آشنایی با آیین نگارش و ویرایش

یک نویسنده خوب باید با اصول و قواعد نگارش، ویرایش و دستور زبان آشنا باشد. البته لازم نیست اطلاعات شما درباره این مسائل مانند ویراستاران یا استادان ادبیات باشد. پس نگران نباشید. حداقل در این حد خود را آماده کنید: 1) با انواع ویرایش و ویراستاران آشنا باشید. 2) ساختار یک جمله خوب و زیبا را بشناسید، 3) از علائم نگارشی مثل نقطه و کاما/ ویرگول، به‌جا استفاده کنید و 4) با برخی از قواعد پرکاربرد نگارشی آشنا باشید. در این صورت، مشکل اساسی در نگارش نخواهید داشت بلکه متن قابل قبولی را هم می‌توانید بنویسید. البته این به معنای این نیست که به همین مقدار بسنده کنید و کارتان را ارتقا ندهید. هر چه حساسیت و دقت واژگانی و نگارش ادبی خودتان را ارتقا دهید، به همان نسبت دقت مفهومی و علمی شما نیز ارتقا خواهد یافت و توانایی‌هایتان برای تصویرسازی و ارائۀ داشته‌ها از نظر ساختاری و زبانی نیز بهتر و بهتر خواهد شد.

مطالعۀ کتاب‌های ادبی و تمرین و نگارش نویسندگی نه‌فقط خلاقیت‌های ذهنی و تصویرسازی شما را افزایش خواهد داد بلکه قدرت تصویرسازی و واژه‌سازی، مخزن واژه‌ها و استفاده از آنها برای تولید جمله‌ها و متن‌های ساده، زیبا و متناسب با محتوا را نیز بیشتر خواهد کرد.

ابتدا بنویسید و  سپس ویرایش کنید.

ذهن‌تان را از همان ابتدا درگیر ویرایش نکنید. اول از همه داشته‌های خود و دیگران را- البته متناسب با موضوع پژوهش - یادداشت کنید. حتا بهترین نویسندگان هم نمی‌توانند متنی را بنویسند که دیگر نیاز به ویرایش نداشته باشد. اتفاقا آنها بیشتر از نویسندگان تاز‌ه‌کار متن‌شان را ویرایش می‌کنند. زیرا بهتر از هر کسی می‌دانند که احتمال خطای نگارشی و محتوایی وجود دارد و باید همه چیز را با دقت و وسواس کنترل و ویرایش ‌کنند- بارها و بارها. بنابراین ذهن خود را در ابتدا بر روی تصویرسازی ذهنی و نگارش آن، و نه ویرایش متمرکز می‌کنند.

ویرایش را باید بارها انجام داد تا متن نهایی بهتر و بهتر شود. بعد از نگارش یک پاراگراف می‌توانید کار ویرایش را تا حدودی انجام دهید، بعد از نگارش یک بخش هم می‌توانید همین کار را بکنید. گاهی بعد از نگارش بخش دوم حس می‌کنید که باید قسمت‌هایی از بخش اول را ویرایش کنید. همین کار بعد از اتمام نگارش کتاب یا مقاله هم ممکن است بارها تکرار شود. روش کار تا حد زیادی به سلیقه، مهارت موضوع، نوع اثر و عوامل دیگر و حتا وضعیت روحی و جسمی شما بستگی دارد. با این حال توصیه می‌شود به هنگام نگارش هر متن و تصویرسازی از ایده‌های خود تا حد ممکن ویرایش همزمان آن را در دستور کار خود قرار ندهید. به عبارت دیگر، انتظار نداشته باشید که در همان مرحلۀ نخست متن‌تان ویراسته، کامل و بدون غلط املایی و نگارشی باشد.

بسیاری از تصویرهای ذهنی فرار است و باید ابتدا با سرعت مناسب روی کاغذ یا هر محمل مناسب چاپی یا الکترونیکی منتقل شود. گاهی نوشتن چند واژه و جملۀ کلیدی نیز روشی مناسب برای پردازش و ویرایش آن در آینده است.

سطوح مختلف ویرایش هم ممکن است با هم یا جدا جدا انجام شود. اغلب ویرایش محتوایی در اولویت است. تقدم و تاخر محتوا در داخل فصل‌ها و بخش‌ها و حتا توالی فصل‌ها نوعی ویرایش ساختاری است که اغلب لازم است. ویرایش ادبی، ویرایش رسم‌الخط، ویرایش صوری، و ویرایش استنادی هم مهم است. گاهی این ویرایش‌ها جدا جدا و در مواردی با هم انجام می‌شود.

نکته: امروزه بیشتر نویسندگان حرفه‌ای، متن خود را از همان آغاز تایپ می‌کنند و دستنویس ندارند. در چنین مواردی، آزادی عمل در نگارش و ویرایش بیشتر است و می‌توان راحت‌تر کار ویرایش و نگارش را گاهی با هم پیش برد. برخلاف قلم و کاغذ که اغلب نمی‌توان نگارش و ویرایش را به‌راحتی و بدون دشواری چندین بار و همزمان انجام داد. البته منظور از ویرایش در این مرحله، تغییراتی است که خود نویسنده قرار است در متن ایجاد کند. برای استفاده از مزایای اصلاح و ویرایش متن بهتر است حرفه‌ای‌تر عمل کنید و همه کارها - از نگارش اولیه تا ویرایش- را رایانه‌ای کنید.