تفسیر موضوعی شهید صدر با تفاسیر دیگر تفاوت جوهری دارد

به گزارش لیزنا، سومین نشست از سلسله درس گفتارهای تفسیر موضوعی شهید صدر به همت اندیشگاه فرهنگی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و با همکاری پژوهشگاه تخصصی شهید صدر و با سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین سعید بهمنی برگزار شد.

سعید بهمنی عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در این نشست گفت: تفسیر موضوعی شهید صدر، پیشرفته‌ترین تفسیری است که تاکنون در میراث علمی ما تبیین شده است و پیشنهاد می‌دهم به جای تفسیر موضوعی شهید صدر، از عنوان «پژوهش منتج به نظریه» استفاده کنید؛ زیرا تفسیر موضوعی شهید صدر تنها یک روش نیست، بلکه آنچه شهید صدر می‌گوید، یک رویکرد فوق العاده دارای ظرفیت است.

‌ویژگی تفسیر موضوعی شهید صدر، پیشرفته بودن در رویکرد است

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: ما امروز هیچ رویکردی پیشرفته‌تر، نیرومندتر و پرظرفیت‌تر از تفسیر موضوعی شهید صدر نمی‌شناسیم؛ تفسیر موضوعی ایشان، در عرض هیچ روش دیگری قرار نمی‌گیرد.

بهمنی توضیح داد: تفسیر موضوعی، تمام روش‌های معتبر را در خود دارد و از اساس با روش‌ها، اصول، ضوابط و قواعد که عناصر روش هستند، کاری ندارد. تفسیر موضوعی پژوهش یا تفسیر مسأله محور، جامع، اجتهادی و منتج به نظریه است. این ادعا اثبات پذیر است که تفسیر ترتیبی و تمام روش‌هایی که تاکنون وجود داشته‌اند، در خدمت تفسیر موضوعی شهید صدر قرار می‌گیرند.

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: روش‌های موضوعی مرسوم که به عنوان روش موضوعی شهید صدر ارائه می‌شوند، هیچ کدام روش و دغدغه های این شهید نیست.

سعید بهمنی تفسیر موضوعی شهید صدر را دارای معنایی منحصر به فرد توصیف کرد و گفت: این تفسیر با تفاسیر دیگر تفاوت جوهری دارد، مشکلاتش اصلی و جهان شمول است؛ مسائل شهید صدر مسائل بشری هستند و تنها مسائل منطقه‌ای و حتی اسلامی را در بر نمی‌گیرند.

وی درباره ترتیب منطقی نظریات شهید صدر گفت: بزرگترین تئوری شهید صدر استخلاف است و نظریه دین نظریه دیگری است که کمتر به آن پرداخته‌اند؛ شهید صدر این دو نظریه را ضروری می‌داند و بعد از آن، ابعاد چهارگانه را در مقابل ابعاد سه‌گانه انسانی قرار می‌دهد.

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی درباره اصطلاحات «الاتجاه الموضوعی» و «المنهج الموضوعی» که به جای تفسیر موضوعی به کار برده شده است؛ با ارائه توضیحاتی، گفت: چیزی که شهید صدر را از دیگران ممتاز می‌کند، رویکرد مسأله محوری، جامعیت و منتج به نظریه است. برخی افراد روش را در قرآن، منبع تفسیر می‌دانستند، اما در تفسیر شهید صدر مجموعه مبانی، منابع، اصول، قواعد، عوامل فرآیندی، عوامل پراکنشی، رویکردها، گرایش‌ها و مهارت‌ها، روش تفسیر موضوعی را شکل می‌دهد.

وی ادامه داد: پیشنهاد می کنم تفسیر موضوعی با عنوان پژوهش منتج به نظریه نامیده شود؛ چون دقیقاً همین است و لازم نیست آن را تفسیر موضوعی بنامیم و در ادامه ثابت کنیم این تفسیر همان پژوهشی است که به نظریه منتج می‌شود.

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی عنوان تفسیر موضوعی را نارسا دانست و گفت: هیچ یک از کسانی که به تفسیر موضوعی پرداخته‌اند و با الهام از ایشان در این مسیر قدم برداشتند، اصلاً به چیزی که شهید صدر می‌گوید نزدیک نشده‌اند.

شهید صدر در تلاش است تا از دامن علم به رسالت‌ها برسد

حجت‌الاسلام‌ و‌ المسلمین بهمنی عنوان تفسیر موضوعی را دارای اغتشاش مفهومی ارزیابی کرد و گفت: در عنوان منطقه الفراغ هم همین مشکل وجود دارد و این اصطلاح نمی‌تواند عمق نظر شهید صدر را به ما برساند. نظریه و دستیابی به رسالت‌ها دارای دو بال هستند و شهید صدر علم را برای علم بررسی نمی‌کند، بلکه به دنبال آن است تا از دامن علم به رسالت‌ها برسد؛ دو هدف غایی تفسیر، نظریه‌ها و بایسته‌ها است.

بهمنی درباره سنت‌های تاریخی شهید صدر توضیح داد و گفت: کسانی که درباره سنت‌های الهی با اشاره به سخنان شهید صدر نوشته‌اند، سنت‌های تاریخی شهید صدر را سنت‌های اجتماعی دانسته‌اند، در حالی که بعضی از سنت‌های الهی مربوط به طبیعت هستند و با انسان بی ارتباط است و بعضی به انسان مربوط است؛ حال برخی از این سنت‌ها که مربوط به انسان هستند، فردی و اجتماعی هستند و از اجتماعی ها نیز بعضی تاریخی هستند؛ بنابراین سنت‌های تاریخی شهید صدر اخص از سنت‌های اجتماعی هستند.

وی ادامه داد: مراد شهید صدر از سنت تاریخی، سنت تمدنی است؛ یعنی آن‌ها که دامنه تأثیرشان مانایی زمانی دارد؛ اما اگر مدت محدودی داشت، سنت تاریخی نیست.

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی از عدم توجه اندیشمندان مسلمان به سنت‌های تاریخی شهید صدر گلایه و تصریح کرد: شهید صدر بر تاریخی بودن این سنت‌ها تعمد دارد؛ شهید صدر وقتی از سنت‌های تاریخی سخن می‌گوید و آن را برای ما تبیین می‌کند، دستگاه کاملی از تمدن را برای ما بیان می‌کند؛ ایشان یک کنشگر و نظریه‌پرداز تمدن است.

حجت‌الاسلام‌ و‌ المسلمین بهمنی در پایان با تاکید بر اینکه این سنت‌ها تاریخی هستند و نیاز به گذشته ندارد، بلکه درباره حال و آینده است، گفت: اگر شهید صدر نام این‌ها را سنت‌های تمدنی می‌گذاشت، همه بار تمدن در آن وارد می‌شد، در حالی که تمدن الزاماً متعلق به گذشته نیست؛ بلکه تمدن فعلی و آینده می‌تواند مراد باشد.

سلسله درس گفتارهای تفسیر موضوعی شهید صدر توسط اندیشگاه فرهنگی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و با همکاری پژوهشگاه تخصصی شهید صدر در کتابخانه ملی ایران برگزار می شود. این نشست ها، با سرفصل های متنوع، در 12 جلسه به صورت حضوری و مجازی در بهمن ماه سال جاری برگزار می شود و گواهی مدرک پایان دوره نیز ازسوی دانشگاه قم برای حاضران صادر خواهد شد.