌به‌گام راه رفتن را می‌آموزد. این فرایند باید از مدرسه آغاز شود و کارشناسان تربیتی در آن فعالانه ورود کنند.

رئیس‌جمهور در تبیین نقش دانش و آموزش در رشد سازمان‌ها تصریح کرد: برای ایجاد تغییر، هر اداره و سازمانی نیاز به  نظام ارزشیابی دارد. سازمان زنده، سازمان یادگیرنده است که خود را با تحولات پرشتاب امروز وفق می‌دهد. برای احیای سازمان‌ها و ادارات، باید بهترین منابع موجود در جهان که نیازهای آنها را پوشش می‌دهد، ترجمه و به روش آموزشی تبدیل شود تا نیروها بخوانند، بیاموزند، ارتقا یابند و ارزشیابی شوند.

رئیس‌جمهور تأکید کرد که همه ادارات و سازمان‌ها باید مجموعه‌ای از کتاب‌های مرتبط با ارتقای سازمان و متناسب با رسالت خود را در اختیار داشته باشند و به نیروی انسانی خود عرضه کنند تا روند پیشرفت کارکنان در هنگام خدمت نیز ادامه یابد.

دکتر پزشکیان با بیان اینکه انسان تا زنده است باید مسیر رشد و تعالی را طی کند، افزود: هیچ نقطه‌ای وجود ندارد که بگوییم به مقصد رسیده‌ایم. اگر این تفکر در ادارات، سازمان‌ها، مدارس و دانشگاه‌ها جاری شود، جامعه‌ای سرزنده، پویا، بانشاط و فعال خواهیم داشت.

رئیس جمهور با اشاره به چالش‌های موجود در کشور تصریح کرد: نمی‌شود ما به عنوان مسلمان در منطقه‌ای زندگی کنیم و نتوانیم مشکلاتی نظیر آب، تورم و بیکاری را حل کنیم؛ برای هر یک از این چالش‌ها هزاران راه‌حل در دنیای امروز وجود دارد. اگر نتوانیم بر این مشکلات غلبه کنیم، مقصر خود ما هستیم که از تجربه‌های دیگران بهره نبرده‌ایم.

دکتر پزشکیان با تأکید بر اهمیت ایمان و انگیزه در ارتقای جامعه گفت: علم راه را نشان می‌دهد و ایمان انسان ر ا به حرکت درمی‌آورد. اگر بخواهیم مسیر را پیدا کنیم و انگیزه پیمودن آن را داشته باشیم، این کتاب و تجربه‌های نهفته در آن است که می‌تواند ما را به موفقیت رهنمون سازد.

رئیس‌جمهور با اشاره به اینکه جایگاه کنونی کشور شایسته ملت ما نیست، افزود: اینکه چه نیرویی می‌تواند ما را از این وضعیت به سوی قله‌های تعالی سوق دهد، کتاب است. شما اهالی کتاب و کتابخوانی در این مسیر می‌توانید نقشی بزرگ و ماندگار داشته باشید و دولت نیز در مقام سیاست‌گذاری، برای ارتقای سازمان‌ها برنامه‌هایی دارد و آنها را دنبال خواهد کرد. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز سیاست‌های دولت در حوزه کتاب در راستای تولید و نشر کتاب‌های مناسب برای سازمان‌ها و ادارات در بخش‌های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی را پیگیری خواهند کرد.

کتابخانه، کتاب و کتابدار، سه ضلع اصلی نهاد کتابخانه‌های عمومی است

سید عباس صالحی؛ وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در آیین گرامیداشت روز «کتاب، کتابخوانی و کتابدار»، یاد علامه طباطبایی را گرامی داشت و گفت: با تلاش سفیر ایران در یونسکو، بزرگداشت علامه طباطبایی در سال ۲۰۲۶ در برنامه‌های یونسکو قرار گرفت. ایشان پیشتاز گفت‌وگوهای میان‌فرهنگی بود و علاوه بر مفسر، فقیه، حکیم و عارف بود و به گفت‌وگو باور داشت. علامه طباطبایی با نگارش «روش رئالیسم»، پلی بین فلسفه شرق و غرب برقرار کرد و توان گفت‌وگو را افزایش داد. در گفت‌وگو با هانری کوربن، گفت‌وگوهای مربوط به فلسفه غرب، الهیات و اسلام‌شناسی را ارتقا داد. ما بیش از پیش، به گفت‌وگو نیازمندیم و اگر این پل را بازتر کنیم، آینده بشریت را درخشان‌تر خواهیم داد.

