ایجاد بخش کودک و نوجوان در همه کتابخانه‌های عمومی مهم‌ترین اقدام است

به گزارش لیزنا، مهدی رمضانی، معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور که چهارشنبه ۲۶ آبان ماه به مناسبت هفته کتاب میهمان برنامه زنده «سلام تهران» در شبکه پنج سیما بود، در پاسخ به سوالی درباره سرانه مطالعه در کشور گفت: گزاره‌ها و پیمایش‌های موجود درباره سرانه مطالعه، دقیق نیست. سرانه مطالعه در دنیا بر اساس معیارهایی ثابت، بررسی و اعلام می شود، اما تاکنون دستگاه‌های مختلف در کشور ما اعداد و ارقام مختلفی از ۳ دقیقه تا ۴۷ هفت دقیقه را  به عنوان سرانه مطالعه اعلام کرده‌اند. این اختلاف‌نظر، نشان دهنده دقیق‌نبودن معیارهای سنجش است.

وی افزود: علاوه بر این، قرائن و شواهد دیگری نیز برای تشخیص سرانه کتابخوانی در کشور وجود دارد که یکی از آنها تیراژ کتاب‌های منتشرشده و تجدیدچاپ‌شده است. تیراژ کتاب نشان می‌دهد که، به هر حال، کالای فرهنگی «کتاب» در کشور ما مصرف‌کننده نسبی دارد، اما برای رسیدن به سرانه مطالعه واقعی باید موضوع به‌صورت علمی بررسی شود.

رمضانی درباره برخی تصورات در محافل فرهنگی در موضوع سرانه کتابخوانی در کشورهای مختلف جهان گفت: برخی چنین تصور کرده‌اند که غربی‌ها بسیارکتابخوان‌تر از سایر مردم جهان هستند، در صورتی که آمارهای جهانی نشان می‌دهد که آمار مطالعه در کشورهای آسیایی مانند هند بالاتر از کشورهای غربی است. این موضوع بر اساس پیمایش‌های ارائه شده توسط خود غربی‌ها و با شاخص‌های ثابت بوده است، اما برخی، برای اثبات کتابخوان‌تر بودن غربی‌ها، کیفیت مطالعه و کیفیت کتاب‌هایی که در شرق مطالعه می‌شود را مورد چالش قرار می‌دهند.

معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد با رد برخی رویکردها مبنی بر «تاریک‌بودن و نابسامان بودن اوضاع کتابخوانی در کشور» گفت: وضعیت تیراژ انتشار کتاب در چند حوزه موضوعی در کشور بالاست. کتاب‌های کمک‌آموزشی در رتبه اول تیراژ و کتاب‌های کودک و نوجوان در رتبه دوم هستند. این موضوع نشان می‌دهد که بچه‌های ما کتابخوان هستند. پس از آن، حوزه ادبیات و سپس کتاب‌های فنی در رده‌های بالاترین تیراژ قرار دارند. بر اساس آمار خانه کتاب ایران، در سال ۹۹ مجموعه تیراژ کتاب کشور حدود ۱۱۰ میلیون نسخه بوده که حدود ۲۵ درصد آن کمک آموزشی بوده و کتاب‌های کودک نوجوان و ادبیات در رده های بعدی قرار داشته‌اند.

وی درباره اختلاف نظر درباره محاسبه مطالعه کتاب‌های کمک‌درسی در سرانه مطالعه گفت: ما برای حوزه آموزش و فرهنگ در کشور، فرایندی را تعریف کرده ایم که «کنکور» ـ درست یا غلط ـ یکی از مراحل آن است. بچه‌های ما در همین فرایند مطالعه می‌کنند، در حالی که می‌گوییم این مطالعه، غیرمفید است و نباید در سرانه مطالعه محسوب شود. این در حالی است که یکی از مسئولان فرهنگی سابق، خواندن تبلیغات شهری را هم جزء سرانه مطالعه محسوب کرده بود، ولی ما این موارد را در سرانه علمی مطالعه حذف می کنیم. این موضوع که ما جوانانمان را در مسیر کنکور قرار می‌دهیم اما مطالعات آنها در این مسیر را جزو سرانه مطالعه محسوب نمی‌کنیم، محل بحث و تأمل است.

