عنوان شغل آینده ما چیست؟ کتابدار؟ پژوهشیار؟ اطلاعات پرداز؟ .....؟

لیزنا، سید ابراهیم عمرانی، سردبیر:  در تجدید حیات انجمن در سال 1379 در اولین جلسه در ساختمان آناهیتای کتابخانه ملی ایران و در دفتر دکتر فریبرز خسروی، کارها  با تعریف کمیته ها شروع شد که در واقع تقسیم کار اول بود و چند کمیته که نمی دانم چه نامی به آنها بدهیم، بگوییم کمیته های اولیه، کمیته های اصلی ، یا کمیته‌های عمومی تشکیل شد و هر کس مسئولیتی برعهده گرفت. کمیته آموزش،‌کمیته پژوهش،‌کمیته انتشارات ،‌کمیته همایش‌ها،‌کمیته روابط عمومی و ... ولی هنوز کارها گسترده نشده بود و تقریبا همه به هم کمک می‌کردیم و هر یک از عزیزان در چند کمیته همکاری داشتند. از رحمت فتاحی عزیز که در اولین دوره ریاست انجمن را برعهده داشت، ‌تا دکتر خسروی و سایرین همه،  هر جا دستشان می‌رسید یاری می‌کردند.

در سالهای بعد و با بیشتر شدن کارها و گسترده شدن فعالیتهای انجمن برای این کمیته ها دو بار آئین نامه هم نوشته شد که تقریبا در یک چارچوب بودند و با این کار نظمی به کارها داده شد تا از گسترش بی رویه برخی فعالیت‌ها خارج از وظیفه تعریف شده کمیته، و تکرار یک کار در دو کمیته تا جای ممکن جلوگیری شود.

کمیته‌های تخصصی:

در این دوران ده تا دوازده ساله انجمن چندین بار به سمت کمیته های تخصصی هم پیش رفت و برنامه هایی هم داشت.

در کمیته آموزش که خیلی هم فعال بود، نکته مهم این بود که کمیته مسئول برگزاری کارگاه‌های آموزشی بود و جز کارگاه‌هایی که خودش طراحی می‌کرد، می‌بایست آموزش برای سایر کمیته ها را هم نظارت می‌کرد. ولی به عنوان کمیته‌ای که باید درباره آموزش دانشگاهی و حرفه‌ای هم فعالیت داشته باشد، خود کمیته‌ای تخصصی هم محسوب می‌شد. نشانه آن میزگرد آموزش کتابداری و اطلاع‌رسانی بود که با کمک کمیته همایش‌ها، طی چهار ماه ، و هر ماه یک میزگرد با محوریت زنده یاد دکتر عباس حری و هر بار با حضور جمعی از استادان فعال رشته برگزار شد و به موقعیت آموزش کتابداری و اطلاع رسانی در دانشگاه‌های ایران پرداخت.

کمیته کتابخانه‌های تخصصی علاوه بر جلسات مشترک برای مسایل جاری با هدف‌گذاری تشکیل شاخه ایران انجمن جهانی کتابخانه های تخصصی (SLA) که در جلسه اخیر شنیدم که در چند سال گذشته به کار خود پایان داده است، فعالیت خود را شدت بخشید که مشارکت بیش از 20 کتابخانه تخصصی بزرگ را به همراه داشت و شاخه ایران با شرکت ایران، افغانستان، تاجیکستان و عراق مورد تصویب اولیه  SLA قرار گرفت ولی در لحظه آخر فرمودند که تا پایان تحریم‌ها فعلا رسیدگی نمی‌شود و کارها ماند.

سالی دیگر با حضور یکی از فعالان حوزه کتاب کودک در هیات مدیره مدتی کمیته کتابخانه های کودک و نوجوان و مدارس فعال شد، و ......

اگر به کتاب همایش‌های برگزار شده انجمن در 10 سال اول نگاهی بیندازید، خواهید دید که انجمن همه تلاش خود را کرد که در همه زمینه‌ها بحث و بررسی داشته باشد و میزگردها و همایشهای ماهانه برگزار کند. لیکن باید گفت، شکل گیری کمیته‌های تخصصی با کنگره شکل جدی‌تری به خود گرفت.

از ابتدای برنامه‌ریزی برای کنگره، ساز و کار اینگونه طراحی شد که برای کنگره سخنران دعوت نکنیم و کارگروهها و کمیته‌های تخصصی خودشان تصمیم بگیرند که چه کاری در برنامه یک ساله خود بگذارند و گزارش همان برنامه‌ها و پیشرفت کار را به کنگره بدهند.

کنگره اول با سلام و صلوات برگزار گردید و خوشبختانه مورد استقبال وسیع کتابداران و دانشجویان و استادان قرار گرفت. کاستیهای کنگره اول را بیش از همه برگزار‌کنندگان به وضوح می‌دیدند که با بودجه‌ای حد‌اقلی و نیروهای حد اقلی، کاری بزرگ کلید خورده بود. ولی فقط کلید خورد. با اینهمه استقبال آن قدر خوب بود که انرژی بسیاری به انجمن داد و افرادی را به انجمن کشاند که خود انرژی مضاعف بودند.