وی خطاب به رئیس‌جمهور، با اشاره به ناترازی‌های موجود در حوزه مطالعه و کتاب، اظهار کرد: این ناترازی، ملموس به‌نظر نمی‌رسد. اما آثار آن، عمیق، پایدار و گسترده است. در حوزه تولید کتاب، کارنامه خوبی داریم. در شش ماهه اول امسال، ۱۱۹هزار عنوان کتاب که اغلب چاپ اول و تالیفی‌اند، منتشر شده و این آمار، معادل سال قبل است. همچنین ۵ درصد آثار تالیفی و ۸ درصد کتاب‌های چاپ اول، نسبت به سال قبل افزایش داشته است.

صالحی، کمتر کتاب خواندن را به‌عنوان هشداری جدی ارزیابی کرد و گفت: در موج دوم پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌ها در سال ۱۳۸۲، حدود ۶۳.۵ درصد، به سوالی مبنی بر مطالعه کتاب‌های غیردرسی، پاسخ بله داده بودند. این آمار در موج سوم در سال ۱۳۹۴ به ۴۱.۴ درصد تقلیل پیدا کرد و در سال ۱۳۹۸ به ۳۲.۸ درصد رسید. کتاب نخواندن، خطری سریع و بنیادین برای یک جامعه است. اگرچه فضای مجازی و شرایط اقتصادی، در این وضعیت اثر دارد، اما نظام حکمرانی کشور نمی‌تواند نسبت به آن بی‌توجه باشد، چون در نهایت، جان‌های افسرده و ذهن‌های خسته خواهد ساخت.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پایان، با ارائه دو پیشنهاد برای حل این مساله، بیان کرد: ۲۰ میلیون نفر جمعیت زیر ۲۰ سال در فضای آموزشی هستند که می‌توانند، تغییر و تکمیل فرهنگی پیدا کنند. وقتی از مدرسه حرف می‌زنیم، منظور کیفیت آموزشی است. مدرسه تفکربنیاد و مهارت‌محور به کتاب، معلم کتابخوان و جریان کتابی نیاز دارد. اینجاست که بین معاونت فرهنگی وزارت ارشاد، نهاد کتابخانه‌های عمومی و نگاه شما به‌عنوان رئیس‌جمهور، پیوند برقرار می‌شود. ارتقای کیفیت مدارس، با کتاب امکان‌پذیر است. کتاب، تمدن‌ساز است و وقتی نسل جدید با کتاب ارتباط نداشته باشد، ذهنی گسسته پیدا می‌کند.

وی، ظرفیت‌های نهاد کتابخانه‌های عمومی از منظر فرهنگی، خلق ارزش‌های اقتصادی و اجتماعی را در خدمت دولت خواند و افزود: کالبد کتابخانه، کتاب و کتابدار، سه ضلع اصلی مجموعه نهاد کتابخانه‌های عمومی است و کتابخانه، ضلع موازی مدرسه است. اگر مدرسه و کتابخانه پا به پای هم حرکت کنند، این آزادراه به مقصد می‌رسد.

مدیریت هدفمند ظرفیت‌ها، زمینه‌ساز خلق ارزش گسترده و اثرگذارِ ملموس و ناملموس

آزاده نظربلند؛ دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در این آیین، در تبیین موضوع خلق ارزش و تولید منافعِ ملموس و ناملموسِ کتابخانه‌های عمومی، بیان کرد: نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، دارای ظرفیت‌ها و فرصت‌های ارزشمندی است که بنیان نهاد و بنیان خلق ارزش فرهنگی و اقتصادی محسوب می‌شوند؛ برخورداری از ۴۲۲۹ نقطه خدمت کتابخانه‌ای در سراسر کشور، دارا بودن حدود دو میلیون و ۵۰۰ هزار عضو فعال در شبکه کتابخانه‌های عمومی و بهره‌مندی از بیش از ۷۵۰۰ نیروی انسانی در سراسر کشور، بخشی از این ظرفیت‌ها و فرصت‌هاست.

وی افزود: این ظرفیت‌ها، اگر به‌صورت هدفمند و هوشمند مدیریت شوند، زمینه‌ساز خلق ارزش گسترده و اثرگذارِ ملموس و ناملموس خواهند بود. به همین منظور، برای شناسایی ادبیات موضوع و دستیابی به بهترین روش‌ها، ابتدا الگوهای خلق ارزش در ۱۲ کشور مورد بررسی قرار گرفت و در گام نخست، پنج الگو با توجه به شاخص‌های بومی کشور انتخاب شدند. در نهایت با توجه به ماهیت نهاد که یک نهاد عمومی غیردولتی است و توجه ویژه به بازگشت سرمایه در فعالیت‌های فرهنگی، از میان الگوهای اقتصادی، الگوی بازگشت سرمایه (Return on Investment) که توسط فدراسیون بین‌المللی انجمن‌ها و مؤسسات کتابداری، ایفلا، نیز معرفی شده است، به‌عنوان الگوی نهایی انتخاب شد.  

