انتشار صد و دوازدهمین شماره فصلنامه«تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی»

به گزارش لیزنا، صدودوازدهمین شماره پیاپی (اولین شماره از بیست و نهمین دوره) فصلنامه علمی ـ پژوهشی «تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی»، شامل شش مقاله به صورت الکترونیکی منتشر شد.

در این شماره، شش مقاله با عناوین«شناسایی نقش کتابخانه‌های عمومی در توسعۀ اقتصادی جامعه از دیدگاه متخصصان» از سارا بهرامی‌نیا، ثریا ضیایی و محمود مرادی؛ «بازاندیشی در معماری فضاهای کتابخانه‌های عمومی به‌منظور بازتعریف الگویی تازه» از سحر علینژاد مجیدی و مرضیه قبادی؛ «جایگاه کتابخانه‌های عمومی در توانمندسازی زنان خانه‌دار با تأکید بر ظرفیت‌های فضای مجازی» از سید مهدی نارمنجی؛ «بررسی وضعیت خدمات جنبی بخش کودکان کتابخانه‌های عمومی استان خوزستان و رابطۀ آن با وفاداری اعضای کودک ۷-۱۱ سال» از محمدحسن عظیمی، مریم خدری و شهناز خادمی‌زاده؛ «نقش سواد اطلاعاتی و فناوری‌های اطلاعاتی ارتباطی در تسهیم دانش در میان کتابداران کتابخانه‌های عمومی» از پروین نجف‌پور مقدم، علی بیرانوند و سمیه زارعی و «نقش اعتماد به رهبری، اشتراک دانش و کیفیت سیستم‌های اطلاعاتی بر نوآوری و انگیزۀ کارکنان کتابخانه‌های عمومی» از مسرت آیت، مریم سلیمانی و محمدتقی قندهاری ارائه و منتشر شده است.

در مقاله «شناسایی نقش کتابخانه‌های عمومی در توسعۀ اقتصادی جامعه از دیدگاه متخصصان» با استفاده از رویکرد اکتشافی و مصاحبه از ۲۶ نفر از صاحبنظران و متخصصان حوزه کتابخانه‌های عمومی، نقش کتابخانه‌های عمومی در توسعه اقتصادی جامعه را شش مقوله کلی شامل ایجاد شغل، افزایش کیفیت زندگی، توسعۀ نیروی انسانی، افزایش قدرت خرید، کمک به توسعۀ پایدار و کمک به توسعۀ گردشگری شناسایی کرده‌اند. این شش مقوله کلی شامل ۳۶ مقولۀ فرعی با توجه به ماهیت و ظرفیت‌های موجود در کتابخانه‌های عمومی کشور است.

«بازاندیشی در معماری فضاهای کتابخانه‌های عمومی به‌منظور بازتعریف الگویی تازه» مقاله‌ای است که با بهره‌گیری از روش نظریۀ داده‌بنیاد، بیان می‌کند که معماری کتابخانه‌ها، الگوهای عملکردی/رفتاری مشخصی را ممکن می‌کنند؛ یکی از این الگوها، الگوی «مجموعه‌محور» است که هدفش تأکید بر نقش سنتی کتابخانه به‌عنوان پایگاهی برای عرضۀ منابع است و دیگری الگویی «تعامل‌محور» است که بر نقش فرهنگی-اجتماعی کتابخانۀ عمومی به‌مثابۀ پایگاهی تعاملی پای می‌فشرد که از یک سو بر حفظ، نشر و توسعۀ دانش و اطلاعات و از سوی دیگر بر پیوند با جامعه و ارتقای سطح تعاملات فرهنگی و اجتماعی تأکید می‌کند.

در مقاله «جایگاه کتابخانه‌های عمومی در توانمندسازی زنان خانه‌دار با تأکید بر ظرفیت‌های فضای مجازی» با استفاده از روش کیفیِ تحلیل مضمون، موضوعات مورد درخواست زنان خانه‌دار از کتابخانه‌های عمومی در دو مقوله عملی (سلامت، کشاورزی و هنری) و نظری (ادبی-دینی و تربیتی) دسته‌بندی می‌شود. این مقاله چگونگی نقش‌آفرینی کتابخانه‌های عمومی در توانمندسازی زنان خانه‌دار در حوزه‌های اجتماعی و اقتصادی را در دو مقوله برنامه‌های آموزشی (تربیتی-اجتماعی و فنی-اقتصادی) و برنامه‌های فرهنگی-ترویجی (اشتغال‌محور، تفننی، کتاب‌محور و مشاروه‌ای-ارجاعی) گروه‌بندی می‌کند که برنامه‎های فرهنگی-ترویجی دارای فراوانی بیشتری هستند. خدمات قابل ارائه به زنان خانه‌دار در فضای مجازی را نیز در دو مقوله اطلاعاتی (آموزشی و منبع‌یابی) و ترویجی (اطلاع‌رسانی و منبع‌گستری) قرار می‌دهد و گزارش می‌کند که سهم خدمات فرهنگی-ترویجی بیشتر است. مشوق‌های استفاده از فضای مجازی توسط کتابخانه‌های عمومی جهت توانمندسازی زنان خانه‌دار نیز در دو مقوله تبلیغی و کارکردی و موانع موجود در این حوزه در سه مقوله اجتماعی-اقتصادی، فردی و فناورانه دسته‌بندی می‌شود.

