داخلی
»گاهی دور، گاهی نزدیک
(لیزنا، گاهی دور/گاهی نزدیک 383 ): محمد گل محمدی،دانش آموخته کارشناسی ارشد مدیریت اطلاعات، دانشگاه قم: خانواده نخستین دنیایی است که افراد وارد آن می‌شوند، در نتیجه نهاد اولیه تعلیم و تربیت خانواده است. پژوهش‌ها نشان داده است که عادت به مطالعه امری اکتسابی است، یعنی همان‌طور که کودک خواندن و نوشتن را یاد می‌گیرد، می‌تواند مطالعه را هم بیاموزد (وسپل، ۱۳۸۶). پس اگر والدین عادت به مطالعه داشته باشند کودک هم از همان کودکی مطالعه کردن را می‌آموزد. طبق نظر دانشمندان و روانشناسان اساس و زیر بنای شخصیت انسان در همان سال‌های اول زندگی شکل می‌گیرد و پایه‌گذاری می‌شود و آموخته‌های این دوران تأثیر عمیقی بر زندگی آینده افراد دارد.
ایجاد عادت به مطالعه در کودکان کار دشواری نیست و می‌توان با چند روش ساده و راحت به کودک مطالعه کردن را آموخت.
1.مطالعه کردن در برابر چشمان کودک: تقریباً تمام کودکان، پدر و مادرشان را الگوی خود قرار می‌دهند و کارهای آنان را تقلید می‌کنند، همین امر باعث می‌شود کودک عمل شما را در ذهنش ذخیره کرده و به تکرار آن بپردازد پس بهتر است در کنار گوشی همراه کمی هم کتاب و مجله دست بگیریم تا کودک با این‌ها آشنا شود.
۲. قرار دادن کتاب، روزنامه و مجلات را در دسترس کودک: حتماً همه شما با این صحنه مواجه شده‌اید که تا کودکی کتاب یا مجله‌ای می‌بیند آن را برداشته و دوست دارد صفحات آن به‌ویژه عکس‌هایش را نگاه کند، پس ما با در دسترس قرار دادن کتاب به کودک می‌آموزیم که برای اوقات فراغت و سرگرمی از کتاب هم استفاده کند نه فقط از موبایل و تبلت و ... .
3.قصه گفتن برای کودک از روی کتاب: پدر و مادرها باید سعی کنند قصه‌هایی را که تعریف می‌کنند را از روی کتاب‌ها برای کودکان بخوانند، حتی آن قصه‌هایی را که حفظ هستند، زیرا با این کار در ذهن کودک این مطلب نقش می‌بندد که چه مطالبی زیبایی در بین این کاغذها است و به آن‌ها علاقه‌مند می‌شود.
۴. تهیه کتاب‌های مناسب: افراد با خرید کتاب‌هایی با عکس و نقاشی‌های زیبا می‌توانند کودک را علاقه‌مند کنند، زیرا بیشتر کودکان از کتاب‌ها قسمت عکس‌ها را می‌پسندند و هر چه عکس‌ها جذاب‌تر و بیشتر باشد کتاب را بیشتر دوست دارند. البته باید به محتوای کتاب هم توجه کرد که مناسب سن آن‌ها باشد.
۵. فرزندانتان را عضو کتابخانه کنید: کتابخانه به دلیل حضور کتابدارهای متخصص می‌تواند کودک را به مطالعه تشویق کند. همچنین تهیه تمام کتاب مورد نیاز کودکان برای خانواده‌ها دشوار است (به دلایلی مثل درآمد کم خانواده، آشنا نبودن با تمام کتاب‌های کودکان و ...) پس می‌توان با عضویت کودکان در کتابخانه به کتاب‌خوان شدن آن‌ها بسیار کمک کرد.
۶. از کودک بخواهید درباره کتابی که برایش می‌خوانید نقاشی بکشد: زمانی که ما برای کودک کتاب می‌خوانیم شاید برای کودک کسالت‌آور باشد که بنشیند و فقط گوش کند، پس می‌توانیم با درخواست نقاشی از کودک در هنگام کتاب خواندن او را به کاری که علاقه دارد مشغول کنیم تا او حوصله‌اش سر نرود، توجه‌اش به مطالب جلب شود و کتابخوانی برایش لذت‌بخش باشد.
