داخلی
»سخن هفته
لیزنا؛ حسن اشرفی ریزی، عضو هیأت علمی گروه کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی، مرکز تحقیقات فناوری اطلاعات در امور سلامت، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان : حرفه کتابداری و اطلاع رسانی(علم اطلاعات و دانش شناسی) و نیز کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی همانند سایر حرفه ها برای تداوم و اثربخشی خدمات و فعالیت‌ها باید خود را با شرایط و تحولات جدید به ویژه در عرصه علم و دانش در سطح جهان هماهنگ نمایند. از نمونه های اخیر همگامی کتابداران و اطلاع رسان با شرایط و تحولات نو، ارائه خدمات متنوع اطلاع رسانی در شیوع پاندمی کووید-۱۹ به عموم مردم و متخصصان است. باید اذعان کرد کوید ۱۹ (علیرغم همه آسیب های جدی آن) زمینه توسعه دانش و تجربه بسیاری از حرفه ها از جمله کتابداران و اطلاع رسان را فراهم ساخت. همچنین، زمینه همکاری بیشتر کتابداران و اطلاع رسانان با حوزه های سلامت، فناوری اطلاعات، روانشناسی، علوم تربیتی و... را فراهم کرد. اگر کتابداران و اطلاع رسانان بخواهند در دنیای پرسرعت و پررقابت اثرگذار بوده و جایگاه و منزلت خود را حفظ و ارتقاء داده و به حیات بالنده خود ادامه دهند، لازم است اصول اصول سه گانه بنیادین ذیل را سرلوحه تفکرات و اقدامات خود قرار دهند (شکل 1):
الف. اصل معرفت افزایی (توسعه دانش نظری)
توسعه دانش نظری و به دنبال آن توسعه فکری در پرتو افزایش معرفت و دانش نظری صاحبان هر حرفه صورت می گیرد. برای تحقق این هدف لازم است کتابداران و اطلاع رسانان به یادگیری مداوم و برنامه‌ریزی شده بپردازند. مطالعه مطالب تخصصی مرتبط با حرفه یا حرفه های نزدیک، شرکت در جلسات و همایش های تخصصی و بین رشته ای، مطالعه و نقد آثار علمی، نگارش آثار علمی مانند مقاله، کتاب و غیره، ادامه تحصیل به مقاطع بالاتر بر اساس نیاز، خودآموزی، کسب دانش و مهارت های جدید، تعامل بیشتر با عموم مردم و مدیران و نیز اشتراک گذاری دانش و تجربیات با همتایان خود، بخشی از فرآیند یادگیری و ارتقا دانش نظری می باشد. در عین حال، انجام پژوهش های مختلف به ویژه بنیادی که برونداد آن نظریه، مدل، الگو و مفاهیم است نیز به شکل گیری و توسعه دانش نظری کمک می کند.
ب. اصل درمانگری( به کارگیری دانش نظری در عمل)
کتابداران و اطلاع رسانان بر پایه دانش نظری کسب شده و نیز به کارگیری قابلیت ها و توانایی های خود قادرند مسائل مبتلا به حرفه و نیز مشکلات و چالش های عرصه های فعالیت خود؛ مانند کتابخانه ها، بخش های علم سنجی، بخش های انتشاراتی، مراکز تحقیقاتی و پژوهشگاه ها، عرصه های بالین و غیره را شناسایی کرده و با استفاده از روش های علمی معتبر و با در نظر گرفتن شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی (بافت) آنها را حل نمایند. در بطن و جوهره اصل درمانگری (تبدیل دانش نظری به عمل)، کتابداران و اطلاع رسانان ضمن اصلاح و حل مسئله مد نظر، پیش بینی های لازم را برای جلوگیری یا پیشگیری از مشکلات جدید را نیز در نظر می گیرند. بنابراین با انجام پژوهش های جدید(به ویژه کاربردی) و فراهم کردن بستر های فکری و مدیریتی، زمینه ارائه خدمات اطلاع رسانی جدید را برای کاربران با نیازهای متنوع فراهم می آورند.