در جلسه های نقد و بررسی کنگره اول حضور نیروهای تازه نفس و متخصص از میان فارغ‌التحصیلان دکتری کیفیت کنگره دوم را تا حدودی بالا برد و پس از آن و با نقد و بررسی کنگره دوم و پیامدهای آن، و آمدن همان نیروهای جوان به هیات مدیره انجمن، کمیته‌های تخصصی شکل تازه‌ای به خود گرفتند و سازماندهی‌شده تر حرکت کردند. نظامنامه‌هایی برای کنگره، ‌برای جوایز و برای  .... (ببخشید این سه نقطه ها یعنی دقیق یادم نیست) نوشته شد و رسید به جایی که اکنون ایستاده است. به نظر من کنگره در جای خوبی ایستاده و انجمن هم با هیات مدیره های جوان چند دوره‌گذشته، جایگاه بهتری پیدا کرده،‌ هر چند ممکن است ضعف‌هایی وجود داشته باشد و مثل همیشه باید بگوئیم، انجمن شمائید، معنای کلمه انجمن همین است. شما انجمن هستید و اگر فعالیتی می‌کنید برای خودتان و همکاران و عزیزانتان انجام می‌دهید. پس آستینها را بالا بزنید و به فراخوانهای کمیته‌ها پاسخ بدهید.

برای کمیته ها:

هفته پیش افتخار داشتم و در جلسه مسئولین کمیته‌های انجمن حضور یافتم و شور جوانی را در مسئولین حاضر به وضوح دیدم. کمک کنید این شور (به معنی شور و هیجان) به شور (به معنی شورایی و انجمنی عمل کردن) بینجامد. قدم پیش بگذارید و از هم اکنون به برنامه های پیش روی بپیوندید و کمیته‌ها را با ایده‌های خودتان غنی و بارور کنید. به ندای دوستان پاسخ مناسب بدهید و تلاش کنید در ماههای مانده تا کنگره، دستاوردهایی پخته و قابل ارائه داشته باشید. خوب به یاد داشته باشید که اگر خودمان نجنبیم، حرفه‌ ما هم مانند بسیاری حرفه‌‌ها به سمت انقراض میل خواهد کرد. کمیته‌های پر کار و البته منتقد و نوآور، حتما می‌توانند ضعفهای حرفه و رشته را شناسیایی کنند و در کنگره طرح کنند. اگر خودشان راه حلی دارند نیز می‌توانند بگویند و در غیر اینصورت، یافتن ضعفها و طرح آن در کنگره، خود قدم بزرگی است و امیدوار باشیم که آنجا راه حلهای تازه‌ای بشنویم.

به کمیته‌ها:

مسئولین محترم کمیته ها از پذیرفتن مسئولیت شما به نوبه خودم و به عنوان یک کتابدار قدیمی سپاسگزاری می‌کنم. خواهش اکید دارم، حال که این مسئولیت را برعهده گرفته‌اید، حتما فعالیتهای پیشین کمیته و کارگروه خود را بررسی کنید. ببینید چه کارهایی شده،‌ و حتما با نگاهی انتقادی و واقع‌بینانه. راه را از بیراهه جدا کنید از متخصصان واحد صلاحیت و بین رشته‌ایها کمک بگیرید و حتما به انقراض فکر کنید. نگاهی به جامعه ایران در افق چند سال آینده بیندازید و ببینیم جای ما کجاست، و آیا می‌توانیم مشکلی را حل کنیم و مسئولیتی را در ایران 1410 برعهده بگیریم.

به مسئول کمیته امور صنفی:

کمیته امور صنفی از ابتدای کنگره همواره با برنامه مشخص جلو آمده ولی تا همین الآن هم برنامه‌اش دفاعی بوده. دفاع از حرفه. تحقیق برای ارسال به سازمان امور اداری و استخدامی، برای افزوده شدن به آزمونهای استخدامی. یافتن مشاغل جدید و نظام صنفی. برای نظام صنفی همکاران کمیته زحمت بسیار کشیدند و از همه تریبونها برای تثبیت آن در کنگره و بیرون از کنگره استفاده شده و باز هم برای این کار تقاضای کمک بیشتر وجود دارد. لیکن در جلسه اخیر همین موضوع دفاع از وضعیت موجود کتابداران را از مجموع گفتگوهای همکاران دریافت کرده‌ام. کمیته صنفی تمرکزش را گذاشته بر تثبیت موقعیت کتابداران اکنون و فارغ التحصیلان حاضر و آینده، لیکن این همه مساله نیست. کمیته دارد چه چیز را تثبیت می‌کند و از چه دفاع می‌کند؟ نقش آموزش و پژوهش در مسایل صنفی چیست؟ کتابخانه‌های امروز در دانشگاهها و موسسات تخصصی چه جایگاهی دارند؟ کتابداران که خود در وسط میدان و درگیر ناملایمات و به تعطیلی کشیده شدن برخی از این کتابخانه‌ها هستند،‌دلیل این ناملایمی ها را در چه می‌بینند؟ کمیته مطالعات صنفی چه مباید بکند.

