داخلی
»گفتگو
کودکی و ادبیات کودک در عصر رسانههای نوین دیجیتال
لیزنا. خدمت جناب آقای دکتر شیخ رضایی هستیم دبیر علمی همایش دوسالانه شورای کتاب کودک با عنوان ادبیات کودک و مطالعات کودکی . با سلام و سپاس از جنابعالی، اگر ممکن است درباره کلیات این دوسالانه و تم موضوعی امسال برای خوانندگان لیزنا توضیح بفرمائید.
دکتر شیخ رضایی. خیلی ممنون سلام به شما . عرض کنم این برنامه همایش دوسالانه شورای کتاب کودک است و امسال پنجمین دوره آن است. این دوسالانه از 11 سال پیش شروع شده و جز دوران کرونا منظم ادامه دارد و دردوره کرونا فاصله کوتاهی داشتیم و پس از آن بار دیگر ادامه یافت، تا امسال که همانطور که گفتم پنجمین دوره است. عنوان کلی همایش ادبیات کودک و مطالعات کودکی است ولی هر دوره یک تم خاص دارد که مقالات و عنوانها و برنامهها ها حول آن محور میگردد. ما در همایشهای گذشته تمهای دیگری داشتیم ، لذتهای خواندن داشتیم، نوجوان داشتیم، و تم امسال هم کودکی و ادبیات کودک در عصر رسانههای نوین دیجیتال خواهد بود. منظور از رسانه های دیجیتال هوش مصنوعی، متاورس، امکانهای کتابخانههای دیحیتال و هر چه که تاثیرات فناوریهای دیجیتال به این حوزه اضافه کرده. در واقع هدف این است که ببینیم این تغییرات چه تاثیراتی در مفهوم کودکی میگذارند و تصور جامعه از کودکی و به خصوص چه تاثیری بر ادبیات کودک میگذارند. چه تغییراتی در حوزه خواندن، تولید کتاب، تولید تصویر، اقتصاد نشر، مساله کتابخانههای عمومی، مساله شخصیسازی ادبیات، و امثال اینها دارند، در همایش درباره اینها بحث خواهد شد.
لیزنا. با سپاس، اگر ممکن است درمورد فراخوان، نحوه گرفتن مقالات، نحوه داوری و تعداد مقالات رسیده اگر توصیحاتی بدهید سپاسگزار خواهیم بود.
دکتر شیخ رضایی. ما بعد از اینکه فراخوان دادیم، دست کم تصور خود من این بود که تعداد مقالات کمی به دستمان خواهد رسید. چون موضوع خیلی جدید است برای اینکه در پژوهشگاهها و دانشگاهها بخواهد سراغش بروند، و تصور من این بود که این کار زمان می برد، ولی خوشبختانه پنجاه و پنج چکیده به دستمان رسید که حالا من فارغ از اینکه دبیر علمی باشم، همه چکیدهها را خواندم و ارزیابی کردم، و درواقع بالاتر از تصورات من بود . دوستانی که مشارکت کردند، خوشبختانه خیلی جنبه های مختلفی را بررسی کردند و بر خلاف آنچه من فکر میکردم، این کار چند وقتی است که شروع شده و محققانی که در رشته ادبیات کودک فعالیت دارند، به آنها پرداخته اند. ما از این پنجاه و پنج چکیده در واقع به شیوه متداول فرایند داوری ، دبیر علمی در واقع در مرحله اول بررسی میکند که اینهایی که رسیده مربوط به موضوع باشند و بعد آنهایی که مربوط هستند را برای داورن ارسال میشود که اگر اجماع باشد روی مقاله، رد یا قبولش، و مواردی که اختلافی هست، برای داور دیگری فرستاده میشود، و ما مجموعا بیست مقاله را پذیرش کردیم که بتواند ارائه شود.
لیزنا. و دردو روز ارئه خواهند شد.
دکتر شیخ رضایی. بله در دوروز 26 و 27 آذرماه ارائه میشوند. این بیست مقاله را برای اینکه بهتر ارائه شود طبقه بندی کردیم. که در چهار نشست درآمده که تقریبا چهار تم اصلی همایش هستند.
یک نشست مباحث نظری داریم که این تکنولوژیها چه تغییراتی درمباجث نظری ایجاد میکنند، عدالت توضیعی، دسترسی، تغییری که در مفهوم کودکی و عاملیت کودک میدهند.
