برای پیشرفت ادبیات داستانی باید ذوق ایرانی را بشناسیم

به گزارش لیزنا، سه کتاب جدید از موسسه ادبستان فردای ایران (افرا) شامل «تونل شنی» نوشته طیبه مهدی‌زاده، «پلنگ برفی» نوشته فائزه کرد فیروزجایی و «نی‌مه در شرجی» به قلم سیدعباس حسینی مقدم، با حضور محسن مؤمنی شریف، نویسنده ادبیات انقلاب اسلامی و علی رمضانی، مدیرعامل سابق خانه کتاب و ادبیات ایران و مدیر فعلی باغ کتاب، به همراه مهدی کرد فیروزجایی، مدیر افرا، جمعه 26 اردیبهشت در غرفه مجمع ناشران انقلاب اسلامی رونمایی شد.

مدیر مؤسسه افرا گفت: از سال 98 زمزمه‌های افرا آغاز و موضوع با میثم نیلی، مدیرعامل مجمع ناشران انقلاب اسلامی، مطرح شد و ایشان با اینکه ذی‌نفع نبود و وظیفه‌ای در این خصوص نداشت، به طور جدی به ما کمک کرد تا اینکه افرا به اینجا رسید. همچنین یاسر احمدوند و علی رمضانی نیز در این خصوص کمک‌های بسیاری به ما کردند. امروز افرا به محصول رسیده و شاگردان به حرف ما اعتماد کردند و پای کار آمدند و الان سه رمان منتشر شده است. بیش از پانزده کار یا نوشته شده و روی میز ناشر است، یا در حال بازنویسی است، یا دست استاد است یا پنجاه درصد کار پیشرفت کرده است. این‌ها حاصل چهار سال کار شبانه‌روزی است.

مهدی کرد فیروزجایی با اشاره به نویسندگان سه اثر جدید گفت: طیبه مهدی‌زاده با اثر «تونل شنی» از بابل است که الان تبدیل به استاد ما در مازندران شده است. او در اثرش به اقلیم کرمان و داستانی از حاج قاسم می‌پردازد. سید عباس حسینی مقدم نیز با اثر «نی‌مه در شرجی» استاد ما در بوشهر شده و نیروی جدیدی در حوزه تدریس داستان اضافه شده است. نفر دیگر فائزه کرد فیروزجایی با اثر «پلنگ برفی» اهل مازندران و ساکن قم است. فیروزجایی به لحاظ فرهنگی به فلات ایران پرداخته و شخصیت داستانش نوجوانی است که پدرش را تکفیری‌ها شهید کرده‌اند و از افغانستان به ایران می‌آید تا به سوریه برود و بجنگد. طیبه مهدی‌زاده و فائزه کرد فیروزجایی نامزد داستان انقلاب شدند و مهدی‌زاده در این مسابقه برگزیده شد.

ادبیات ایران در داستان شناخته‌شده نیست

محسن مومنی شریف در این برنامه گفت: ما در حوزه داستان نیازمند فضای جدید هستیم؛ زیرا در این حوزه در کشور غریبیم. مسائل و دغدغه‌های ما در این حصوص جدی نیست و برعکس، مسائل کم‌اهمیت مورد توجه این عرصه قرار می‌گیرد. این داستانی که الان در کشور ما رایج است، ادبیات ترجمه‌ای است و از جای دیگری آمده. ما مثل دیگر ملل ادبیات وارداتی را بومی نکرده‌ و فقط زبانش را عوض کرده‌ایم. لذا علت غریب بودن داستان در کشور به این دلیل است. با اینکه داستان عربی در دنیا شناخته شده و جایزه‌های معتبر بین‌المللی نیز کسب کرده است. کارهای ما در دنیا معرفی‌شده نیست و این ربطی به زبان فارسی ندارد. مثلاً زبان ترکی در ترجمه معکوس بسیار سخت‌تر است؛ ولی نویسندگانشان در سطح جهان شناخته‌شده‌ترند.

او با توصیه‌ای به نسل جدید بیان کرد: نسل جدید طی مراوداتشان در باشگاه افرا باید این مسائل را حل کنند. بخشی از این راه را آمده‌ایم و طی این چهل سال به جایی رسیده‌ایم که حرف‌هایی برای گفتن داریم.

تاریخ شفاهی جور کم‌کاری داستان‌نویسان را می‌کشد

این نویسنده ادبیات انقلاب اسلامی با اشاره به اینکه تاریخ شفاهی دارد جور کم‌کاری‌های ما داستان‌نویسان را می‌کشد، تأکید کرد: در فضای ادبیات داستانی نیازمند فضایی هستیم که مال خودمان باشد و برای مردم باورپذیر باشد.

