چگونه برای یک سیاست‌گذار ­­گزارش بنویسیم؟

لیزنا؛ لیلا نامداریان[1]، دکتری سیاست‌گذاری علم و فناوری، استادیار پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران( ایرانداک): امروزه، در زیست‌بوم علم، فناوری و نوآوری کشور، مؤسسه‌های بسیاری هستند که پشتیبانی از سیاست‌گذاری علم، فناوری، و نوآوری در سطوح مختلف فرابخشی (شورای عالی عتف، مجمع تشخیص مصلحت نظام، ..)، بخشی (وزارت عتف، وزارت بهداشت..) و مجری و پشتیبان (موسسات آموزشی و پژوهشی)، از نقش‌های کلیدی آنها است. هر یک از این مؤسسه‌ها شواهدی منتشر می‌کنند و در  اختیار سیاست‌گذاران می‌گذارند که معتبر هستند ولی گاه بی‌اثر می‌مانند و از آنها بهره‌برداری نمی‌شود. یکی از دلایل بی‌اثر ماندن این شواهد، نادرست بودن شیوه تدوین و گزارش آنهاست. از این رو، شواهد به شکل پراکنده نمی‌توانند در سیاست‌گذاری سودمند باشند، بلکه باید آنها را به گونه‌­ای کارآمد سامان داد و سازمان بخشید، تا ‌سیاست‌گذاری آگاهانه‌­تر ممکن شود. به هر شکل، اگر شواهد به شکل درستی تدوین و گزارش نشوند به کار سیاست‌گذار نمی‌آیند و نمی‌توان سیاست درستی بر پایة آنها طراحی کرد. شیوه تدوین و گزارش شواهد برای سیاست‌گذاری باید به گونه‌ای باشد که سیاست‌گذاران بتوانند در کوتاه‌ترین زمان کلیدی‌ترین مسائل موجود را برداشت کنند و در تصمیم‌گیری‌هایشان از آنها بهره ببرند. بر پایه نتایج یک مطالعه در پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک)،  یکی از کارآمدترین قالب­ها برای گزارش شواهد به سیاست­گذاران «گزیده سیاستی[2]» است.  «گزیده سیاستی» سندی کوتاه است که یافته‌­ها و توصیه­‌های برخی از تحلیل­ها یا پژوهش­ها را بطور ویژه، به سیاست­گذاران ارائه می­‌دهد و می‌­تواند برای سیاست­گذاران به‌­ویژه کارمندان غیرفنی وزارتخانه‌­های دارایی و برنامه­‌ریزی کارآمد باشند. این سند باید دربردارنده توضیحی قانع کننده درباره مسئله و اهمیت آن، تحلیل، ارائه شواهد مرتبط با گزینه­‌های سیاستی برای مواجهه با مسئله و همچنین توصیه­‌های مربوط به حل مسئله باشد . برپایه مطالعه تیم تحقیقاتی ایرانداک،  اجزای کلیدی یک گزیده سیاستی عبارتند از (1) اطلاعات کتابشناختی (شامل عنوان، نام سازمان، تاریخ تهیه و شماره سند)،‌ (2) مقدمه و بیان مسئله، (3) یافته‌­ها، (4) توصیه‌­های سیاستی، و (5) ‌منابع.

نخستین مؤلفه گزیده سیاستی آن است که مسئله پیش‌رو را به روشنی برای سیاست‌گذاران برجسته سازد. پیداست که تا زمانی که سیاست‌گذار دربارة جدی بودن یک مسئله اطمینان پیدا نکند تصمیمی در آن راستا نخواهد گرفت. از این رو، فوری بودن تصمیم‌گیری از سوی سیاست‌گذاران نیز وابسته به برجسته‌سازی فوریت مسئله در بخش «مقدمه و مسئله» است.افزون بر این، برجسته‌سازی ضعف رویکردهای موجود و بیان گزینه­‌های سیاستی،‌ در راستای متقاعد کردن سیاست­گذاران درباره ضرورت نیاز به تغییر و سمت و سوی تغییر، مؤلفه مهم دیگری است که در قالب «یافته‌ها» در یک گزیده سیاستی باید مورد توجه قرار بگیرد. گفتن گزارشی دقیق و منطقی درباره چگونگی تغییر رویکرد سیاست کنونی در قالب توصیه‌­های سیاستی و اقدامات عملی از دیگر مؤلفه­‌های مهم یک گزیده سیاستی است. آوردن سیاهۀ منابع سودمند نیز از دیگر مواردی است که در یک گزیده سیاستی نباید فراموش شود. همچنین،‌ توجه به مؤلفه‌­های طراحی نظیر لوگوی سازمان، کوتاه بودن و برجسته‌­سازی پیام­های کلیدی، بیان لیست‌وار پیام‌های کلیدی،‌ حاشیه‌نویسی پیام‌های کلیدی، دوری از آوردن جارگون، زبان و سبک نگارش قابل فهم و جذابیت دیدرای، در نگارش یک گزیده سیاستی اهمیت بسیار دارند. نکته قابل توجه در تهیه گزیده سیاستی این است که تفاوتی میان مولفه­‌های ساختاری، محتوایی و طراحی گزیدۀ سیاستی برای گروه‌های گوناگون هدف در لایه‌های متفاوت سیاست‌گذاری وجود ندارد و این گزیده‌ها تنها در اندازۀ گزیده با هم متفاوت هستند. اندازه گزیده سیاستی در سطح اجرا و پشتیبانی،  بیشتر و بین 6 تا 8 صفحه (3000 تا 4000 واژه)، اندازه گزیده سیاستی در سطح میانی و بخشی، متوسط و بین 4 تا 6 صفحه (2000 تا 3000 واژه) و در سطح کلان و فرابخشی کم­ترین مقدار و بین 2 تا 4 صفحه (1000 تا 2000 واژه) است.

پیداست که جنس تصمیم‌هایی که در لایه‌های گوناگون گرفته می‌شود متفاوت است؛ برای نمونه، سیاست‌گذار در لایۀ اجرا دربارۀ یک مؤسسه تصمیم می‌گیرد ولی یک سیاست‌گذار در لایۀ کلان به دنبال طراحی سیاست‌هایی کلیدی برای کشور است. از این رو، انتظار می‌رود که تفاوت‌هایی میان اجزای گزیدۀ سیاستی در لایه‌های گوناگون باشد. اگرچه،هر چه از سمت لایه اجرایی به سمت لایه کلان پیش می­رویم، اهمیت و وزن مؤلفه‌­های بُعد طراحی بیشتر می­‌شود.

نامداریان، لیلا. « چگونه برای یک سیاست‌گذار ­­گزارش بنویسیم؟». سخن هفته لیزنا، شماره 541،  10خرداد ۱۴۰۰.

-------------------------------------------

[1] . این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

[2] .policy brief