یک نشست یا پنل در مورد مباحث کاربردی ، مانند کتابخانههای دیجیتال، اپلیکیشنهایی که کتاب میخوانند، شخصیسازی که میشود، تکنولوژیهایی که اجازه میدهند در داستانها در حدی متناسب با علائق شخصی، فرد داستان را بازنویسی کند، یا قصه گویی.
یک پنل دیگر مربوط به مسایل نوجوانی هست که فناوریها چه تاثیری بر مفهوم نوجوانی، شعر نوجوان، رمان نوجوان و اینها گذاشته اند.
و یک پنل هم بطور خاص به مسایل مربوط به قصه گویی اختصاص یافته یعنی کسانی که برای بچهها کار میکنند، حالا یا بلند خوانی میکنند، یا کلاسهایی که بجه ها را تشویق میکنند که قصه بگویند، قصه بنویسند، و امکاناتی که این فناوریها برای قصهگویی در اختیار میگذارند.
لیزنا. و خودِ قصه گویی دیجیتال
دکتر شیخ رضایی. بله. و اینها آن چهار خوشه اصلی بوده که مقالهها در آن تقسیم شده است.
لیزنا. من به یاد دارم که در همایش قبلی، جنابعالی و جناب آقای شیخ الاسلامی روی همین موضوع مقالههایی ارائه دادید،که فکر میکنم مقدماتی بود و در واقع مقدمهای بود بر همایش امسال. چون آنجا هم شما روی فناوریهای دیجیتال و تاثیرش بر کودکان و نوجوانان و هوش مصنوعی مسایلی را مطرح کردید.
دکتر شیخ رضایی. بله. آقای شیخ الاسلامی در همان همایش پیشین صحبتشان درباره مسایل همین هوش مصنوعی و ارتباطی که با نوجوان میتواند داشته باشد بود. خُب آن موقع و آن سال ما هنوز با مساله عمومی شدن این چتباتها روبرو نبودیم، ولی الآن دیگر به مصرف خانگی رسیده و همه روی گوشیهای خودشان دارند و خُب خیلی ابعاد قضیه فرق کرده .
لیزنا. البته باز در کنگره سال گذشته انجمن کتابداران هم شاهد بودم، که بحثهای خیلی خوبی توسط جنابعالی و آقای شیخ الآسلام و سایرین طرح شد.
دکتر شیخ رضایی. بله.
لیزنا. میخواهم با قدردانی بگویم، این خیلی خوب است که ادبیات کودک و نوجوان ما افرادی را دارد که جلوتر حرکت میکنند و کمک میکنند و آگاهی میدهند و همایشهایی را برگزار میکنند که بچههای ما و دست کم کسانی که با کودک و نوجوان ایران کار میکنند با آگاهی بیشتری سراغ این فناوریها بروند و مطالعه بکنند و خودشان را هماهنگ کنند.
دکتر شیخ رضایی. لطف دارید شما. به هر حال اگر به همایشهای بینالمللی هم نگاه بکنید، در رشته های مختلف از جمله ادبیات کودک الآن خیلی این عطش و اشتیاق وجود دارد و هم دوست دارند بدانند که در رشته خودشان این قضیه چیست؟ این مساله چه تبعاتی دارد و چه امکاناتی در اختیار میگذارد؟ و چه تهدیدهایی دارد و چه تغییراتی ایجاد میکند. مثلا مساله تصویرگری خیلی تحت تاثیر قرار میگیرد، نگارش، یعنی به عنوان یک دستیار یا آسیستان ، هوش مصنوعی میتواند خیلی کمک بکند، اصولا منطق قصهگویی را ممکن است عوض بکند و به هر حال باید بگویم که خیلی اثر دارد.
مطلب دیگری اگر دارید اضافه بفرمائید.
دکتر شیخ رضایی .ما یک میهمان خارجی هم در همایش داریم. ایشان خانمی هستند که هم در امریکا، در شرکت گوگل بوده اند، و هم در ژاپن هستند، بطور خاص تخصص ایشان هم همین مساله است که این تغییرات سایبر چه تاثیراتی روی ادبیات کودک و سواد اطلاعاتی و اینها میگذارد که عنوان برنامه ایشان هم که دقیق مشخص بشود، آن هم اعلام میشود.
ما دیگر منتظر میشویم که این فرصتها وچالشهایی را که اشاره کردید، را آنجا دنبال کنیم و ببینیم با چه روبرو هستیم.
انشاءالله.
ممنون از اینکه وقتتان را در اختیار ما گذاشتید. سپاسگزاریم.
۱. از توهین به افراد، قومیتها و نژادها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهامزنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیامها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمانها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.