داخلی
»گزارش
نشست «ارائه مدل مفهومی برای ارتقای بازیابی معنایی اطلاعات در سامانه‌های کتابخانه دیجیتالی» برگزار شد
به گزارش لیزنا، این نشست مجازی ساعت 19، روز 17 شهریور ماه در صفحه اینستاگرام اندیشگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و با حضور دکتر سودابه نوذری ،عضو هیأت علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به‌عنوان دبیر جلسه، دکتر حمیده جعفری پاورسی، مسئول منابع دیجیتال کتابخانه تخصصی فرهنگستان هنر به عنوان سخنران، دکتر فریبرز خسروی، معاون سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و دکتر مهدی علیپور حافظی، عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی میهمانان جلسه برگزار شد.
در ابتدای این نشست دکتر نوذری پس از معرفی سخنران و موضوع جلسه، دربارۀ ضرورت‌های آشنایی و آموزش ابزارهای بازیابی معنایی اطلاعات و معرفی پژوهش‌هایی در این زمینه توضیحاتی داد.
سپس دکتر جعفری با اشاره به زمینه‌های شناسایی مسئلۀ پژوهش، با اشاره به نقاط ضعف موتورهای جستجو و مشکلات نظام‌های ذخیره و بازیابی اطلاعات امروزی به چگونگی انجام پژوهش و نتایج آن پرداخت و گفت: تاکنون نظام‌های بازیابی معنایی اطلاعات با رویکردهای متفاوتی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. در این پژوهش، تلاش بر آزمون سامانه دیجیتالی محقق‌ساخته مورد بررسی با استفاده از الگوریتمهای فراابتکاری و سلسله‌مراتبی، و نیز رویکردهای داده‌کاوی در کنار بررسی هستان‌شناسانه به‌عنوان رویکردی هیبریدی بوده است تا بهبود و ارتقاء کیفیت نتایج بازیابی اطلاعات را در بر گیرد. در این پژوهش از نرم‌افزارهای مختلفی همچون ویراستیار برای نرمال‌سازی و پردازش زبان متن، رپیدماینر (به‌منظور متن‌کاوی)، پردازش زبان طبیعی دانشگاه فردوسی مشهد (برای برچسب‌گذاری و پارسینگ متن)، اصطلاحنامه‌ها، وردنت و فارس‌نت (به‌منظور مستندسازی واژگان و ترسیم روابط مفاهیم)؛ و سرانجام پروتژ (برای ترسیم گراف هستان‌شناسی) استفاده شده است. تلفیق و به‌کارگیری تحلیل هم‌رخدادی و هستان‌شناسی با روش‌های داده‌کاوی و روش‌های فراابتکاری و سلسه‌مراتبی مورد استفاده در کتابخانه دیجیتال این پژوهش، علاوه بر آشکارسازی روابط پنهان و افزایش میزان جامعیت و مانعیت نتایج بازیابی اطلاعات، ارتقای سیستم و همچنین بهبود رضایت کاربران را در پی داشت. برای نمونه، تحلیل هم‌رخدادی (متن‌کاوی) می‌تواند با استخراج خودکار اطلاعات و دانش، حوزه پژوهش متعلق به یک نوشته را بدون نیاز به تحلیل و صرف وقت از سوی کاربر بیابد؛ برچسب‌گذاری و پردازش زبان طبیعی نیز به رفع ابهام معنایی واژگان و درک صحیح و عمیق آنها توسط سیستم کمک می‌کند؛ هستان‌شناسی‌ها نیز در تعریف و ترسیم روابط معنایی میان مفاهیم کاربرد دارند.
دکتر نوذری پیشنهاد کرد، برای عملیاتی شدن و پیاده‌سازی نتایج پژوهش‌های انجام شده در این زمینه، و استفاده از پتانسیل‌های موجود، لازم است نهادهای مرتبط چون کتابخانه ملی، ایرانداک و مرکز منطقه ای و نیز متخصصان این حوزه با یکدیگر تبادل نظر و همکاری کنند.
در ادامه دکتر خسروی نیز ضمن آرزوی موفقیت برای دکتر جعفری و پیرو پیشنهاد سال‌ها قبل (1386) خود بر درستی استفاده از "هستی‌نگاری"* به‌جای واژگان مشابه تأکید کرد.
وی با اشاره به سخن فاگمن در خصوص "سندروم مجموعه‌های کوچک" و ارتباط آن با مشکلات اجرای طرح‌های حوزه سازماندهی اطلاعات در ابعاد بزرگتر توضیح داد: هنگامی که پروژه‌ای در ابعاد کوچک اجرا می‌شود موفقیت‌آمیز است اما تا زمانی که آن را گسترش نداده‌ایم نمی‌توانیم متوجه نقصان‌های اجرای پروژه خود باشیم. بنابراین اجرا و آزمون چنین پروژه‌های عملیاتی به‌ویژه در حوزه سازماندهی اطلاعات مستلزم حضور چهار گروه از متخصصان موضوعی، زبان‌شناسان، کتابداران و فناوران است.
دکتر علیپور حافظی نیز در نقش استاد راهنمای دوم این رساله و همچنین به‌عنوان یکی از مدعوان جلسه با اشاره به چالش‌های اجرای این پروژه، پیشنهاد استفاده از نرم‌افزار طراحی‌شده مبتنی بر هستان‌شناسی مستخرج از این رساله توسط نهادهای اجرایی همچون کتابخانه ملی را مطرح ساخت که با استقبال مواجه شد.
در پایان جلسه دکتر نوذری ضمن تشکر از مدعوان و همچنین شرکت‌کنندگان این نشست، پیشنهاد تداوم جلسات حوزه بازیابی معنایی و برگزاری کارگاه‌های آموزشی نرم‌افزارهای مورد استفاده پژوهش از سوی مجری این طرح برای استفاده دانشجویان و متخصصان حوزه علم اطلاعات را مطرح کرد.
گفتنی است، سلسله نشست‌های معرفی پایان‌نامه‌های مقطع دکتری علم اطلاعات و دانش‌شناسی، سندپژوهی و نسخ خطی، ساعت 19روزهای چهارشنبه در صفحه اینستاگرام اندیشگاه برگزار می‌شوند.
---------------------------
* پ ن: زنده‌یاد دکتر عباس حری (1391) نیز هستی‌نگاری را برگزیده و دلیل آن را بیان کرده بود: "...از همان آغاز که این اصطلاح باب شد و معادل آن نیز در فارسی (هستی‌شناسی) عنوان شد نتوانستم ذهنا" با آن به توافق برسم؛ چون نظرم آن بود که این پدیده در واقع هستی‌نگاری است، نه هستی‌شناسی. یعنی تصویرسازی از واقعیت (حال این واقعیت هر چه باشد، حتی در حد یک لفظ یا مفهوم) کاری است که ما انجام می‌دهیم، نه ترسیم واقعیت آنگونه که هست. بنابراین آنچه به‌عنوان بدیل اصطلاحنامه وارد عرصه شد، در واقع هستی‌نگاشت است؛ یعنی حاصل هستی‌نگاری توسط یک جامعه، گروه یا مجمع".
حری، عباس (1391) اصطلاحنامه و هستی‌نگاشت. کتاب ماه کلیات، 2-3
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.