کد خبر: 46943
تاریخ انتشار: دوشنبه, 17 بهمن 1401 - 12:00

داخلی

»

گزارش

مطالعات تفسیری 4 دهه گذشته جهان اسلام متأثر از روش تفسیری شهید صدر است

منبع : لیزنا
نخستین نشست درس گفتارهای تفسیر موضوعی شهید صدر با بررسی مباحثی چون نظام فرهنگی، تحولات اجتماعی تفسیر موضوعی ناظر بر نیازهای جامعه اسلامی با سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین سید امید مؤذنی برگزار شد.
مطالعات تفسیری 4 دهه گذشته جهان اسلام متأثر از روش تفسیری شهید صدر است

به گزارش لیزنا، نخستین نشست از سلسله درس گفتارهای تفسیر موضوعی شهید صدر به همت اندیشگاه فرهنگی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و با همکاری پژوهشگاه تخصصی شهید صدر برگزار شد و حجت الاسلام و المسلمین سید امید مؤذنی ضمن معرفی شخصیت فردی و اجتماعی شهید صدر، اندیشه های او را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار داد.

مؤذنی در ابتدا با اشاره به اینکه برای شناخت اندیشه های شهید صدر باید ابعاد مختلف شخصیت وی مورد بررسی قرار گیرد، گفت: برخی از خطاها و برداشت های نادرست که ناظر بر ناآگاهی نسبت به شرایط اجتماعی و ویژگی های شخصیتی شهید صدر بوده، باعث شده اندیشه های شهید صدر و ابعاد مختلف شخصیت او به درستی تحلیل و شناخته نشود.

وی ادامه داد: باید توجه داشت تولید کننده متن در چه بافت زمانی،‌ شرایط اجتماعی و تاریخی زیسته و زیست او چه تأثیری بر گفتار و نوشتار او گذاشته است که شناخت این فاکتورها برای دریافت ابعاد مختلف شخصیت و اندیشه یک اندیشمند مهم است.

این مدرس علوم حوزوی با اشاره به پیشینه و بافت زیسته شهید صدر گفت: آیت الله شهید صدر از خاندانی مهم و تاثیرگذار در علم شیعه در سده های اخیر است. شهید صدر در طول زندگی 45 ساله خود پژوهش و دستاوردهای مهمی در حوزه علوم فقهی و تأثیر آن بر زندگی اجتماعی انسان به ثمر رسانده است که تفسیر موضوعی او از آخرین دستاوردها و فراورده های علمی این اندیشمند است که امروزه در اختیار ما است؛ زیرا پس از آن هرچه تولید کرده در دوران حبس و در زندان رژیم بعث عراق بوده و مصادره شد.

وی افزود: آیت الله شهید صدر یک شخصیت فقیه و اصولی، فیلسوف و عالمی است که در علوم حوزوی به طور خاص و چه در علوم انسانی به شکل کلی صاحب دیدگاه بوده است که تأکید و توجه بر جنبه فقه و اصول در مباحث ایشان بسیار مهم است؛ چراکه رکن اصلی شخصیت ایشان را فقاهت تشکیل می دهد و شناسایی ما نسبت به شخصیت او با محور فقاهت سنجیده می شود.

حجت الاسلام مؤذنی نوآوری در تفسیرهای شهید صدر را مشخصه بارز در تفسیرهای ارائه شده از وی دانست و گفت: مفسر قلمداد کردن شهید صدر را اگر به معنای رایج یعنی تفسیر حجم انبوهی از گفتارهای تفصیلی بدانیم و یا در مقایسه با شخصیت بارز علامه طباطبایی بررسی کنیم، حتماً نمی توان شهید صدر را از حیث حجمِ دستاوردها مفسر دانست. اما از این جهت که شهید صدر در حوزه تفسیر دست به نوآوری زده، می توان او را مفسر نامید؛ زیرا نوآوری های مهمی در مقوله تفسیر داشته است. سطح نوآوری او در تفسیر به گونه ای بوده که می توان شهید صدر را پایه گذار مکتب جدید در علم تفسیر دانست. نوآوری تفسیری شهید صدر به اندازه ای است که برخی از پژوهشگرانِ حوزه مطالعات تفسیری مدعی هستند که مطالعات تفسیری 4 دهه گذشته جهان اسلام متأثر و یا ناظر بر روش تفسیری شهید صدر است. به این معنا که دستاورد روشی در حوزه تفسیر در جهان اسلام ناظر بر روش صدر بوده است.

