جهان از آن کسانی است که می­‌خوانند

(لیزنا، گاهی دور/ گاهی نزدیک332) :  محدثه بیگدلی[1]، دانشجوی کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه قم : مقوله کتاب­خوانی در هر جامعه­ ای منشأ آگاهی و روشنگری است و ترویج و ارتقای فرهنگ کتاب و کتابخوانی می­‌تواند تضمین کننده آینده علمی کشور نیز باشد(رحمانی و نوشین فرد، 1393). بطوری که محققان آن را نه ­تنها یک ارزش اجتماعی محسوب می‌کنند، بلکه وجود آن را یک فریضه واجب می‌دانند و "راه‌های رسیدن به همه اهداف فرهنگی را از مسیر کتاب کودک می‌دانند"(شعاعی، 1393) پس با سرمایه­ گذاری بر نهال کودکی می­توان در پیشرفت و توسعه فرهنگی جامعه، تاثیرگذار بود. چرا که معتقدیم "اگر عشق به مطالعه از همان اوایل کودکی در نهاد کودک بارور نشد و اگر مطالعه به عنوان نیاز معنوی زندگی کودک درنیاید، روح کودک در سنین جوانی تهی خواهد شد. آن وقت  است که سادگی و نپختگی جوانی، راه را برای بدی­ها باز می­کند و گوشه‌های تاریکتر طبیعت انسان آشکار می­ شود"(موتیاشو، 1372، ص 39، به نقل از قزل ایاغ،  1383).

در خصوص علاقه‌مندی کودکان و ترویج کتاب و مطالعه، زنجیره‌ای از عوامل وجود دارد که به صورت حلقه به یکدیگر متصل هستند. قدم اول آن از خانواده شروع می­ شود. والدین باید از 2 یا 3 سالگی برای کودک کتاب بخوانند، در کودکستان‌ها و مدارس نیز مربیان و معلمان کتاب و کتابخوانی را جزء برنامه‌های اولویت‌دار خود قرار دهند تا کودک با کتاب اخت شود. قدم دوم مربوط به برنامه‌ریزی سراسری ملی و انتشار کتاب مناسب در سطح گسترده است. در قدم سوم، کتابخانه‌ها باید به گونه‌ای عمل نمایند که کودکان و نوجوانان بتوانند دسترسی به کتاب داشته باشند( ملک یاری، پولادی، محمدی و همکاران، 1387).

همان طور که گفته شذد، خانواده نقش اساسی در راستای ترویج مطالعه و عادت به کتاب­خوانی دارد. در کنار این مهم؛ تحقیقات نشان داده که نظام تعلیم و تربیت، روش‌های تدریس، نحوه کار معلم در ایجاد عادت به مطالعه نقش مهمی دارند( باقری، 1391). کودک از لحظه تولد وارد مرحله شناختی می­شود و در­صدد شناخت خود و دیگران و محیط طبیعی بر­می­آید و نیازهای شناختی اوست که او را برای مراحل گوناگون زندگی آماده می­کند. یک داستان خوب هم قادر است زمینه شناخت انسان را از خود و دیگران فراهم کند ولی شیوه کار کاملا غیر مستقیم و نامرئی است. پس می‌توان گفت که خانواده کوچکترین نهاد اجتماعی است که هم در بودن و هم در شدن کودکان نقش اساسی دارد. وظیفه خانواده در ایجاد اشتیاق به خواندن خلاصه نمی­شود بلکه در جهت تداوم خواندن کودکان، باید برنامه موثر و پویا داشته باشد و خود گام به گام با آنها همراه باشد تا عادت به مطالعه در کودکان ایجاد شود نقش خانواده در ایجاد عادت به مطالعه از گهواره آغاز می­شود و لالاییها اولین پیوند دهنده کودک با ادبیات به شمار می‌آید. (قزل ایاغ،1383)

کتابخانه‌ها از مراکزی هستند که با هدف ترویج خواندن و مطالعه شکل گرفته‌اند و اغلب برنامه‌های آنان در راستای ترویج کتابخوانی و علاقه‌مندسازی کودکان به کتاب و کتاب­خوانی است. قداماتی مانند: بحث در باره کتاب، پژوهش، معرفی کتاب، کتابخوانی، شعرخوانی، تهیه نشریه، برگزاری اردوهای تفریحی، ایجاد انجمن شعر و داستان، تاسیس انجمن‌ها و باشگاه‌های  کتاب خوانی، معرفی نویسندگان و نقد و بررسی آثار آنان از جمله برنامه‌های ترویج کتابخوانی است (قاضی زاده و ایلانلو، 1397).

در راستای ترویج مطالعه و اهمیت خواندن، کتابی با عنوان «جهان از آن کسانی است که می­­خوانند»  منتشر شده است که در آن نویسندگان به معرفی دفتر بین المللی کتاب برای نسل جوان­ و فعالیت‌های آن در حوزه کتاب و کتابخوانی پرداخته‌اند. یکی از برنامه‌های معرفی شده برای دفتر بین المللی کتاب برای نسل جوان،  اعطای جایزه هانس کریستین آندرسن برای آثار نویسنده و تصویرگر برتر در جهان و صدور پیام روز جهانی کتاب کودک است که توانسته تحولی در ادبیات کودک و نوجوان بوجود آورد.