رمضانی در پاسخ به سؤالی درباره تقابل یا رقابت کتاب‌های الکترونیک با کتاب‌های کاغذی گفت: امروز در کشور ما کتاب کاغذی مورد توجه بسیار است و تیراژ کتاب‌های کاغذی نسبت به کتاب‌های الکترونیک، غیرقابل مقایسه است. البته باید به تعاریف «کتاب»، «کتاب الکترونیک» و «کتاب pdf» نیز توجه کرد. ما به چند ورق کاغذ که به هم منگنه شده باشد کتاب نمی‌گوییم و نیز حجمی از اطلاعات را که به صورت الکترونیکی تدوین شده باشد کتاب نمی‌نامیم.

معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد  تصریح کرد: با این‌که در سال‌های اخیر در تولید و انتشار کتاب الکترونیک پیشرفت‌هایی داشته‌ایم، اما همچنان از کتاب کاغذی بیشتر استقبال می‌شود؛ روندی که در کشورهای پیشرفته جهان نیز به چشم می‌خورد. بر اساس برخی آمار، در انگلیس ۷۵ درصد مردم کتابخوان، کتاب کاغذی مطالعه می کنند و در آمریکا نیز کتاب کاغذی بیش از ۸۰% مورد مراجعه مردم است.  ناشران مختلفی در حوزه کتاب‌های صوتی فعالیت می‌کنند و نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور نیز اقداماتی را در این زمینه آغاز کرده ‌است. مخاطبان ما در گروه‌های خاص، نابینایان عزیز هستند که از جمله منابع اطلاعاتی‌شان، در کنار منابع بریل، کتاب صوتی است.

معاون توسعه کتابخانه ها و کتایخوانی نهاد ادامه داد: برای ترویج کتاب نیازمند همبستگی فرهنگی هستیم. وی به اهمیت همکاری وزارت آموزش و پرورش برای نهادینه‌کردن مطالعه اشاره کرد و گفت: در صورت عدم ورود این حوزه به مقوله مطالعه دانش‌آموزان، توفیق ما چندان نخواهد بود.

رمضانی در خصوص توسعه کتابخانه‌ها گفت: اصلی‌ترین وظیفه این معاونت، اداره کتابخانه‌های عمومی کشور است و «عمومی بودن» نیز هم به منابع و هم به دسترس‌پذیری منابع تعریف می شود.

 وی درباره اقدامات اساسی دوره مدیریت جدید گفت: ایجاد بخش کودک و نوجوان در همه کتابخانه‌های عمومی به عنوان یک کار بنیادین را از مهم‌ترین اقدامات می‌دانیم. اگر به این گروه سنی مظلوم توجه نشود، توفیقی در حوزه کتاب و کتابخوانی نخواهیم داشت.

رمضانی تحول در ارائه خدمات کتابخانه‌های عمومی را از دیگر اقدامات مهم برشمرد و گفت: تلاش کرده‌ایم تصوری که مردم از کتابخانه دارند اصلاح شود. کتابخانه‌های نسل جدید در نهاد کتابخانه‌ها بیش از ۴۰ خدمت را ارائه می دهند؛ خدماتاتی مانند خدمات آموزشی کتاب محور، خدمات پژوهشی، بخش کودک مجهز و خدمات ناشنوایان.

رمضانی گفت: در دنیا بسیاری از خدمات فرهنگی و اجتماعی در کتابخانه ارائه می‌شود و کتابخانه محل رجوع برای دریافت پاسخ بسیاری از پرسش‌هاست. آموزش مهارت‌های شغلی مورد نیاز جامعه، از جمله خدماتی است که در کتابخانه‌های نسل جدید ارائه می‌شود.  وی به تأمین کتاب‌های بروز و مورد مراجعه مردم اشاره کرد و گفت: سعی کرده‌ایم کتاب‌هایی را تهیه و به کتابخانه‌هاارسال کنیم که مردم آنها را دوست داشته باشند.

معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد ادامه داد: با نهادهای همسو مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و خانه کتاب، تعامل کامل داریم و همه دستگاه‌های متولی حوزه کتاب در هفته کتاب، ذیل ستاد هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، که دبیرخانه آن در خانه کتاب و ادبیات ایران است، فعالیت می کنند.

وی به اهمیت نقش نهاد، با گستره بیش از ۳۶۰۰ باب کتابخانه عمومی و بیش از ۷۵۰۰ نیروی انسانی، اشاره کرد و افزود: این گستردگی باعث می‌شود که اقدامات متنوع و متکثری را در این هفته رقم بزنیم. ۲۵ رویداد ملی، بیش از ۳۳۰ رویداد استانی و بالغ بر ۱۰ هزار رویداد کتابخانه‌ای از جمله اقدامات نهاد در هفته کتاب سال جاری است.