وی افزود: برای اینکه ادبیات داستانی ما در دنیا جایگاه مناسبی داشته باشد، باید اول در کشور خودمان به جایگاه مناسبی برسد و لازمه‌اش شناخت فرهنگ و اندیشه ایران است. در یک کلمه باید ذوق ایرانی را بشناسیم. کسانی که رگ خواب ایرانی را به دست می‌آورند، جاودانه می‌شوند. فردوسی قبلاً در خانه‌ها خوانده می‌شد و همه آن را می‌فهمیدند و فقط در دانشگاه‌ها خوانده نمی‌شد. حافظ را در هر شرایطی که می‌خوانیم حالمان خوب می‌شود. به فرش ایرانی و نگارگری هر وقت نگاه می‌کنیم، حس خوبی می‌دهد. وقتی فیلم «یه حبه قند» ساخته شد، از آن استقبال شد و همه این‌ها دارای ذوق ایرانی هستند.

ارتباط بیشتر با گذشته، راه رسیدن به ذوق ایرانی

مومنی شریف راه دستیابی به ذوق ایرانی را این‌طور بیان کرد: اورهان پاموک در یکی از کارهایش آنقدر درباره نقاشی ایرانی به‌طور تخصصی صحبت می‌کند که مایه تعجب است. معلوم است در این خصوص کار کرده و با همین عناصر کارشان ترجمه و از آن در دنیا استقبال می‌شود. برای دست یافتن به ذوق ایرانی باید ارتباطمان را با گذشته‌مان بیشتر کنیم. متون کهن ما سرشار از عناصری هستند که ما را برای شناخت ایران رهنمون می‌کنند. نویسنده و شاعر خوب باید با حکمت ایرانی اسلامی آشنا باشد. حماسه و عشق و عرفان را باید با نگاه حکمت اسلامی شناخت و در کارها تسری داد. این گام اول را که محکم برداریم، منجر به رسیدن به مقصر می‌شود. هشدار می‌دهم افرادی این راه را آمده‌اند، اما الان ربطی به ادبیات ما ندارند.

داستان هویت‌آفرین است

مدیرعامل باغ کتاب همت جمعی عوامل را باعث دوام افرا دانست و گفت: داستان پنجره گفتگوی عمومی و پنجره حرف زدن با عامه مردم و بازکردن ذهن‌ها به سمت طراحی مشترک از فهم متن است. داستان فضایی هویت‌آفرین است و ایجاد اشتراک ذهنی و سبک زندگی می‌کند. داستان جهان مشترک نویسنده را با افراد رقم می‌زند. وقتی داستان را به عنوان یک تولید و مصنوع خارجی به جامعه وارد کنیم، سبک زندگی و نحوه فکرش را بازتولید می‌کنیم.

علی رمضانی گفت: در سال 1400 وقتی وارد خانه کتاب شدم، تحلیلی ارائه شد درباره 500 داستان که در سال 1399 منتشر شده بود که از تیراژی بیشتر بودند. چند مولفه خاص در این داستان‌ها دیده می‌شد که یکی از آنها این بود که داستان‌های منتشرشده برای بار اول در سال 99، عمدتاً بدون دنباله تاریخی و بدون التفات به تاریخ هستند. دوم اینکه داستان‌های آن سال عمدتاً شهری بوده و از فضای روستا فاصله گرفته بودند. سوم اینکه جغرافیای هویتی داستان‌ها عمدتاً معلوم نیست. این داستان‌ها هویت و تاریخ و جعرافیا نداشت. مجموعه افرا برای حرکتی بر خلاف این موضوع تأسیس شد.

رمضانی تأکید کرد: جغرافیا در کار افرا مهم است. افرا تصمیم گرفته آموزش را در شهرها قرار بدهد، بدون اینکه هنرجویان را به مرکز و تهران بکشاند و این حائز اهمیت است. افرا می‌تواند ما را با طیف تولیدات حائز ویژگی‌های داستان بومی و ایرانی و ملی کند.

عوامل افرا برای رسیدن به خروجی تعجیل نکنند

مدیر سابق خانه کتاب و ادبیات ایران افزود: از گردانندگان این مجموعه درخواست می‌کنم بر خودتان بیشتر سخت بگیرید تا آثار باکیفیت‌تری منتشر شود. شاید کمیت آثار در درجه‌ای از اهمیت باشد، اما به اندازه کیفیت آثار نیست. برای رسیدن به خروجی تعجیل نکنید.

او توصیه به ورود افرا به حوزه داستان کوتاه کرد و ادامه داد: مجموعه فکر و ناشران انقلابی در این حوزه حضور کمتری دارند. در سه دوره برگزاری جایزه جلال به طور جدی با این موضوع مواجه بودم که حوزه ادبیات انقلاب اسلامی به حوزه داستان کوتاه کم‌توجه است. داستان‌های کوتاه مایه فیلم‌نامه‌ها هستند. بخشی از این مسئله مربوط به کم‌کاری ناشران این حوزه است. اما اگر با قوتی از طرف مجموعه افرا پیشنهاد شود، زمینه‌های همکاری از سوی دیگر فراهم می‌شود.