۴/۳ همت،  تاثیر اقتصادی نهاد در طول یک سال

نظربلند در تشریح این الگو، گفت: خلق ارزش کتابخانه‌ها بر اساس شاخص‌های عضویت، امانت و رویدادهای ترویجی و آموزشی کتابخانه‌ای سنجیده می‌شود. با محاسبه این شاخص‌ها در وضعیت کنونی، نهاد با ۵۰۰۰ کتابدار و ۳۶۰۰ کتابخانه، توانسته است در طول یک سال، ۴٫۳ همت تأثیر اقتصادی ایجاد کند. سهم شاخص عضویت در این تأثیر اقتصادی ۶۲ درصد، سهم شاخص امانت ۳۰ درصد و سهم شاخص رویدادهای ترویجی و آموزشی ۸ درصد بوده است. به بیان روشن، افزون بر اثرات اجتماعی و فرهنگیِ حاصل از فعالیت‌ کتابخانه‌ها که خود به‌تنهایی قابل‌توجه و غیرقابل چشم‌پوشی است، نهاد در طول یک سال با صرف ۲٫۲ همت هزینه، ۴٫۳ همت تأثیر اقتصادی برای کشور ایجاد کرده است.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور اظهار کرد: در این چارچوب، سرانه سرمایه‌گذاری کشور در کتابخانه‌های عمومی برای هر ایرانی حدود ۲۵ هزار تومان است؛ رقمی تقریبا معادل یک‌دهم قیمت یک کتاب. در مقابل با وجود محدودیت‌ها و چالش‌های گوناگون، کتابداران پرتلاش، با انگیزه و دغدغه‌مند توانسته‌اند سالانه حدود ۵۰ هزار تومان تأثیر اقتصادی برای هر ایرانی ایجاد کنند. به این ترتیب، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور موفق شده است، بازدهی سرمایه‌گذاری دوبرابری را رقم بزند. این در حالی است که با افزایش سرمایه‌گذاری، میزان خلق ارزش به‌صورت نمایی رشد می‌کند.

رویکردهای جدید نهاد بر پایه‌ «ارتقای تنوع» و «گسترش دسترسی» شکل گرفته است

وی در ادامه خطاب به مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور گفت: کتابخانه‌های عمومی می‌توانند نقشی جدی و تعیین‌کننده در ساخت جامعه‌ای پویا و پیشرو برای ایران آینده ایفا کنند و به‌طور مستقیم در خلق ارزش‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و آموزشی، سهیم باشند. برای تحقق این نقش، رویکردهای جدید نهاد بر پایه‌ دو مفهوم راهبردیِ «ارتقای تنوع» و «گسترش دسترسی» در جنبه‌های مختلف از جمله فضاها، خدمات، رویدادها، کاربران، تحولات فناورنه و منابع کتابخانه‌ای شکل گرفته است. این دو محور راهبردی، مبنای حرکت نهاد به‌سوی نسل نوینی از کتابخانه‌های عمومی با شاخصه‌هایی همچون افزایش مشارکت اجتماعی، ترویج آموزش و یادگیری مادام‌العمر و تقویت خلاقیت و نوآوری هستند که با نیازهای جامعه امروز ایران، هم‌خوان است.

نظربلند در  پایان ضمن سپاس از اعتماد رئیس‌جمهور و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برای سپردن مسئولیت دبیرکلی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به یک کتابدار، بیان کرد: بازنگری در ساختار و چارچوب‌های حقوقیِ حامیِ کتابخانه‌های عمومی کشور، ایجاد منابع مالی پایدار و متنوع، حمایت مادی و معنوی از نیروی انسانیِ شاغل در نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، اختصاص سهم ویژه از حوزه مسئولیت‌های اجتماعی دستگاه‌ها برای خرید کتاب به‌صورت مداوم برای کتابخانه‌های عمومی و ایجاد زمینه گسترش و تعمیق ارتباط بین کتابخانه‌های عمومی، مدرسه و دانشگاه، چند نکته کلیدی به‌منظور پیشبرد امور و رفع موانع فعالیت کتابخانه‌های عمومی است. با دنبال کردن این مسیر، یقین دارم که نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور می‌تواند به یکی از پیشران‌های توسعه فرهنگی و اجتماعی ایران عزیز تبدیل شود و سرمایه‌گذاری‌هایِ فرهنگیِ امروزِ کشور را به بازدهیِ ملموس، پایدار و رو به رشد آینده تبدیل کند.

در بخش پایانی برنامه، با حضور  رئیس‌جمهور، ۱۲ نشان از جایزه ملی «همخوان» در محورهای کودکان، سالمندان، گروه‌های خاص، دوستدار خانواده، خانواده کتابخوان، آموزش کاربران، برون کتابخانه‌ای، ترویج خواندن در بخش فردی، ترویج خواندن در میان گروه‌های مردمی و جهادی، خبرنگار، حامی کتابخانه‌های عمومی، جایزه پایتخت کتاب ایران و جایزه تلاش، به برگزیدگان اهدا شد.