داخلی
»گاهی دور، گاهی نزدیک
رسالت استادان و دانشجویان در شرایط بحرانی کنونی
(لیزنا: گاهی دور/گاهی نزدیک 267): سعیده سلطانی طالع [i]، دانشجوی کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه قم: طبق عادتی که دارم همیشه اول صبح ایمیل خود را چک می‌کنم. این بار با این خبر که به گروه بحث کتابداران ارسال شده بود رو به رو شدم.
«با ادامه بحران کروناویروس [ii] بسیاری از دانشگاه‌های سراسر جهان مجبور به بستن دانشگاهها و تغییر رویه سیستم‌های یادگیری آنلاین شده‌اند. این شرایط بی‌سابقه، مؤسسات آموزش عالی را به نوآوری و ایجاد روش‌های جدید یادگیری برای دانشجویان قرنطینه خود واداشته است»[iii].
کشور ما نیز در این فرآیند جهانی میزبان این میهمان ناخوانده است. ویروسی که با وجود ریز بودنش توانسته کارهای بزرگی را پیش ببرد. تعطیل شدن دانشگاهها و خانهنشین شدن استادان و دانشجویان، یکی از کوچکترین تأثیرهای ویروس کرونا بر زندگی روزمرهی مردم است. تعطیل شدن چند روزه، شاید باعث خوشحالی بعضی از دانشجویان می‌شد، اما بعد از ده روز تعطیلی و قرنطینه شدن خانگی، واقعا در خانه ماندن کسالتآور شده است و باید فکری کرد تا بتوان از این شرایط استفاده بهینه کرد.
وزارت علوم و تحقیقات و فناوری نیز از دانشگاهها خواسته است که با استفاده از فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی آموزش‌های خود را ارائه کنند تا خللی در برنامه‌های آموزشی دانشجویان بوجود نیاید. البته بهتر می‌دانیم که برگزاری کلاسها در محیط مجازی نیاز به زیرساخت‌های مناسب دارد. بهره‌بردن از یک اینترنت با ترافیک بالا و بدون هر گونه قطعی؛ استفاده از نرم‌افزارهای آموزش مجازی، در اختیار داشتن رایانه یا لپ تاپ، دوربین و میکروفن با صدای مناسب و..... از الزام‌های برگزاری این کلاس‌هاست. از چند سال پیش که جذب دانشجو برای دوره‌های مجازی آغاز شد؛ اغلب دانشگاهها سعی کردند کم و بیش این شرایط و امکانات را برای آن گروه محدود فراهم کنند. اما انتقال تمامی بار آموزشی دانشگاه بر روی آن امکانات تدارک دیده شده بر گروه محدود، بسیاری از مسئولان دانشگاهها را غافلگیر کرد.
استادان مثل همیشه فرمانده این جبهه شده و دست بکار شدند. به همین منظور، برای برقراری ارتباط با دانشجویان، فعالیت‌هایی را آغاز کردند. گروهی به حداقلها اکتفا کردند و با ارسال فایلهای متنی و صوتی و پاورپوینتها، مطالب خود را ارائه نمودهاند و بعضا هم در شبکه‌های اجتماعی ساعتی را حاضر می‌شوند تا اگر دانشجویی سوال داشته باشد پاسخ دهند.
گروهی دیگر از استادان، به حداقلها راضی نبوده و با استفاده از نرم‌افزارهای آموزش مجازی، کلاسهای آنلاین برگزار می‌کنند. در این کلاسها، استادان بایستی همانند کلاس حضوری، وقت گذاشته و به صورت زنده با دانشجویان ارتباط برقرار کنند. در این نوع آموزش امکان حضور و غیاب و مشارکت دانشجویان به راحتی امکان‌پذیر هست. استادان می‌توانند با ارائه مطالب خود در قالب فایلهای PDF، پاورپوینت، صوت و تصویر و نمایش صفحات اینترنتی یادگیری مطالب را برای مخاطبان خود جذاب‌تر و غنی‌تر سازند و در صورت لزوم نیز دانشجویان مشارکت کرده و به تعاملی بودن کلاسها بین استادان و دانشجویان بیش ازپیش تاکید می‌کنند.
