رتبه بندی دانشگاههای جهان اسلام

سرپرست پايگاه استنادی علوم جهان اسلام و عضو تيم اصلی رتبه بندی دانشگاه های جهان اسلام در گفتگو باپايگاه خبري كتابداري و اطلاع رساني ايران (ليزنا)، گفت: هدف از رتبه بندی دانشگاهها و پژوهشگاهها آن است تا وضعيت فعلی دانشگاهها و پژوهشگاهها را در مقايسه با يکديگر مورد بررسی قرار دهيم. هدف ديگر بررسی راهکارهايی است که می تواند قدرت رقابتی دانشگاهها و پژوهشگاهها را افزايش دهد.

دکتر جعفر مهراد افزود: اصولاً در تمدن های اسلامی افراد همواره به دنبال آن بوده اند تا به دانشگاههای تراز اول زمان خود راه يابند. اين مسأله نه تنها باعث افتخار است، بلکه برای آينده تمدن اسلامی بسيار ضروری و لازم است. دليل آن هم روشن است. اسلام همواره به عنوان يک دين مبتنی بر دانش مطرح است.

وی گفت: در اين زمينه وزارت علوم، تحقيقات و فناوری به تازگی تدبيری را اتخاذ کرده است تا بتواند کيفيت آموزش و تحقيقات را در دانشگاهها و مؤسسات پژوهشی ارتقاء دهد. هدف نهايی اين گونه سياست ها آن است تا اين گونه دانشگاهها و مؤسسات تحقيقاتی بتوانند در رتبه بندی دانشگاهها از جايگاهی درخور و شايسته برخوردار گردند.

برای انجام رتبه بندی معاون پژوهشی و فناوری وزارت علوم، تحقيقات و فناوری مسئوليت رتبه بندی دانشگاههای جهان اسلام را به پايگاه استنادی جهان اسلام (ISC) واگذار کردند و سپس انجام رتبه بندی را در تاريخ 5/3/1389 خواستار شدند. البته، مقرر شد ابتدا دانشگاهها و پژوهشگاههای ايران تحت پوشش رتبه بندی قرار گيرند و سپس در مرحله بعد رتبه بندی دانشگاههای ساير کشورهای اسلامی آغاز شود.

دکتر مهراد گفت: معيارهای رتبه بندی دانشگاهها و پژوهشگاهها ، در واقع همان معيارهای رتبه بندی دانشگاههای جهان اسلام است که در نشست تهران به تاريخ 30 آوريل 2007 در تهران به تصويب نمايندگان کشورهای اسلامی رسيد.

وی افزود: معيارهای رتبه بندی شامل پژوهش (با وزن کل 64)، آموزش (با وزن کل 31) و وجهه بين المللی (با وزن کل 5) می باشد.

عضو تيم اصلی رتبه بندی دانشگاه های جهان اسلام  ادامه داد: در حوزه پژوهش شاخص ها عبارتند از کيفيت پژوهش، کارآيی پژوهش، حجم پژوهش، نرخ رشد کيفيت پژوهش، و نرخ رشد کارآيی پژوهش. رتبه بندی دانشگاهها و پژوهشگاهها بر اساس اين شاخص ها از مقاله های علمی منتشر شده در مجلات معتبر بين المللی که در ISI نمايه سازی شده اند و نيز از مقاله های کنفرانس های بين المللی ثبت شده در ISI صورت خواهد گرفت.

در حوزه آموزش شاخص ها عبارتند از اعضای هيأت علمی دارای جايزه، اساتيد پراستناد بر حسب استانداردهای ISI و استانداردهای سازمان کنفرانس اسلامی (OIC)، نسبت اعضای هيأت علمی دارای مدرک Ph.D. به کل اعضای هيئت علمی، فارغ التحصيلانی که جايزه گرفته اند، نسبت اعضای هيئت علمی به دانشجو، نسبت دانشجويان تحصيلات تکميلی به کل دانشجويان، دانشجويان دارای جايزه در المپيادهای بين المللی.

همچنین معيار وجهه بين المللی مربوط است به نسبت اعضای هيئت علمی بين المللی به کل اعضای هيئت علمی، نسبت دانشجويان بين المللی به کل دانشجويان و نسبت اعضای هيئت علمی دارای مدرکPh.D.  خارجی به کل اعضای هيئت علمی دارای مدرک Ph.D.

