داخلی
»گفتگو
کرونا، خلاقیت و کتابخانه‌ها
به گزارش لیزنا، از زمانی که دنیا وارد فضای جدی درگیری با کرونا شد، سازمان‌ها و مراکز مختلف به سمت تعطیلی ناگهانی پیش رفته‌اند. این تعطیلی به گونه‌ای بود که طولانی‌ترین روزها را شامل می‌شد. لذا برای عقب نماندن از کارها و برنامه‌ها و خدمات این سازمان‌ها و نهادها، بایستی چاره‌ای اندیشیده می‌شد. کتابخانه‌ها هم یک نمونه از این سازمان‌ها بودند که تحت تاثیر اپیدمی کرونا قرار گرفتند و تعطیلی درب این مراکز، به نوعی کارهای مراجعه‌کنندگان را هم درگیر کرد و حال مبحث اینجاست که این مراکز برای کمرنگ‌تر کردن تاثیرات کرونا به جهت متوقف کردن خدمات و فعالیت‌های مرتبط با کتابخانه، چه تمهیداتی اندیشیده‌اند؟ آنها آیا از قاعده‌ی تبدیل تهدید به فرصت استفاده کردند یا خیر؟ آیا این سازمان و نهاد مانند برخی دیگر از سازمان‌ها و نهادها به ایجاد و تقویت زیر ساخت‌های مجازی پرداختند؟ چه طرح‌ها و برنامه‌هایی در این ایام طرح‌ریزی و برنامه‌ریزی شده است؟ جایگزین خدماتی همچون استفاده از سالن مطالعات، چه خدمات دیگری شده است؟ و سوال‌های دیگر! در ادامه قرار است با زهرا اسدی جمنانی، کارشناس فرهنگی اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان مازندران، بحث و گفتگویی را مطرح کنیم تا گزارش کلی از چگونگی روند خدمات و فعالیت‌های کتابخانه داشته باشیم و از آن مطلع شویم. زهرا اسدی، دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد علم‌اطلاعات و دانش‌شناسی از دانشگاه اصفهان است. وی اکنون کارشناس فرهنگی اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان مازندران است. همچنین سالها در کتابخانه‌های عمومی مختلف در سطح شهرستان ساری و میاندرود، در سمت‌های مختلفی کتابدار، رابط فرهنگی کتابخانه و مدیریت کتابخانه، مشغول به خدمت رسانی به مراجعه‌کنندگان بوده است.
1.به نظر شما ویروس کرونا برای کتابخانه‌ها و خدمات آنها یک تهدید هست یا فرصت؟ چرا؟
سلام خدمت شما، متشکرم از شما من باب پیگیریتان از وضعیت کتابخانه‌ها و خلاقیت در آنها در ایام کرونا. در رابطه با سوال شما باید عرض کنم ویروس کرونا یک فرصت بود تا با استفاده از فضای مجازی نیز، تلاش‌های بسیاری صورت گیرد و به این شیوه حضور کتاب و کتابخانه‌ها در زندگی تمامی گروه های سنی علی الخصوص کودکان زنده نگه داشته شود. چرا که کتابخانه‌ها اجازه ندادند که کرونا، فاصله‌ای بین علاقمندان به کتاب و کتابخانه‌ها ایجاد کند و از جمله اولین مراکزی بودند که همگام با کرونا در فضای مجازی کار خود را با قدرت شروع کردند. کارکنان کتابخانه‌ها بدینوسیه حتی تعامل و همراهی خود را با اعضا افزایش دادند. قبلاً تعاملات تنها به وسیله‌ی حضور در کتابخانه‌ها بود اما این‌بار حنی افرادی که یکبار هم به کتابخانه نیامده بودند به واسطه فضای مجازی با کتابخانه‌های مورد نظر خود آشنا شدند و به کتاب و کتابخوانی علاقمند شدند و هم اکنون به نوعی مروج خدمات کتابخانه‌ها هستند.
2.چه خدماتی همچون گذشته (قبل از کرونا) در کتابخانه‌ها انجام می شوند و چه خدماتی بر حسب وجود کرونا دستخوش تغییرات شده اند؟
نصب عطف و بارکد کتاب، فهرستنویسی کتاب، خدمات تلفنی و مشاوره کتاب همچون گذشته انجام می‌شود. همچنین از فعالیت‌های خوب کتابخانه‌های مازندران معرفی کتاب و قصه گویی توسط سفیران کتاب و کتابیاران استان بود که همانند گذشته اما با رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی در صدا و سیمای مرکز مازندران برنامه "تی تی" اجرا می‌شود و همچون گذشته هفته‌ای 2 بار، کودکانی با ماسک و دستکش و رعایت فاصله گذاری و بدون حضور میهمان در برنامه‌ها به معرفی و قصه گویی از کتاب ها و ترویج کتابخوانی و معرفی کتابخانه‌ها می پردازند.
امانت و تحویل انجام می‌شود اما از طریق طرح کتابرانه که بر این اساس افراد متقاضی کتاب با کتابخانه تماس گرفته و کتاب را جلوی درب منازل دریافت می کنند.
3.خدماتی که دستخوش تغییرات شده اند جای خودشان را به چه نوع خدماتی داده اند؟
-امانت حضوری به امانت غیرحضوری؛
-انجام فعالیت‌های فرهنگی متعدد از سوی کاربران و انتشار در فضاهای مجازی و گروه‌های مجازی به جای حضور در کتابخانه و اجرای آن.
