کتابخانه‌های عمومی در هوشمندسازی مردم موثرند

به گزارش لیزنا،  روز پنج‌شنبه 13 تیرماه 1398 سومین نشست ژورنال‌کلاب انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی شاخه خراسان با موضوع "واکاوی نقش کتابخانه‌های عمومی در هوشمندسازی مردم" در سالن کنفرانس کتابخانه‌ مرکزی امام‌خمینی (ره) برگزار شد.

کتابخانه های عمومی را با رمان ها و کتاب ها ی سرگرم کننده اش می شناسیم. شاید هم کسانی باشد که کتابخانه عمومی را با کتاب های کمک درسی و سالن های مملو از دانش آموزان پرتلاش در دوره امتحانات می شناسند. اما عصر تغییر کتابخانه های عمومی را هم به تغییر نقش و پذیرش نقش های جدید واداشته است. از جمله نقش های جدید کتابخانه های عمومی، نقشی است که آنها در جوامع هوشمند یا شهر جهانی  بر عهده دارند. بر اساس نظریه شهرهای جهانی، شهر جهانی شهری است در جغرافیای محدود یک شهر و خدماتی به وسعت جهان . شهر جهانی  نقطه تلاقی فعالیت های اقتصادی و فرهنگی جهان با تکیه بر دیجیتال سازی است. کتابخانه عمومی قلب تپنده شهر جهانی است.  جذابیت و اهمیت کتابخانه های عمومی در شهر جهانی  موضوعی است که توجه بسیاری از اندیشمندان را به خود جلب کرده است و این موضوع، از نگاه  تیز بین اعضای هیئت مدیره انجمن کتابداری و اطلاع رسانی خراسان دور نماند و در حلسه ژورنال کلاب   با حضور اساتید برجسته دانشگاه ، دانشجویان مشتاق و کارمندان متعد کتابخانه های عمومی شهر مشهد به بحث گذاشته شد.  در این راستا، روز پنج‌شنبه 13تیرماه1398 سالن کنفرانس کتابخانه‌ مرکزی امام‌خمینی (ره) میزبان سومین نشست ژورنال‌کلاب انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی شاخه خراسان با موضوع "واکاوی نقش کتابخانه‌های عمومی در هوشمندسازی مردم" بود.

جلسه با خوشامدگویی باقرزاده سرپرست کتابخانه مرکزی امام‌خمینی (ره) آغاز شد.  وی، ضمن اشاره به استقبال خیره کننده شهروندان از خدمات کتابخانه مرکزی امام‌خمینی (ره)  ترویج فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی را هدف اصلی مدیران کتابخانه  و به منزله قدردانی حقیقی از همدلی اساتید برشمرد.

دکتر شعله ارسطوپور، رئیس انجمن کتابداری و اطلاع رسانی شاخه خراسان، نیز ضمن خیرمقدم و تشکر از همکاری‌های بی‌دریغ دست اندرکاران؛ از برنامه‌ریزی گسترده ژورنال‌کلاب‌ها در راستای فعالیت‌ها و اهداف انجمن، و برگزاری موفقیت‌آمیز دو نشست قبلی در سطح استان خبر داد.

سپس دکتر هادی هراتی، نائب الرئیس انجمن کتابداری و اطلاع رسانی شاخه خراسان، در یک بررسی اجمالی، اما منسجم و مدون به ارائه گزارشی در مورد  پژوهش‌های مرتبط با کتابخانه‌های عمومی ایران در بازه ۱۰ ساله ۱۳۸۸- ۱۳۹۷ پرداخت. طبق این گزارش، بر اساس محتوا پژوهش های حوزه کتابخانه های عمومی  در چهار حوزه کتابخانه (۵۱ درصد) کتابداران ( ۲۸ درصد) مراجعان (۲۰ درصد) و مدیران ( ۱ درصد) دسته بندی می شوند. پژوهش های مربوط به کتابخانه به موضوعاتی مانند امنیت اطلاعات، ایمنی وب‌سایت، توسعه فرهنگی- اجتماعی و مخصوصا خدماتی مانند: یادگیری سیار، کتابخانه تلفنی، خدمت به گروه‌های خاص، خدمات جنبی و همچنین کیفیت ارائه آنها می‌پردازد.

اخلاق حرفه‌ای، آسیب‌های جسمی و روانی، تعهد سازمانی، رضایتمندی، سواداطلاعاتی و فرسودگی شغلی در دسته پژوهش‌های مربوط به کتابداران قرار می گیرد.

از ریز موضوعات حوزه مراجعان می‌توان به نیاز اطلاعاتی و رضایتمندی اشاره کرد.و مدیران نیز موضوعاتی مانند خلاقیت، رضایت شغلی و دورکاری را در بر می‌گیرند.