وی در توضیح نسبت شهید صدر با مطالعات تفسیری و قرآنی اظهار داشت: اولین بروز و ورود شهید صدر به جهان علم و اندیشه،‌ چاپ همزمان 2 کتابِ «غایب الفکر» که یک مجموعه 10 جلدی از اندیشه های اصولی است و همچنین کتاب «فدک در تاریخ» است. طبق روایت ها کتاب «فدک در تاریخ» اثری است که ظاهراً شهید صدر در 13 سالگی نوشته است و البته این موضوع محل اختلاف شاگردان او بوده است. برخی معتقدند این کتاب در سن 11 سالگی، برخی می گویند در سن 13 سالگی و بعضی ها نگارش این کتاب را مربوط به 17 سالگی شهید صدر می دانند. اما بررسی ها و مطالعات شخصی من نشان می دهد که این کتاب در 11 سالگی شهید صدر نوشته شده در 13 سالگی بازنویسی و در 20 سالگی به چاپ رسیده است.

 مؤذنی بیان کرد: شهید آیت الله صدر از ابتدای حضور خود در جهان علم و اندیشه و از زمانی که به مثابه یک اندیشمند کتاب های او منتشر شد؛ مجتهد بود و اجتهاد صدر را دو مرجع عالیقدر شیخ محمدرضا آل یاسین و حضرت آیت الله خویی تایید کرده اند. نکته قابل توجه این است که یکی از شروط شهید صدر برای ورود به عالم تفسیر مجتهد بودن فرد است. یعنی فردی می تواند وارد عالم تفسیر شود که توانایی استنباط مقصود وحیانی را از متون  دینی داشته باشد و نظامِ اعتبارِ استنباط را کسب کرده باشد و با روشی معتبر، متون دینی را خوانش و به محتوای آن دست پیدا کند. به همین دلیل است که در همه دستاوردهای نظری او روح قرآنی وجود دارد.

وی توجه به مفاهیم در اندیشه های آیت الله شهید محمدباقر صدر را یکی از مهمترین ارکان شناخت اندیشه های او عنوان کرد و گفت: شهید صدر به مفاهیم می پردازد و حقایق و وقایع مختلفِ موجود در زندگی را در ابعاد مختلف انسان شناسی و هستی شناسی بررسی می کند و بخش قابل توجهی از این مفاهیم را از دل قرآن تفسیر می کند. توجه شهید صدر به مفاهیم قرآنی در تمام ابعاد پژوهش های شهید صدر قابل تامل است.

وی متذکر شد: از این جهت تفسیر موضوعی شهید صدر در حوزه محتوا درباره منطق تحول اجتماعی حرف می زند و این منطقِ تحول اجتماعی با مدلی که شهید صدر در آغاز حرکت سیاسی خود یعنی مدل حزب طراحی کرده بود؛ متفاوت است. شهید صدر معتقد است که تحول اجتماعی از انسان آغاز می شود و انسان می تواند تحول اجتماعی و در ادامه تحول تاریخی را به وجود آورد.  در این مسیر زیرساخت های فکری مهمی را باید بپذیرد تا عمل انقلابی شکل گرفته و در نتیجه تداوم و ارتقای این موضوع نظام فرهنگی شکل خواهد گرفت.

این مدرس دانشگاه در پایان یادآور شد: شهید صدر در نظام فرهنگی ایده الگوها و طبقه بندی سه گانه الگوها را مطرح می کند و معتقد است برای تغییر جامعه باید روی الگوی ارزش ها دست گذاشت. درواقع تفاوت عمده تفسیر موضوعی شهید صدر با دیگر تفاسیر موضوعی این است که تفسیر موضوعی شهید صدر منجر به ارائه نظریه هایی درباره سیاست، اقتصاد، تحولات اجتماعی و فرهنگی می شود که در این نظریه های مسئله روش را که همچنان مهمترین دغدغه در حوزه اندیشه است؛ مطرح می کند.   

در پایان نخستین نشست از سلسله درس گفتارهای تفسیر موضوعی شهید صدر حجت الاسلام و المسلمین سید امید مؤذنی به سئوالات پژوهشگرانی که به صوری حضوری و یا مجازی در جلسه شرکت کرده بودند؛ پاسخ داد.