کتابخانه‌های عمومی؛ خانه‌ همه‌ مردم از نخستین سال‌های زندگی

به گزارش لیزنا، اداره‌کل روابط عمومی و امور بین‌الملل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، در پاسخ به انتشار سرمقاله ای با عنوان «وقتی کوچکترین کتابخوان‌ها از عضویت در کتابخانه عمومی محروم می‌شوند!!!!» یادداشتی منتشر کرد. متن یادداشت در ادامه آمده است:

در پی انتشار یادداشتی در رسانه «لیزنا» درباره عدم امکان عضویت کودکان زیر چهار سال در کتابخانه‌های عمومی، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور ضمن قدردانی از دغدغه‌مندی نویسنده محترم و حساسیت ایشان نسبت به مسئله «کودک و کتاب»، لازم می‌داند نکاتی را برای تنویر افکار عمومی و رفع برخی ابهامات مطرح‌شده، اعلام کند.

نخست باید تأکید کرد که اساسا هیچ بخشنامه یا دستورالعملی مبنی بر منع عضویت کودکان زیر چهار سال در کتابخانه‌های عمومی کشور از سوی نهاد کتابخانه‌های عمومی صادر نشده است. کتابخانه‌های عمومی، مطابق مأموریت و فلسفه وجودی خود، پایگاهی برای عموم مردم هستند؛ فارغ از سن، جنسیت و سطح تحصیلات. این اصل، نه‌تنها همواره در سیاست‌های نهاد جاری بوده، بلکه در دوره جدید مدیریتی نیز با تأکید جدی و مضاعف دنبال می‌شود؛ موضوعی که بارها در سخنان و رویکردهای دبیرکل محترم نهاد مورد تصریح قرار گرفته است.

آنچه در تجربه نقل‌شده ذکر شده است، به‌احتمال زیاد ناشی از اختلال یا سوءبرداشت در فرایندهای اجرایی یا نرم‌افزاری در سطح یک کتابخانه خاص بوده است؛ موضوعی که به‌هیچ‌وجه بیانگر سیاست کلان یا نگاه فرهنگی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نیست و در صورت احراز، قابل پیگیری خواهد بود.

برخلاف موضوع مطرح‌شده، کودکان و نوجوانان یکی از اصلی‌ترین گروه‌های هدف نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور هستند و این رویکرد، نه در شعار، بلکه در برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات اجرایی نهاد به‌وضوح قابل مشاهده است. 

برای تبیین این نگاه، اشاره به چند اقدام مشخص ضروری است:

۱. سرمایه‌گذاری هدفمند در تأمین منابع کودک و خردسال

نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در سال جاری، در دو مرحله مستقل اقدام به خرید، تجهیز و توزیع منابع تخصصی کودک و خردسال برای کتابخانه‌های عمومی سراسر کشور کرده است؛ اقدامی که با هدف ارتقای عدالت فرهنگی و تسهیل دسترسی کودکان، به‌ویژه در مناطق کمتر برخوردار، به کتاب‌های باکیفیت انجام شده است.

۲. بازطراحی و توسعه فضاهای کودک‌محور در کتابخانه‌ها

بازطراحی بخش‌های کودک در کتابخانه‌های عمومی، به‌ویژه کتابخانه‌های مرکزی استان‌ها و شهرهای بزرگ، با رویکرد ایجاد فضاهای امن، پویا، خلاق و متناسب با نیازهای رشدی کودکان، در دستور کار نهاد قرار دارد. طراحی اتاق‌های کودک، فضاهای قصه‌گویی، بازی‌های آموزشی و تقویت حضور خانواده‌محور، مؤید این نگاه است که پیوند کودک با کتابخانه باید از سنین پایین شکل بگیرد.

۳. توجه ویژه به کودک در سیاست‌های ترویجی و جوایز فرهنگی

در دوره اخیر «جایزه هم‌خوان» ـ که در هفته کتاب، کتاب‌خوانی و کتابدار و با حضور رئیس‌جمهور محترم برگزار شد ـ بخش ویژه کودک به این جایزه افزوده شد؛ اقدامی معنادار که جایگاه کودک را در سیاست‌های ترویج کتاب‌خوانی نهاد به‌روشنی نمایان می‌کند.

۴. حضور فعال نهاد در حوزه کودک و نوجوان در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران

در دوره جدید مدیریت نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و برای نخستین‌بار، بخش مستقل کودک و نوجوان نهاد در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و در سالن ناشران کودک و نوجوان راه‌اندازی شد. این بخش با حضور کتابدارانی از سراسر کشور، اجرای برنامه‌های متنوع فرهنگی، معرفی خدمات کتابخانه‌های عمومی ویژه کودک و نوجوان و تعامل مستقیم با خانواده‌ها، با استقبال گسترده مخاطبان مواجه شد و نقش مؤثر کتابخانه‌های عمومی در زنجیره ترویج مطالعه کودک و نوجوان را به‌صورت عینی به نمایش گذاشت.

نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، دغدغه‌های مطرح‌شده در یادداشت منتشرشده را از سر دلسوزی فرهنگی می‌داند و از طرح این مسائل استقبال می‌کند؛ با این حال تأکید دارد که تعمیم یک تجربه موردی یا برداشت نادرست اجرایی به سیاست‌گذاری کلان فرهنگی، می‌تواند تصویری نادقیق از عملکرد نهاد ارائه دهد.

کتابخانه‌های عمومی کشور، خانه همه مردم‌اند؛ از کودک تا سالمند. سیاست نهاد، نه بستن درِ کتابخانه به روی کوچک‌ترین‌ها، بلکه گشودن هرچه بیشتر این دروازه فرهنگی به روی نسل آینده است.