البته با توجه به امکانات و ساختارهای پیشبینی شده در این نرم‌افزارهای آموزشی و نرم‌افزارهای جانبی، امکان ذخیره محتوای ارائه شده و تبدیل آن به فرمت‌های قابل ارائه MP3 یا MP4 تولید محتوای الکترونیکی در بسیاری از مباحث علمی را فراهم ساخت. این گونه نرم‌افزارها امکان تولید و رد و بدل کردن فایل‌ها را بین افراد مختلف جامعه آسانتر کرد. به طوری که دانشجوی دانشگاه «الف» به راحتی می‌تواند به فایل ارائه و محتوای دیجیتالی استاد دانشگاه «ب» دسترسی داشته باشد زمینه رشد و تعالی کیفی آموزشی و پژوهشی خود را فراهم سازد.
مطمئن هستم که آموزش در فضاهای مجازی و ارائه دروس در این محیط در همه دانشگاهها آغاز شده است اما روی سخنم با دانشجویان عزیز است؛ شاید تا حالا اشتغال به کارها و گرفتاری‌های روزمره و.... باعث می‌شد که نتوانیم آن طور که باید و شاید در کلاسها حضور داشته باشیم و تکالیف و مطالب خواسته استادان را انجام دهیم حالا که به لطف شرایط پیش آمده تمام وقت در منزل هستیم و در آرامش خاص به سر می‌بریم پس چه بهتر که بحث تحصیل و تحقیق را جدی گرفته و از لحظه لحظه آن غفلت نکنیم. باور داشته که حل مشکلات و توسعه؛ جز با علم و دانش میسر نخواهد بود.
از استادان محترم هم درخواست می‌کنم که ضمن تقویت روحیه مقاومت و پایداری در دانشجویان خود؛ نشان دهند که درست هست فضا و محیط آموزش عوض شده و آنها تا دیروز در پای تابلو در کلاس ارائه می‌کردند و امروز در پای رایانه و لپ تاپ خود در منزل ارائه می‌کنند. دیروز در کلاس درس موارد مورد نیاز را در تخته می‌نوشتند و یا در پرده مانیتور نمایش می‌دادند؛ امروز صفحه دسکتاپ خود را با دانشجویان به اشتراک می‌گذارند و هر آن چیزی را که لازم هست را از نزدیک در جلو چشمان دانشجو قرار می‌دهند. وجود فضای مجازی هر چند باعث شده که استاد و دانشجو همانند محیط فیزیکی کلاسها با هم رو در رو در تعامل باشند اما باور داشته باشند که دانشجویان عاشق آموختن هستند و بی صبرانه منتظر شنیدن صدای دلنشین استادان و دیدن تصویر زیبای آنها در مانیتور خود هستند. چرا که از روز اول شروع درس بر این یقین پیدا کردند که زیباترین تصویر؛ چهره زیبای استاد و دلنشین‌ترین آواز، شنیدن صدای آرامبخش استاد است. ما دانشجویان در این شرایط کنونی از استادان محترم انتظار داریم که به گفته معلم بزرگ رانگاناتان؛ دستمان را در این شرایط بگیرند تا بیشتر و بیشتر از آنها یاد بگیریم و ما را در این فضای اطلاعاتی راهبر باشند و گر نه فرستادن چند فایل PDF و پاورپوینت همیشه بوده و به آنها دسترسی داشتیم و یا می‌توانیم با جستجو در اینترنت بدان‌ها دست یابیم. به خوبی واقف هستیم که برگزاری کلاسهای آنلاین الزام‌های خاص خود را به همراه دارد و شاید استادان بیش از آن زمانی را در محیط کلاس صرف می‌کردند به این کار اختصاص دهند تا محتوای آموزشی مناسبی تهیه و در اختیار افراد قرار دهند اما جامعه علمی قدردان این فعالیت‌های ارزنده بوده و محتواهای ارزشمندی را برای نسل‌های آینده به یادگار خواهند گذاشت.
--------------------------------------------------------------------
[i] . دانشجوی کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه قم، این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
[ii] . coronavirus
[iii] . https://www.mehrnews.com/news/4886112
عالی بود خانم سلطانی عزیز.
موفق باشید:)
و بعضی نیز ممکن است زحمت این کار را به خود ندهند. مشکل پیش آمده تلنگری برای دانشگاهها، نظام آموزشی و اساتید محترم است که خود را بروز نگه داشته و بتوانند در هر شرایطی بساط علم و دانش را برپا نگه دارند.
بسیار خرسندم که اثر ارزشمندم دانشجوی علاقه مندم سر کار خانم سلطانی را اینجا می‌بینم. جا داره تشکر کنم از مسئولین عزیز لیزنا که این زمینه را فراهم آوردند تا جوانترهای رشته بیان و استعدادهای نوشتن خود را پرورش بدهند.