مقاله «بررسی وضعیت خدمات جنبی بخش کودکان کتابخانه‌های عمومی استان خوزستان و رابطۀ آن با وفاداری اعضای کودک ۷-۱۱ سال» با رویکرد ترکیبی در بخش کیفی ۲۷ خدمت جنبی برای کودکان در کتابخانه‌های عمومی شناسایی می‌کند. در بخش کمّی مهم‌ترین خدمات اجرا شده در بخش کودک کتابخانه‌ها عبارت بودند از ارسال منابع به‌صورت غیرحضوری، نمایشگاه کتاب، ارائۀ بروشورهای آموزشی و فرهنگی، فهرست تازه‌های کتاب نوجوان، معرفی کتاب و داستان‌گویی، برنامه‌های فرهنگی مشترک با مدارس، امانت بین‌کتابخانه‌ای، کلاس‌های کمک‌آموزشی، جلسات شعرخوانی و نقد شعر، و اختصاص فضا برای برگزاری کلاس‌های خصوصی. همچنین نتایج نشان می‌دهد میزان رضایت اعضای کودک ۷ تا ۱۱ سال کتابخانه‌های عمومی استان خوزستان از خدمات جنبی ارائه‌شده در این کتابخانه‌ها در وضعیتی مطلوب قرار دارد و بین رضایت این کودکان و همۀ ابعاد وفاداری بررسی‌شده در این پژوهش رابطه‌ای معنادار وجود دارد.

مقاله «نقش سواد اطلاعاتی و فناوری‌های اطلاعاتی ارتباطی در تسهیم دانش در میان کتابداران کتابخانه‌های عمومی» با استفاده از روش توصیفی پیمایشی و در میان کتابداران کتابخانه‌های عمومی استان چهارمحال و بختیاری نشان می‌دهد شاخص‌های تشخیص نیاز اطلاعاتی، پیدا کردن و ارزیابی کیفیت اطلاعات، ذخیره و بازیابی اطلاعات، استفادۀ مؤثر و اخلاقی از اطلاعات، ایجاد و ارتباط دانش، بر تسهیم دانش تأثیری مثبت و معنادار دارند. همچنین شاخص سواد اطلاعاتی به‌واسطۀ فناوری‌های اطلاعاتی بر فرایند تسهیم دانش کارکنان کتابخانه‌های عمومی تأثیری مثبت و معنادار دارد.

آخرین مقاله این شماره با عنوان «نقش اعتماد به رهبری، اشتراک دانش و کیفیت سیستم‌های اطلاعاتی بر نوآوری و انگیزۀ کارکنان کتابخانه‌های عمومی»، با استفاده از روش کمّیِ توصیفی و در میان کتابداران کتابخانه‌های عمومی استان چهارمحال و بختیاری نشان می‌دهد اعتماد به رهبری بر نوآوری و انگیزۀ کارکنان تأثیری معنادار دارد. به‌علاوه، کیفیت سیستم‌های اطلاعاتی بر نوآوری و انگیزۀ کارکنان تأثیرگذار است. از طرفی، اعتماد به رهبری و کیفیت سیستم‌های اطلاعاتی بر اشتراک دانش و همچنین اشتراک دانش بر نوآوری و انگیزۀ کارکنان مؤثر است.

علاقه‌مندان می‌توانند نسخه الکترونیکی شماره بهار سال ۱۴۰۲ فصلنامه علمی- پژوهشی «تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی» را از اینجا مطالعه و یا دریافت کنند.

گفتنی است، انتشار فصلنامه علمی «تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی» به مدیر مسئولی مهدی رمضانی دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و سردبیری سعید اسدی دانشیار علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شاهد انجام می‌شود. این فصلنامه دارای «رتبه الف» در ارزیابی نشریات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و چارک دوم در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام است و در حوزه‏‌های علم اطلاعات و دانش‌شناسی، به‌ویژه کتابخانه‌های عمومی و مطالعات خواندن مقاله پژوهشی می‌پذیرد.