نخستین نشست صمیمی دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی با دانشجویان علم اطلاعات برگزار شد

به گزارش لیزنا، به مناسبت روز دانشجو، برای نخستین بار نشست صمیمی دبیرکل نهاد با دانشجویان رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی ۱۸ آذرماه ۱۴۰۲ در کتابخانه مرکزی پارک شهر تهران برگزار شد. در این نشست دانشجویان مقاطع کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکتری دانشگاه‌های الزهرا(س)، تربیت مدرس، تهران، خوارزمی، شاهد، شهید بهشتی، علامه طباطبائی و قم به بیان دغدغه‌های خود با دبیرکل نهاد پرداختند.

مهدی رمضانی، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در این نشست ضمن خوشامدگویی به دانشجویان، گفت: ما با اکثر اساتید رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی نشست هم‌اندیشی داشته‌ایم؛ اما به اعتقاد بنده یک حلقه مهم بین نهاد و دانشگاه، دانشجویان هستند چون در کتابخانه‌های عمومی با خروجی‌های دانشگاه روبرو هستیم؛ به‌ویژه در سال‌های اخیر که به‌کارگیری دانش‌آموختگان این رشته در کتابخانه‌ها در اولویت بوده است و در حال حاضر بیش از ۶۰ درصد از همکاران ما کسانی هستند که در رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی تحصیل کرده‌اند.

وی تصریح کرد: به اعتقاد بنده دانشجویان برای انجام کارهای پژوهشی باید بیشتر به کتابخانه‌های عمومی مراجعه کنند؛ در حال حاضر عملاً ارتباط اجرایی پایدار بین فضای دانشگاه و کتابخانه‌های عمومی برقرار نیست. بعلاوه، فعالیت‌های اجتماعی دانشجویان این رشته، فعالیت‌های پیش‌برنده‌ای برای رشته نبوده است؛ مواردی همچون تغییر سرفصل و عنوان تا بحث ورود رشته به دفترچه‌های استخدامی؛ یکی از مراجعات مفصل به بنده این است که چرا این رشته در دفترچه استخدامی سایر دستگاه‌ها وجود ندارد. به نظرم شناخت نسبت به این رشته شناخت کاملی نیست و نیاز به پرداخت و توجه بیشتری دارد؛ شما باید این موضوع را مطالبه و پیگیری کنید و ما هم به عنوان دستگاهی که بیشترین ارتباط را دارد و از ما برای کار فارغ‌التحصیلان مطالبه می‌شود، در این مسیر همراهتان خواهیم بود.

رمضانی ادامه داد: نیاز است که شما نظام مسائل حوزه کتابخانه‌های عمومی را بشناسید و دغدغه‌های حوزه اجرا را بدانید؛ بخشی از این عدم آگاهی به ما بر می‌گردد که شاید موضوعات را به خوبی منتقل نکرده‌ایم و بخشی به شما که پیگیر نبوده‌اید.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، گفت: با توجه به دو دهه سابقه فعالیت در حوزه فرهنگ عرض می‌کنم که متأسفانه اثرگذاری فضای دانشگاه افول کرده و در دهه‌های پیشین این اثرگذاری بیشتر بود. اساساً با تغییر نسل، نظام فکری بچه‌ها، دغدغه‌ها و کلیدواژه‌ها تغییر کرده است. فضای تنفس، فضایی متفاوت شد و به فضای جدیدی رسیدیم؛ در واقع دانشگاه تابع نسلی است که در آن تحصیل می‌کنند. قرار بوده و هست که دانشگاه، مولّد، پیش‌برنده و مطالبه‌گر باشد؛ اینکه در مقاطعی دانشگاه به قدری سیاسی شد که از اصل مسئله جا ماند، دلیل خوبی نیست که دانشجو و دانشگاه خنثی عمل کند. فضای عمومی جامعه ما این است که خانواده‌ها مشکلات را متحمل می‌شوند تا فرزندان خود را راهی دانشگاه کنند که خب این موضوع باید به یک خروجی مطلوب برسد. شما دانشجویان عزیز باید بدانید که حق به تنهایی هم می‌توانید در مسیر خود اثرگذار باشید، هر چند که ممکن است مسیر سخت و دشوار باشد.