دکتر جعفر مهراد در مورد نحوه دريافت اطلاعات مرتبط گفت: بدین منظور، شاخص های مربوط به معيارهای آموزش و وجهه بين المللی به صورت پرسشنامه ای با 14 سئوال به دانشگاهها و پژوهشگاهها ارسال شد و درخواست گرديده است که پاسخ سئوالات را حداکثر تا پايان شهريور ماه 1389 به دبيرخانه رتبه بندی دانشگاههای جهان اسلام در ISC ارسال کنند.

وی یادآور شد: بديهی است اگر دانشگاه يا پژوهشگاهی به اين پرسشنامه جواب ندهد يا جواب را با تأخير ارسال کند، از رتبه بندی بازخواهد ماند.

سرپرست پايگاه استنادی علوم جهان اسلام  بیان کرد: در ارتباط با يکی دو سئوال پرسشنامه علاوه بر نياز به داشتن اطلاعات، لازم است دانشگاهها و پژوهشگاهها مستندات مربوطه را نيز ضميمه کنند. مثلاً ضميمه کردن مستندات مربوط به جوايز ملی و بين المللی بسيار ضروری و لازم است. جوايز عمدتاً شامل جايزه نوبل، فيلد مدال ها، بانک توسعه اسلامی (IDB)، خوارزمی، رازی، فارابی، فرهنگستان علوم جهان اسلام (TWAS)، آيسيسکو و جايزه IAS می باشد.

همچنین در مورد اختراعات و اکتشافات (ثبت نامه ها) نيز مقرر است دانشگاهها و پژوهشگاهها مستندات مربوطه را به همراه پرسشنامه ضميمه نموده و به دبيرخانه رتبه بندی دانشگاههای جهان اسلام در ISC ارسال کنند.

مهراد گفت: معيار پژوهش که وزن بيشتری نيز بدان اختصاص يافته است توسط خبرگان رتبه بندی در ISC از پايگاههای اطلاعاتی ISI استخراج خواهد شد. اين بخش به دقت و وقت زيادی نياز دارد. متأسفانه نام دانشگاهها به زبان انگليسی به صورت های مختلف در مقاله های مجلات معتبر بين المللی نوشته و اين نوع گوناگونی نام صدمات زيادی را در شمارش توليد علم از يک طرف متوجه دانشگاهها و پژوهشگاهها و از طرف ديگر متوجه ايران نموده است. در هر حال، اين معيار سخت ترين بخش رتبه بندی دانشگاهها و پژوهشگاهها است که تيم تخصصی در اين حوزه با رعايت اصل امانت ، اطلاعات را از پايگاههای اطلاعاتی ISI استخراج و طبق فرمول هايی که برای هر يک از شاخص ها به تصويب رسيده است عمل خواهند کرد.

وی  گفت: تعداد دانشگاهها و پژوهشگاههايی که در اين رتبه بندی برای آنها پرسشنامه ارسال شده است متفاوت می باشد.

برای دانشگاهها و مؤسسات تحقيقاتی وابسته به وزارت علوم، تحقيقات و فناوری و نيز دانشگاههای وابسته به دستگاههای اجرايی 98 پرسشنامه، برای دانشگاههای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی 42 پرسشنامه و برای واحدهای مختلف دانشگاه آزاد اسلامی ايران 178 پرسشنامه که بر روی هم تعداد 318 دانشگاه و مؤسسه پژوهشی می شود.

عضو تيم اصلی رتبه بندی دانشگاه های جهان اسلام ادامه داد: دبيرخانه رتبه بندی دانشگاههای جهان اسلام که به تدريج پرسشنامه ها را از دانشگاهها و پژوهشگاهها دريافت خواهد کرد ساير عمليات رتبه بندی را آغاز نموده و بر اساس برنامه ای که به همين منظور طراحی شده داده ها و اطلاعات را در برنامه مزبور وارد و برنامه به طور خودکار و بدون دخالت انسانی داده ها را پردازش و نتيجه را ارائه خواهد داد.

دکتر جعفر مهراد در پایان گفت: با برنامه ريزي های به عمل آمده تصور می کنم نتيجه رتبه بندی دانشگاهها و پژوهشگاهها تا آخر آبان ماه 1389 نهايی شده و در اختيار وزارت علوم ، تحقيقات و فناوری قرار گيرد.

همچنین سايت رتبه بندی دانشگاههای جهان اسلام به نشانی  http://ur.isc.gov.ir طراحی شده و هم اکنون دانشگاهها و پژوهشگاهها مي توانند از اين سايت بازديد به عمل آورند.