پیشنهاد جمع به کمیته این بود که برای شروع نشستی  با حضور همه علاقه‌مندان، ‌استادان، کتابداران، و دانشجویان و دانش‌آموختگان تشکیل شود، و برنامه کاری تازه‌ای برای کمیته تنظیم گردد که به عنوان عضوی از این کمیته از این پیشنهاد استقبال می‌کنم و از هم اکنون به کمیته روابط عمومی انجمن سفارش برگزاری این نشست را تقدیم خواهم کرد. و باز خواهش می‌کنم کسانی که آماده همکاری با کمیته هستند، کسانی‌ که ایده‌ای دارند ولی نمی‌توانند در نشست شرکت کنند،‌ از هر طریق که صلاح می‌دانند اعلام آمادگی نمایند و ایده خود را برای انجمن ارسال کنند تا نشست بهتری داشته باشیم. حتی اگر فکر می‌کنید ممکن است ایده شما تکراری و حتی ضعیف باشد. نظرات خود را به نشانی ایمیل انجمن بفرستید.

از نگاه کمیته‌ای که من عضوش هستم، باید عرض کنم: کمیته مطالعات صنفی فقط وظیفه یا هدفش حفظ موقعیت اکنون کتابداران نیست. کمیته به حرفه فکر می‌کند و اینکه در دنیای به شدت و به سرعت در حال تغییر نقش کتابداران به چه چیزی، چه شغلی، چه کاری، متحول خواهد شد و کتابدار آینده کیست؟ چیست؟ عنوان شغلش چیست؟ باز هم کتابدار خواهد بود؟ عنوانی که مبتنی بر خدمتی چندهزار ساله است که قسمت عمده این خدمت را احتمالا در سالهای آینده گروههای دیگر انسانی و ماشینی انجام خواهند داد.

خواهش می‌کنم مقاله نویسان، کتابداران شاغل فعلی و استادان و دانشجویان،‌ برخی عبارتها را فقط به عنوان زیب کلمات و نوشته‌ها و پایان نامه های خود بکار نبرند. واقع‌بین‌تر به این جملات نگاه کنید و ببینید موقعیت ما چیست:

کتابخانه‌ها حافظ مجموعه‌ها و کتابداران ارائه دهنده خدمات مبتنی بر مجموعه های خود در طی هزاران سال گذشته بوده‌اند، و این تعریف به ما می‌گوید که کتابخانه تا اینجا مجموعه محور و ذخیره محور بوده. لیکن کتابخانه جدید دیگر مجموعه محور نیست، کاربرمحور و فعالیت محور است. برای این تعریف چه اقدامی پیشنهاد می‌کنید؟

پیشنهادتان را نمی خواهد یک دو سه چهار کنید و ابتدای آن هم بنویسید البته واضح است که باید این یک دو سه چهار را عمل کنیم که از اینها زیاد نوشته شده است. قبل از ارائه پیشنهادتان با استفاه از  یک دو سه چهار، دور و برتان را نگاه کنید. به خودتان تاکید کنید که اینجا کجاست، ایران است؟ کجای ایران؟ شهر است یا روستا؟ دانشگاه است یا کتابخانه عمومی؟ مخاطب شما کیست؟ مدیر شما کیست؟ موسسه مادر شما کیست؟ ایران پنج سال آینده کجاست؟ در آینده نزدیک مخاطب شما، ‌از شما چه می‌خواهد؟ روی کدام بستر می‌خواهد؟ بستر شما اگر اینترنت است سرعتتان چه خواهد بود؟ و بر اساس اینها و بسیاری عوامل تاثیرگذار دیگر شغل آینده را طراحی کنید و به ما بگوئید که نظرتان چیست و ما به عنوان کمیته مطالعات صنفی انجمن باید در کدام مسیر حرکت کنیم؟ منتظر رهنمودهایتان هستیم.

کمیته‌های تخصصی دیگر:

لیزنا مانند همیشه در خدمت انجمن است. هر کدام از مسئولین کمیته‌ها می‌توانند برنامه‌ها، تحلیل‌ها و  مسایل مورد علاقه خود را علاوه بر وب‌گاه انجمن و کنگره در لیزنا نیز در قالب خبر، مصاحبه، یا نوشته‌های گوناگون منتشر نماید. امیدواریم کمیته هایی فعال و کنگره‌ای پربار در پیش داشته باشیم.

عمرانی، سید ابراهیم (۱۴۰۴).« درباره انجمن و کمیته هایش : عنوان شغل آینده ما چیست؟ کتابدار؟ پژوهشیار؟ اطلاعات پرداز؟ .....؟». سخن هفته لیزنا، شماره 741، 15 اردیبهشت ماه ۱۴۰۴.