وی در خصوص رویکرد نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور گفت: بعضاً نگاه به کتابخانه، محیط آرام و ساکتی است که مخزن و سالن مطالعه‌ای دارد و کتابخانه‌ای مؤثرتر است که کتاب بیشتری از مخزن آن به امانت بگیرند و در سالن مطالعه از آن استفاده کنند؛ اما از نگاه ما، کتابخانه مرکزی فرهنگی-اجتماعی است که امانت کتاب و استفاده از سالن مطالعه تنها دو مورد از کارکردهای اصلی آن محسوب می‌شود. امروز بخش مستقل کودک در همه کتابخانه‌های عمومی اثرگذار است. در نسل جدید کتابخانه‌ها حدود ۶۰ خدمت تعریف شده که به تناسب فضا قابل ارائه است. کتابخانه‌های عمومی به گروه‌های خاص خدمات ارائه می‌دهند؛ خدمات دیداری- شنیداری، پایگاه‌های اطلاعاتی، اتاق علم، ساخت‌کده، گالری و... بخشی از خدمات کتابخانه‌های ایران است؛ از طرف دیگر به دنبال ایجاد سینما و توسعه خدمات اداری و اجتماعی در کتابخانه‌ها هستیم. مسئله کتابخانه تغییر کرده است؛ در این بین کتاب نقش محوری دارد و قابل حذف نیست؛ در واقع اصلی‌ترین هسته علمی در طول تاریخ کتاب بوده است که هیچوقت کارکرد خود را از دست نخواهد داد؛ ما باید با محوریت کتاب، کارکردهای جدیدی تعریف کنیم؛ کارکرد در خروجی و نتیجه تعریف می‌شود. مشکل ما، عدم شناخت کافی و وافی نسبت به مسئله است. بنده از وقتی که مسئولیت نهاد را بر عهده گرفتم، یکی از اولویت‌هایم شناساندن و معرفی ظرفیت‌های کتابخانه عمومی بوده است. همچنین با مسئولین مختلف کشوری، استانی و دانشگاهی برای شناساندن موقعیت و ظرفیت کتابخانه عمومی دیدار داشته‌ام؛ مسئولان موقعیت، موضوع و فضایی که در آن فعالیت می‌کنیم را چندان نمی‌شناسند که بحمدلله این موضوع نسبت به قبل تغییر کرده است و لازم است که ما در این زمینه بیشتر تلاش کنیم.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تصریح کرد: برخی از دانش‌آموختگان این رشته، که در کتابخانه‌های عمومی مشغول به کار می‌شوند، از ما انتقاد می‌کنند که چرا خدمات جدید در کتابخانه‌های عمومی تعریف و کتابخانه را از کارکرد اصلی خود، دور می‌کنیم! در حالی که در کشورهای پیشرو، بدون کتابخانه، مسائل اجتماعی زندگی افراد پیش نمی‌رود؛ یا به عنوان مثال در دوران همه‌گیری کرونا، در امریکا ۴۰ درصد اطلاع رسانی‌ها در خصوص این ویروس توسط کتابداران انجام می‌شد. این امر نشان می‌دهد که مسئله کتابخانه‌ها تغییر کرده است که متأسفانه بعضاً این موضوع در ذهن‌ها جا نیفتاده است.

وی گفت: واقعیت این است که فضای اشتغال جامعه از مدرک‌گرایی به سمت تخصص‌گرایی حرکت کرده است؛ مهارت در اولویت است، پس دانشجویان باید در طول دوران تحصیل و پس از آن، برای کسب تجربه اقدام کنند. باید بدانید که مسئله تغییر کرده و اساساً علم اطلاعات و دانش‌شناسی در عالم دانش و اجرا ما به ازای دیگری دارد؛ مثلاً نمی توانید کار کتابداری انجام دهید و با کودک در ارتباط نباشید؛ در حال حاضر در دنیا به حوزه کودک بسیار توجه می‌شود.

رمضانی ادامه داد: وقتی شما نسبت به رشته خود اتکای به نفس نداشته باشید، نمی‌توانید از بقیه توقع داشته باشید نسبت به آن توجه داشته باشند. به اعتقاد من فضایی در کشور وجود دارد که با همت و همراهی شما می‌شود کار را پیش برد.

