چشمه «زیرمتن در فیلم‌نامه» را بررسی کرد

به گزارش لیزنا، بر اساس اعلام روابط عمومی نشر چشمه، ابتدای این جلسه محسن آزرم با اشاره بر اینکه این کتاب مهم‌ترین کتابی‌ است که تا به حال در این زمینه ترجمه شده است، از مترجم کتاب خواست تا درباره‌ انگیزه‌ خود از ترجمه‌ این کتاب توضیحاتی بدهد.

مهدی کیا با اشاره به اینکه این کتاب تا به حال به زبان‌های دیگری غیر از فارسی هم ترجمه نشده، گفت: زیرمتن اهمیت زیادی در فیلم‌نامه‌نویسی دارد، تا جایی که باعث تفاوت فیلم‌نامه‌‌ خوب و بد می‌شود، و به قول سیگر چیزی که در فیلم‌نامه پنهان می‌شود جزئی از زیرمتن است. فکر می‌کنم برای هر کسی که می‌خواهد فیلم‌نامه یا حتی داستان بنویسد یا قصد دارد به لایه‌های دورنی کار پی ببرد، این کتاب منبع خوبی خواهد بود.

در ادامه‌ جلسه سعید عقیقی، فیلم‌نامه‌نویس و منتقد، گفت: اگر بخواهیم تعریف کلی این کتاب را از زیرمتن بدانیم اول باید ببینیم منظور نویسنده از زیرمتن چیست. نکته‌‌ مهم در این کتاب شاخص‌های متد فیلم‌نامه‌نویسی در امریکاست. ویژگی این متد اولاً فراگیر بودن است؛ یعنی ما برای طیف وسیعی از مخاطبان می‌نویسیم. دومین ویژگی این متد تعمیم یک موقعیت به کل است. یعنی ما در این کار از یک جزء شروع می‌کنیم و با استفاده از آن تمام مفاهیم فراگیر را توضیح می‌دهیم و در نهایت به این نتیجه می‌رسیم که زیرمتن لزوماً چیزی نیست که پنهان باشد. و نکته‌ای که در سیستم متد امریکایی یاد داده می‌شود چه‌طور نوشتن زیرمتن در فیلم‌نامه‌ست.

عقیقی با اشاره به اهمیت زیرمتن در فیلم‌نامه گفت نکته‌ مهم در فیلم‌نامه‌نویسی این است که شما چه‌طور می‌توانید فیلم‌نامه‌ای با زیرمتن خوب بنویسید.

محسن آزرم پرسید که چرا با توجه به همه‌ چیزهایی که از زیرمتن می‌دانیم، این نکات در نوشتن به کار نمی‌آید؟

عقیقی جواب داد: ما مدل‌هایی داریم که به ما در دریافت‌ها کمک می‌کنند و مشکل عمده از جایی به وجود می‌آید که به پدیده‌ها به شکل مجرد نگاه می‌کنیم.

عقیقی در پاسخ به  سول یکی از حاضرین در مورد دست‌و‌پا‌گیر بودن متد آمریکایی، علی‌رغم فراگیر بودن آن، گفت: در متد امریکایی، عنصر موفق عنصری‌ است که به شکل درستی دراماتیزه شده و به شکل فراگیری عرضه شده است و در نهایت در حافظه‌ بینندگان ماندگار شده است. نکته‌ مهم در این بین استانداردسازی‌ است و اصولا در این متد ارزش‌گذاری نمی‌شود و فقط استاندارد‌سازی می‌شود.

مهدی کیا، مترجم کتاب، در ادامه گفت: دراماتیزه کردن یک اتفاق عادی تبدیل کردن یک درام به یک اثر فوق‌العاده است. در زیرمتن هم وقتی شناخت دقیقی از کاراکترهای داستان وجود داشته باشد حتما زیرمتن خوبی خلق خواهد شد. و این لازمه‌ این است که ما روان‌شناسی شخصیت را بدانیم.

 او افزود: در مورد سوالی که از آقای عقیقی داشتید باید بگویم که تمام متدهایی که در این کتاب یا کتاب‌های دیگر گفته شده همانند یک جعبه‌ ابزار عمل می‌کنند، فیلم‌نامه‌نویس می‌تواند با سلیقه‌ خود از قسمتی از این ابزار استفاده کند یا با هوشمندی تمام از ابزارهای مهم استفاده کرده و شاهکار بیافریند.

در ادامه کیا در پاسخ به این‌که چرا این کتاب را ترجمه کرد، گفت: من از ابتدا به زیرمتن علاقه داشتم. این علاقه‌ من باعث شد تا وقتی دیدم کتابی به این نام وجود دارد آن را ترجمه کنم. شما وقتی داستایوفسکی می‌خوانید کاملا متوجه وجود زیرمتن در لایه‌های داستان خواهید شد، به‌خصوص در داستان ابله، و فکر می‌کنم اتفاق مهمی که در ادبیات قرن نوزدهم روسیه و سپس در اروپا و امریکا افتاد، پیدایش زیرمتن در ادبیات بود.

در پایان جلسه عقیقی در پاسخ به این‌که میزان تمرکز در فیلم‌نامه‌نویسی بر روی زیرمتن چه مقدار باید باشد، گفت: فکر می‌کنم همان‌طور که سیگر گفته و در این کتاب هم آمده است، اول باید فیلم‌نامه نوشته شود و بعد از بازنویسی‌های بسیار نویسنده به جایی برسد که وجود زیرمتن را در داستان به‌خوبی حس کند و هر چه روی نسخه‌ اول تلاش بیشتری صورت بگیرد، تعداد و کیفیت زیرمتن‌ها هم بالاتر می‌رود.

گفتنی است اولین ترجمه مهدی کیا از لیندا سیگر توسط نشرچشمه در پاییز 1395 به چاپ رسید. او فیلم‌نامه‌نویسی را نیز در کارنامه‌ خود دارد.