بخش  بعدی برنامه‌های تدارک دیده شده به ارائه دو مقاله توسط  رضا خسروی اختصاص داشت که مقاله اول به ۳۰ جهان‌شهر شناسایی شده، ویژگی‌های آن‌ها و فعالیت‌هایی که کتابخانه‌های عمومی در این شهرها انجام می‌دهند می‌پردازد؛ از ویژگی‌های جهان‌شهر می‌توان به مرکز قدرت سیاسی، تجاری،خدمات بانکی، آموزش، جمع‌آوری و اشاعه اطلاعات وجذب زیاد مهاجر اشاره کرد. تمرکز مقاله دوم بر روی مفاهیمی مانند شهرخلاق، شهردیجیتال، شهر هوشمند، زندگی هوشمند و شهردانش بود که هدف آن به جای امکانات و محدودیت‌های کتابخانه تاثیر فعالیت‌های شهری بر روی خواسته‌ها، وظایف و نقش‌های کتابخانه عمومی است. در شهر خلاق شرایط باید به گونه‌ای باشد که مردم فکر، برنامه‌ریزی و در راستای استفاده از فرصت‌ها ابتکار عمل داشته باشند.

شهر دیجیتال به ایجاد بسترهای فناوری برای مدیریت بهتر ارتباطات و اطلاعات می‌پردازد، امکان جمع‌آوری حجم زیادی از داده‌ها را فراهم می کند و اینترنت اشیا از مهمترین مفاهیم شهر دیجیتال است. شهر هوشمند مفهومی است که طی آن از انواع سنسورها برای برای پردازش اطلاعات با هدف نظارت و مدیریت بهتر بخش های شهری استفاده می کنیم و در انتها شهر دانش نیز به طور هدفمند برای تشکیل و پرورش دانش طراحی شده است. حال برای تبیین نقش کتابخانه های عمومی در این جوامع خدمات را به طور برابر به دو بخش فضای فیزیکی و فضای مجازی تقسیم می‌کنیم. از خدمات مجازی لازم است به وب سایت دوزبانه، وجود منابع الکترونیک و تنوع آن‌ها، دیجیتال‌سازی مواد فیزیکی، دسترسی رایگان به منابع الکترونیک، خدمات مرجع الکترونیک و استفاده از رسانه‌های اجتماعی متفاوت اشاره کرد. در مقوله فضای فیزیکی نیز مباحث معماری ساختمان، دسترسی به wifi، امکان بازگشت مواد به امانت گرفته شده درهرنقطه از شهر،کافی شاپ و تریا، فعالیت های بازاریابی و تبلیغاتی، دوره‌های آموزش سواد اطلاعاتی، بخش اختصاصی کودکان و maker space مطرح‌اند.

دکتر دیانی، با اشاره به نقش کتابخانه های عمومی در هوشمند سازی افراد جامعه، گفت: رشد فناوری های مدرن در جهان شهرها باید در راستای تولد  تولید رفاه عمومی باشد و حرفه کتابداری در سایه مساعدت کتابخانه برای آگاهی شهروندان از امکانات، مزایای آن‌ها و روش استفاده از آن‌ها معنی می‌یابد. وی یکی از اصلی ترین وظایف کتابخانه های عمومی را افزایش دانش و آگاهی مردم در زمینه کسب ثروت و موفقیت دانست.

دکتر مهری پریرخ معتقد بود نیاز حال حاضر جامعه برداشتن تمرکز از روی فناوری هوشمند وحرکت به سوی شهروندان هوشمند است. وی همچنین maker space را فضایی برای ارتقا و رسیدن به شایستگی مورد انتظار فارغ از حکومت و سیاست و تنها با بهره‌گیری از کتابخانه و امکانات موجود تعریف کرد. پیشنهاداتی نظیر استقرار مشاوران،مشاهده جلوه‌های هنر و... برای تبدیل کتابخانه به محل همگرایی افراد با هر عقیده، تفکر و پوشش همراه با القای احساس امنیت و پذیرا بودن؛ پایان صحبت‌های وی بود.

دکتر فتاحی نیز یادآور شد فلسفه رشته کتابداری کمک به جامعه برای رسیدن به رشد فکری و سپس توسعه و سعادتمندی است و اگر این هدف عینیّت نیابد جامعه به لحاظ عدالت دچار شکاف و پس‌روی خواهد.

سپس بدیع‌زادگان رئیس اداره کتابخانه های عمومی شهرستان مشهد در کنار پیشنهاد بررسی دقیق‌تر پژوهش ها با هدف تنظیم برنامه‌ای عملیاتی، از تعامل سازنده بین دانشگاه و کتابداران  برای رفع شکاف‌های آموزشی و عملی موجود اظهار امیدواری کرد.

از حاشیه های تامل برانگیز این جلسه، اشاره دکتر پریرخ، به لزوم ایجاد شادابی و نشاط در محیط کتابخانه بود. وی استفاده از لباس های خوش رنگ و داشتن چهره ای خندان را از لازمه های شاداب سازی کتابخانه های عمومی دانست.

گزارش: انیس میری و فاطمه سیامک،  اعضای انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران - شاخه خراسان