وی با اشاره به تنوع خدمات در کتابخانه‌های عمومی، تصریح کرد: برای معرفی رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی باید کار گسترده‌ای انجام داد؛ این رشته، قابلیت‌های آن و نیازی که با وجود آن رفع می‌شود، باید تبیین و شناسانده شود. ما به عنوان بهره‌بردار، در خصوص تغییر سرفصل‌های رشته کاری را آغاز کرده‌ایم؛ در واقع نهاد گرایش‌های مورد نیاز خود و اصلاحاتی که برای بهره‌وری بهتر مورد نیاز است را پیشنهاد داده است. همچنین در حال بررسی و برنامه‌ریزی هستیم تا بتوانیم افرادی را برای کار در کتابخانه عمومی بورسیه کنیم. بعلاوه، ایجاد سازوکاری در کارآموزی دانشجویان که منتج به مهارت شود ضروری است.

رمضانی در خصوص همکاری تحت عنوان «کتابدار افتخاری» گفت: همکاری با کتابخانه عمومی به عنوان کتابدار افتخاری امتیاز محسوب می‌شود اما به این معنا نیست که لزوماً ما موظف به استخدام کتابداران افتخاری هستیم. با این حال در شرایط برابر اولویت با کسی است که با ما همکاری افتخاری داشته است. بعلاوه، نهاد برای همکاری با دانشجویان برای انجام طرح‌های پژوهشی مانعی ندارد، کمااینکه پیش از این قراردادهای پژوهشی با برخی دانشگاه‌ها نیز داشته‌ایم.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با اشاره به همایش بین‌المللی کتابخانه‌های عمومی و کسب‌وکارهای کوچک، برگزاری این همایش را مصداق تغییر رویکرد نهاد دانست و گفت: کتابخانه ظرفیت پیشبرد مهارت‌افزایی مبتنی بر اطلاعات را دارد؛ در واقع ما برای یک اقدام عمومی، پشتوانه علمی فراهم می‌کنیم. مهمانان خارجی همایش از ظرفیت‌های کتابخانه‌های عمومی ایران متحیر بودند. شبکه کتابخانه‌های عمومی جمهوری اسلامی ایران در منطقه اول است؛ در آسیا و جهان اسلام در بین ۵ کشور نخست و در دنیا در بین ۲۰ کشور اول قرار دارد. همچنین در زمینه تعریف و توسعه خدمات از کشورهای پیشرو هستیم. اینها ظرفیت است و چنانچه فکر شما از این ظرفیت‌ها حمایت کند، شتاب ما چندین برابر خواهد شد.

عضو شورای فرهنگ عمومی تصریح کرد: به اعتقاد من تحصیل باید مبتنی بر مهارت و پیش‌برندگی باشد تا به نتیجه برسد. شما می‌توانید فضای جدیدی تعریف کنید و دیگران را به دنبال خود بکشانید، نه اینکه منتظر باشید که کسی استخدامتان کند. برخی سرفصل های مقاطع کارشناسی و کارشناسی‌ارشد، هم‌پوشانی دارد که لازم است روند تکاملی در آن دیده شود؛ بعلاوه به عنوان یک رشته میان‌رشته‌ای باید سرفصل‌های مورد نیاز به رشته اضافه شود.

وی افزود: باید حریم این رشته احیاء شود تا ارزش آن در همه سطوح برگردد؛ احیای کتابخانه هم موجب احیای کتابدار و فارغ‌التحصیلان رشته کتابداری می‌شود که ما آن را دنبال کرده‌ایم. در این مسیر ما آماده همراهی هستیم.

دبیرکل نهاد با اشاره به تغییرات جهانی گفت: ما باید با تغییرات روز دنیا پیش برویم و از ظرفیت‌های نوین استفاده کنیم. ما باید از موضوع «مطالعه» به «خواندن» عزیمت کنیم؛ سند ملی ترویج خواندن از سوی همکاران معاونت برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات تدوین شد و در حال پیگیری برای تصویب آن در شورای عالی انقلاب فرهنگی هستیم. این مسئله بهتر بود از دانشگاه شروع می‌شد، اما نهاد به عنوان حوزه اجرا آن را پیگیری کرد.

رمضانی در خصوص دغدغه اصلی دانشجویان یعنی فرصت‌های شغلی، گفت: نهاد در سال‌های اخیر آزمون استخدامی نداشته است و در حال حاضر به دنبال کسب مجوزهای لازم در این خصوص هستیم تا بتوانیم با برگزاری آزمون نیرو جذب کنیم.