گردآورندگان کتاب "جهان از آن کسانی است که می­‌خوانند" با معرفی مفصل دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان و تشریح اقدامات و فعالیت‌های آن و جمع‌آوری کلیه پیام‌های روز جهانی کتاب کودک از ابتدای شکل‌گیری دفتر  تا ۲۰۲۱ اثر ارزشمندی را در اختیار خوانندگان و علاقه‌مندان کتاب و کتابخوانی قرار دادند. پیام­های روز جهانی کتاب کودک همه ساله از سوی شورای کتاب کودک ترجمه و منتشر شده بود اما یکجا در دسترس نبودن پیامها از یک طرف و نایاب و در دسترس نبودن پیام‌های برخی از سال‌ها باعث شده بود که علاقه‌مندان نتوانند این آثار را مطالعه نمایند. اما گردآورندگان با جمع‌آوری پیامها در یک مجموعه اثر ارزشمندی را برای کلیه کتابداران، معلمان، مربیان و والدینی که قصد دارند مخاطبان و فرزندان خود را به بحث کتاب و کتابخوانی علاقه‌مند سازند فراهم ساخته‌اند که تلاش‌های آنان نه تنها قابل تقدیر و تشکر است بلکه در دسترس بودن کلیه پیام‌ها در یک اثر شور و شعفی زاید الوصفی را در خوانندگان بوجود می‌آورد که علاقه‌مند می‌شوند تمامی پیامها را مطالعه کنند.

از نکات قوت این کتاب می‌توان به آوردن کتابشناسی آثار ترجمه‌شده نویسنده پیام و تصویرگر برای خوانندگان جهت آشنایی و مطالعه کتابهای منتشر شده آن شخص به زبان فارسی است که جذابیت‌های این اثر را دو چندان ساخته است. به زعم نگارنده «کتاب جهان از آن کسانی است که می­ خوانند» می تواند چراغ راهی باشد در جهت ترویج کتاب و کتا­ب­خوانی  برای پژوهشگران و محققان ادبیات کودک و نوجوان که با دنیای نویسندگان جهان آشنا شوند و هم چنین برای کتابداران ادبیات کودک و نوجوان تا با دید تازه­ای به نوشته­های کودکانه نگاه کنند، هم چنین می­تواند برای والدین و مربیان مهد و معلمان و علاقه ­مندان کتاب و کتاب­خوانی مناسب می­ باشد.

 ---------------------------------------------------------------------------------

محمدی، مهدی؛ متقی دادگر، امیر؛ ایزدی یگانه، مهری(1401). جهان از آن کسانی است که می­خوانند: تحلیل پیام­های روز جهانی کتاب کودک از سال 1967تا 2021/ 1346-1400. تهران: نشرکتابدار

--------------------------------------

منابع:

باقری، مهدی(1391). معلم کتاب دانش آموز؛ چگونگی ایفای نقش معلمان در ترویج کتابخوانی در مدرسه. نشریه نشر معلم. شماره 271. ص36-39.

سيدی، ‌سيدحسن(1370‌) کودک،‌ کتاب:‌ مطالعه: ‌مجموعه‌مقالات. تهران: انتشارات‌ اميرکبير.

شعاعی، محمدعلی (1393). راه‌های رسیدن به همه اهداف فرهنگی از مسیر کتاب کودک می‌گذرد آسیب­شناسی مدیریت فرهنگی و توسعه کتاب کودک در گفتوگو با محمدعلی شعاعی. فصلنامه نقد کتاب، 1(1و2). 5-17.

موتیاشو، ایگور؛ "کودک امروزی و تمایل او به مطالعه"، هفده مقاله درباره ادبیات کودکان؛ ترجمه آتش جعفرنژاد، تهران: شورای کتاب کودک، 1372، ص39-60

قزل ایاغ، ثریا ( 1383). ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج خواندن ( مواد و خدمات کتابخانه‌ای برای کودکان و نوجوانان). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها ( سمت).

قاضی‌زاده، حمید؛ ایلانلو، روشنک (1397).بررسی تاثیر فعالیت­های ترویج کتاب‌خوانی اعضای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در افزایش میزان انگیزه مطالعه.فصلنامه مدیریت اطلاعات و دانش شناسی، 4(2)، 91-98.

رحمانی، بتول؛ نوشین فرد، فاطمه (1393). تحلیل محتوای روزنامه‌های کثیرالانتشار در دوره‌های هشتم و نهم ریاست جمهوری از نظر مطالب مرتبط با کتاب و کتابخوانی، مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، ۲۶ (۳)، ۷۹-۹۲.

ﻣﻠﮏ‌ﯾﺎری، ﻣﺴﻌﻮد؛ ﭘﻮﻻدی، ﮐﻤﺎل؛ ﻣﺤﻤﺪی، ﻣﺤﻤﺪ ﻫﺎدی؛ اﻗﺒﺎل زاده، ﺷﻬﺮام (1387). نشست تخصصی: تاثیر کتب" ترویج کتابخوانی" بر میزان مطالعه کودکان و نوجوانان به همراه  نقد و بررسی کتاب­های روان شناسی خواندن نوشته دکتر اکرم پدرام­نیا و رویکردهای ترویج کتابخوانی نوشته دکتر کمال پولادی. نشریه کتاب ماه کودک و نوجوان، شماره 132. ص35-45.

------------------------------

[1]. این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید