رتبه‌بندی «پایداری» دانشگاه های جهان ٢٠٢۴ منتشر شد

دکتر جعفر مهراد استاد پیشکسوت دانشگاه شیراز در گفتگو با خبرنگار لیزنا گفت: رتبه‌بندی «پایداری» دانشگاه های جهان ٢٠٢۴، که توسط نظام رتبه بندی کیو اس منتشر شده است، نشان می دهد که دانشگاه ها چگونه برای مقابله با مهمترین مسائل زیست‌ محیطی و اجتماعی جهان عکس العمل نشان می دهند.

وی افزود: ویرایش حاضر، دومین ویرایش پس از نسخه آزمایشی پاییز سال گذشته، شامل ١٣٩٧ موسسه در ٩۵ کشور جهان است که تقریباً دو برابر ٧٠٠ دانشگاه رتبه‌بندی شده در سال گذشته است.

دکتر مهراد ادامه داد: در رتبه‌بندی پایداری ٢٠٢۴ کیو اس، دانشگاه تورنتو رتبه اول را در اختیار دارد. پس از آن، دانشگاه های برکلی و منچستر رتبه های دوم و سوم را از آن خود کرده اند.

وی تصریح کرد: معیار هایی که کیو اس از آن ها استفاده می کند در سه دسته قرار دارند: تاثیر زیست محیطی، تاثیر اجتماعی و حکمرانی. در اینجا، هر دسته شامل چند زیرشاخص یا «لنزهای عملکرد» است. دسته‌بندی اثرات زیست محیطی، به ارزش ۴۵ درصد از نمره کلی هر موسسه، سه زیرشاخص را در نظر دارد: پایداری محیط زیست، آموزش زیست محیطی و پژوهش های زیست محیطی. دسته تاثیر اجتماعی، همچنین به ارزش ۴۵ درصد از نمره یک موسسه، پنج زیرشاخص را جمع آوری می کند: برابری، تبادل دانش، تاثیر آموزش، اشتغال و فرصت ها و سلامت و رفاه. دسته حکمرانی، ١٠ عامل مربوط به حکومت داری خوب از جمله فرهنگ اخلاقی، انتشار دسترسی‌ آزاد و گزارشگری مالی شفاف را که به توسعه پایدار اختصاص دارد مورد توجه قرار می دهد. (برای اطلاعات بیشتر در مورد هر لنز عملکرد به روش شناسی این رتبه بندی نگاه شود).

این استاد دانشگاه تصریح کرد: برای سال دوم، ایالات متحده با ٢٠٩ دانشگاه دارای بیشترین دانشگاه در رتبه بندی پایداری است. انگلستان دومین کشور مطرح با ٩٣ موسسه دارای دو دانشگاه ممتاز در جمع ١٠ دانشگاه نخست برتر این رتبه بندی است. جمهوری خلق چین نیز با ٩٠ دانشگاه جایگاه سوم را به خود اختصاص داده است. با وجود این، هیچ‌یک از دانشگاه های این کشور در میان ١٠٠ دانشگاه برتر مشاهده نمی شود. در ارتباط با جمهوری اسلامی ایران، این کشور در نظام رتبه بندی پایداری ویرایش ٢٠٢۴، تنها ١١ دانشگاه برتر دارد. در این رتبه بندی، دانشگاه شیراز نخستین موسسه آموزش عالی ایران دارای رتبه جهانی ٧۴٠-٧٣١ است. دانشگاه تبریز نیز که حایز رتبه ١١ ملی است در رتبه‌بندی پایداری در جایگاه ١٢٠١+ نشسته است. رتبه ٩ دانشگاه باقی مانده شامل تهران، تربیت مدرس، فردوسی مشهد، صنعتی امیرکبیر، علم و صنعت ایران، صنعتی نوشیروانی بابل، آزاد اسلامی، شهید بهشتی و صنعتی شریف به ترتیب بین ٧۴٠-٧٣١ تا ١٢٠٠+ قرار دارد.

دکتر مهراد افزود: در میان کشورهای عربی، مصر با ١٨ دانشگاه و عربستان سعودی با ١٧ دانشگاه به ترتیب رتبه‌های اول و دوم را به خود اختصاص داده اند. تعداد کل دانشگاه های کشور های عربی موجود در این نظام رتبه بندی ٧٣ دانشگاه گزارش شده است. تعداد کشورهای عربی حاضر نیز ١۴ کشور است.

در ادامه موسس ISC گفت: دانشگاه آمریکایی بیروت با رتبه ١۵٢ برترین دانشگاه کشورهای عربی اعلام شده است. چهار دانشگاه برتر بعدی در منطقه عربی عبارتند از دانشگاه قطر با رتبه ١٩۵، دانشگاه علم و صنعت خلیفه در امارات متحده عربی با رتبه ٢۶۴، دانشگاه ملک عبدالعزیز در عربستان سعودی با رتبه ٢٧۶ و دانشگاه سلطان قابوس در عمان با رتبه ٢٨۶.

به گفته دکتر مهراد کشور ترکیه در رتبه بندی پایداری ٢٠٢۴، ٢٣ دانشگاه برتر دارد. دانشگاه فنی استانبول با رتبه ٢٢١، دانشگاه فنی خاورمیانه با رتبه ٢٢۴ و دانشگاه بغازچی با رتبه ٣٣۵ سه دانشگاه نخست این کشور است که در جمع ١٣٧٩ دانشگاه برتر جهان دیده می شوند. 

موسس ISC افزود: در منطقه آسیای مرکزی، دانشگاه قزاقستان با ١٢ دانشگاه در رتبه بندی پایداری ویرایش ٢٠٢۴ حضور دارد. دانشگاه ملی الفارابی با کسب رتبه ۴۴٧ رتبه اول را در سطح دانشگاه های این کشور به خود اختصاص داده است. در ازبکستان نیز در جمع سه دانشگاه برتر این کشور، موسسه آبیاری و کشاورزی تاشکند در رتبه ای بین ٧١٠-٧٠١ قرار دارد. در آسیای شرقی و جنوب شرق آسیا، اندونزی با ٢٠ دانشگاه رتبه هایی را بین ٣٨٩ و ١٢٠٠ در اختیار دارد. چهار دانشگاه این کشور رتبه ای زیر ۵٠٠ بدست آورده اند:  رتبه  انستیتو فناوری باندوگ  ٣٨٩، دانشگاه IPM ۴٠۵، دانشگاه اندونزی ۴٢۶ و دانشگاهGadjah Mada ۴٧۶ است. از طرف دیگر، مالزی دارای ٢۶ دانشگاه برتر است. رتبه های این ٢۶ دانشگاه در دامنه ای بین ١٣٢ تا ٧٢٠ دیده می شود! از این تعداد، هشت دانشگاه در بین ۵٠٠ دانشگاه برتر جهان قرار دارند که وضعیت مطلوبی بحساب می آید. 

دکتر مهراد با اشاره به دانشگاه های پاکستان اضافه کرد که موقعیت این کشور هم در این رتبه بندی قابل توجه است. این کشور با ١٧ دانشگاه حضور خود را در رتبه‌بندی پایداری تثبیت کرده است. دانشگاه علوم و فناوری اسلام آباد رتبه ٣٣٩ را بدست آورده است. دانشگاه لاهور نیز موفق به کسب رتبه ۵۴۵ جهان شده است.  در بنگلادش نیز دو دانشگاه آن از جمع شش دانشگاه برتر این کشور در رتبه بندی پایداری، دانشگاه داکا و دانشگاه بین المللی دافودیل به ترتیب رتبه های ۶٣٧ و ٩٢٠-٩٠١ را کسب کرده اند.

دکتر مهراد در پایان افزود: مقایسه رتبه های برتر دانشگاه های جهان اسلام در رتبه بندی پایداری حاکی از آن است که موقعیت این دانشگاه ها با آنچه تصور می شود بسیار متفاوت است. مرور اجمالی در رتبه‌بندی پایداری نشان می دهد که هر کشور برای رسیدن به پایداری دارای برنامه ها و راهکارهای راهبردی است. با نگاهی به رتبه های پایداری در دانشگاه های ایران و تعداد آن در ویرایش ٢٠٢۴ و مقابله آن با دانشگاه های سایر کشورها متوجه می شویم که بین رتبه های دانشگاهی تفاوت جدی وجود دارد. برای مثال، اختلاف رتبه ٧۴٠-٧٣١ مربوط به دانشگاه شیراز با رتبه ٨۶٠-٨۴١ مربوط به دانشگاه تهران گرچه قابل توجه است اما خیلی تاثیر گذار نیست. در مقابل، اختلاف رتبه برترین دانشگاه ایران (دانشگاه شیراز با رتبه ٧۴٠-٧٣١) در ویرایش حاضر با رتبه ١۵٢ دانشگاه آمریکایی بیروت نشانه تفاوت بالا در توجه به شاخص های پایداری است. وی با اشاره به این که در بخش آموزش عالی لازم است به  شاخص‌های پایداری توجه شود گفت: ایران کشوری بزرگ و تعدادی از دانشگاه های آن توسعه یافته است. با این حال، دانشگاه های ایران در عمل باید روش های نوین استفاده از شاخص‌های پایداری را برای کیفیت بخشی در این مقوله بروز رسانی کنند. برای حفظ برتری راهی جز این نیست.