۷. بازی کردن و اجرای نمایش: کودکان بازی کردن و بازیگری را بسیار دوست دارند. والدین می‌توانند با انجام بازی، مطالعه را برای کودک به کاری جذاب تبدیل کنند تا مطالعه برایش کاری کسالت‌آور نباشد. بازی‌هایی مثل پرسش و پاسخ یا پانتومیم و ... . همچنین والدین می‌توانند کتاب‌ها و به خصوص کتاب‌های داستان را با کودک به شکل نمایشی اجرا کنند. چون کودکان بازی کردن را دوست دارند، درنتیجه به کتاب خواندن هم علاقه‌مند می‌شوند.
۸. بردن کودکان به کتاب‌فروشی‌ها: زمانی که کودک به کتاب‌فروشی برده می‌شود و به او اجازه داده می‌شود خودش کتاب مورد نظرش را انتخاب کند، او در بین کتاب‌ها می‌گردد و کتابی را که علاقه دارد انتخاب می‌کند و به همین دلیل او برای خواندن کتاب مشتاق‌تر می‌شود، البته باید توجه داشت که کتاب مناسب کودک باشد.
۹. تعیین زمان معین برای مطالعه در خانواده: در خانه زمانی را برای مطالعه تمام افراد خانواده قرار دهید. سعی کنید زمانی را انتخاب کنید که با برنامه محبوب کودکتان هم‌زمانی نداشته باشد، زمان مطالعه طولانی نباشد، در زمان مطالعه تمام وسایل دیگر مثل تلویزیون، تلفن‌همراه، کنسول‌های بازی و ... کنار گذاشته شود و تمام افراد خانواده همزمان در یک مکان مشخص مشغول مطالعه شوید. با این کار کودک متوجه می‌شود که برای مطالعه هم باید زمانی را اختصاص داد.
۱۰. تشویق کردن: کودک تشویق شدن را دوست دارد و تمام تلاش خود را انجام می‌دهد که او را تشویق کنند. خانواده‌ها می‌توانند در قبال مطالعه کودک را تشویق کنند تا هم از مطالعه لذت ببرد و هم متوجه شود که کار درستی را انجام می‌دهد، زیرا اگر کارش اشتباه بود او را تشویق نمی‌کردند.
نتیجه گیری
از آنجا که فرهنگ سازی و ایجاد عادت به مطالعه در سنین کودکی پایداری و قوام بیشتری دارد و همچنین کودکان بیشتر زمانشان را در خانواده می‌گذرانند و در آن حضور دارند، می‌توان با چند روش ساده و راحت کودکان را به مطالعه علاقه‌مند کرد. کودکان امروز، بزرگان و پیران فردا هستند و آینده در گرو افزایش آگاهی و بیداری این نسل مستعد است. پس خانواده‌ها باید تمام تلاش خود را برای ایجاد افراد اهل مطالعه و تاثیرگذار انجام دهند.
البته تنها خانواده نیست که بر ایجاد عادت به مطالعه در افراد تاثیر دارد اما به دلیل اینکه خانه و خانواده اولین جایی است که کودک در آن حضور دارد، نقش مهمی در شکل گیری افراد دارند.
در نوشته‌های بعدی سعی می‌کنیم عوامل تاثیرگذار دیگر مثل کتابخانه، مدرسه، صدا و سیما و شهرداری را مورد بررسی قرار دهیم.
----------------------------------------------------------------------------------------
منابع
بلج فورد، روی؛ مترجم: حدوت، سیروس؛ مرعشی، علی اکبر(1381). چگونه فرزندان خود را به خواندن ترغیب کنیم؟. تهران: سروش، ۱۳۸۱.
وسپل، مانفرد؛ مترجم: لفظی، لیلا(1386). چگونه فرزندم را به مطالعه علاقه مند کنم؟. تهران: انجمن اولیا و مربیان.
گارسیا سابرینو، خاویر؛ مترجم: مختاری، حیدر؛ سعادت، محمدجعفر(1394). ادبیات کودکان: روش‌های تقویت مهارت مطالعه. تهران: کتابدار.
دیانی، محمدحسین(1395). خواندن، بهشت نخواندن. مشهد: کتابخانه رایانه‌ای؛ نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور.
حسومی، طاهره(1385). نقش خانواده در پرورش روحیه‌ی عادت به مطالعه در کودکان. ماهنامه اصلاح و تربیت، شماره ۵۰.
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.