ج. اصل هویت سازی
کتابداران و اطلاع رسانان به عنوان یکی از ارکان اصلی نظام اطلاع رسانی و آگاهی بخشی در جامعه محسوب می شوند و موفقیت و شکست نظام اطلاع رسانی به میزان زیادی تحت تاثیر انسجام و یکپارچگی کتابداران و اطلاع رسانان و اقدامات مبتنی بر شواهد آنها می باشد. در واقع اگر کتابداران اطلاع رسانان در راستای هدف متعالی حرفه خود که همانا «تمرکز بر رفع نیازهای اطلاعاتی و آگاهی بخشی به کاربران» است با یکدیگر و نیز با سایر حرفه ها همکاری داشته باشند و از دانش و تجربیات جدید نیز در فعالیت های خود بهره بگيرند، قطعا انسجام حرفه ای و به دنبال آن هویت سازی حرفه ای نیز صورت می گیرد. در واقع تنوع فعالیت ها، اثر بخشی و سودمندی خدمات کتابداران و اطلاع رسانان باید به گونه ای باشد که برای سایر حرفه ها، مشاغل و گروه های مختلف جامعه (عموم مردم و متخصصان) چشمگیر و قابل توجه باشد. بنابراین، برای شکل گیری هویت حرفه ای و هویت سازی د ر حرفه، عوامل مختلفی مانند سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی اثرگذار هستند، اما به نظر می رسد عوامل فردی بسیار مهم تر می باشند. بدین صورت که هر کتابدار و اطلاع رسان در نقش و جایگاه خود حداکثر تلاش خود را ( در پرتو دانش نظری و تجربیات روزآمد) انجام دهد و معرفت افزایی و درمانگری در حرفه و تعامل موثر با سایر حرفه ها را مد نظر قرار دهد. همچنین تعهد حرفه‌ای، وظیفه شناسی، پای بندی به مسئولیت اجتماعی، حساسیت اجتماعی تعلق حرفه ای و خودآگاهی از جمله عواملی هستند که می‌توانند به افزایش هویت حرفه ای کتابداران و اطلاع رسان کمک موثر نمایند.
نتیجه گیری
از آنجایی که دنیای امروز دولت ها، سازمان ها، عموم مردم و متخصصان وابستگی شدیدی به اطلاعات دارند و بخشی از این اطلاعات در مراکز و عرصه های مرتبط با حرفه کتابداری و اطلاع‌رسانی فراهم آوری، ذخیره، سازماندهی و اشاعه می یابد، لذا صاحبان این حرفه باید از این امکان و فرصت بهره کافی گرفته و به متنوع سازی خدمات و فعالیت های خود مطابق با شرایط روز بپردازند. در عین حال دانش و مهارت خود را نیز در جهت تحقق این هدف توسعه دهند. در واقع باید گفت توسعه حرفه کتابداری واطلاع رسانی و نیز کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی در پرتو اصول سه گانه معرفت افزایی (دانش نظری)، درمانگری (به کارگیری دانش نظری در عمل) و نیز هویت سازی حرفه صورت می گیرد. در پایان پیشنهاد می شود کتابداران و اطلاع رسانان ضمن خودآموزی و به روز رسانی دانش و قابیلت های خود، تلاش نمایند متولیان رشته (بورد تخصصی، گروه های آموزشی و...) را در بازنگری برنامه های درسی با رویکرد افزایش دانش نظری، درمانگری و نیز هویت سازی حرفه ترغیب نمایند. جالب است بدانیم این سه اصل، مبنای رسالت پیامبر اکرم (ص) نیز بوده است.
اشرفی ریزی، حسن. « آنچه کتابداران و اطلاع رسان باید برای توسعه حرفه بدانند». سخن هفته لیزنا، شماره 629، 24بهمن ماه 1401.
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.