4.چه طرح‌ها و برنامه‌هایی در این ایام توسط کتابخانه به اجرا در آمده است؟
-در اختیار قرار دادن اپلیکیشن کتابخوانی طاقچه به مدت یک ماه و به صوت رایگان برای خوانندگان پرامانت؛
-در اختیارقرار دادن مقالات رایگان از پایگاه اطلاعاتی مگاپیپر با انتخاب توسط اعضا و ارسال فایل مقالات به آدرس پست الکترونیکی اعضا؛
-اجرای طرح بهار مهربانی توسط اداره کل کتابخانه‌ها و خیرین استان و تهیه بسته هایی شامل لوازم بهداشتی، لوازم التحریر، کتاب‌های متنوع و متعدد، و پوشاک برای دانش آموزان کودک و نوجوان منطقه محروم به جهت اهمیت سه مسئله کتابخوانی، تحصیل و بهداشت؛
-معرفی کتاب و قصه گویی‌های متعدد با موضوع کرونا برای یادگیری کودکان برای حفظ خود در مقابل کرونا؛
-طراحی اینفوگرافیک‌های مختلف مرتبط با دانش روز توسط کارکنان کتابخانه‌ها در حوزه‌ی کرونا و مراقبت‌های لازم؛
-مطالعه به وقت تابستان با آموزش شعر، آموزش نویسندگی، و ... برای یادگیری رایگان مخاطبان در بسترهای مجازی اداره کل استان؛
-اهدای نشریات مازاد در کتابخانه‌ها پس از آرشیوی شدن به اعضای فعال هنگام تحویل کتاب به درب منازل در طرح کتابرانه برای تشویق بیشتر و سرگرمی آنها؛
-منبر مجازی قدرِ کتاب.
5.برای مخاطبین شبکه‌های مجازی چه برنامه‌هایی در نظر گرفته شده است؟
-هر خانه یک کتابخانه؛
-پایگاه اطلاعاتی رایگان مگاپیپر و خدمت کتابدار مرجع مجازی؛
-انتشار پوستر معرفی کتاب های گزیده و ناب در شبکه های مجازی؛
-برنامه منبر مجازی با عنوان "قدر کتاب" با هدف سخنرانی و فضایل و فواید کتاب با استفاده از بستر فضاهای مجازی علی الخصوص در ماه مبارک رمضان؛
-تشکیل کانال شبکه مجازی کتابخوانان استان مازندران در پیام رسان بله برای دیده شدن آثار و فعالیت های فرهنگی اعضای کتابخانه‌ها، ترغیب، رقابت سالم، و آموزش گرفتن از یکدیگر در واقع جریان فرهنگی سالم طی رقابتی سالم بین کتابخانه ها و کتابخوانان؛
-تشکیل پیج‌های اینستاگرامی توسط همه کتابخانه‌ها.
6.برای امانت کتاب ها چه شیوه ای را جایگزین شیوه‌ی امانت به شکل حضوری کرده‌اید؟
طرح کتابرانه طرحی هست که سبب شده اعضای کتابخانه‌ها، نیازی به حضور در محل کتابخانه نداشته باشند. کافیست که با تلفن‌های کتابخانه‌ها تماس گرفته شود و کتاب‌های درخواستی با مشورت کتابداران در کتابخانه‌ها انتخاب و در کیسه کتاب‌های مخصوص با طرح کتابرانه با رعایت کامل پروتکل های بهداشتی از جمله ماسک و دستکش توسط کتابدار یا پیک کتاب به درب خانه‌ها ارسال شود. هنگام عودت کتاب در صورت شرایط غیر از رنگ قرمز کرونایی؛ کاربران می توانند کتاب ها را در کیسه کتاب ها قرار داده و توسط پیک یا آژانس به کتابخانه‌ها عودت دهند. کتاب‌ها در بخش قرنطینه به دور از محل فعالیت پرسنل و در فضایی دربسته و با حائل‌های پلاستیکی قرار می گیرد تا بعد از گذشت زمانی در مخزن کتابخانه جای گذاری شود.
7.چه کارهایی را در آینده می توان در نظر گرفت تا کتاب و کتابخانه ها، خواهان بیشتری پیدا کنند؟
-انتشار مداوم پوسترهای معرفی کتاب‌های گزیده همراه با مشخصات کتابشناختی به عنوان بانک عظیمی از اطلاعات کتاب‌های ضروری همچون ویکی پدیا که می توان از آن به عنوان کتاب ویکی یا ویکی کتاب نام برد تا دسترسی مردم به اطلاعات حوزه کتاب همچون ویکی پدیا مهیا باشد؛
-گرفتن نسخه های الکترونیکی کتاب از نویسندگان و ناشران و قرار دادن در سایت مدیریت نهاد کتابخانه های عمومی کشور برای دسترسی کاربران به کتاب های الکترونیکی و با رعایت حق مولف.
8.خلاقیت در کتابخانه چه جایگاهی دارد؟
به نظر من این طرح‌ها و برنامه‌هایی که تاکنون متذکر و یادآور شدم، تماما برخواسته از خلاقیت است. برای پی بردن به جایگاه واقعی خلاقیت در کتابخانه‌ها، آن هم کتابخانه‌های عمومی، که عموم مردم با آن در ارتباطند، کافی است که خلاقیت را کنار بگذاریم. در اینجا مشاهده می‌کنیم که کتابخانه شبیه به انباری از کتاب، با روحیه‌ای ضعیف و بی‌جان است. اما همین که روحیه‌ی خلاقیت در فعالیت‌ها، خدمات، طرح‌ها و برنامه‌ها دمیده می‌شود مشاهده می‌کنیم که خلاقیت و استفاده از آن از واجبات فعالیت‌های کتابخانه است.
مصاحبه کننده: یاسین اسدی جمنانی، دانشجوی کارشناسی علم‌اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه سمنان
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.