سبکهای نوشتاری من

لیزنا؛ حسن اشرفی ریزی؛ استاد گروه کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان:

مقدمه

ارتباط، مهم ترین قابلیت انسان ها برای ورود به جامعه و پانهادن در مسیر رشد و ترقی است. به مدد فضای مجازی و شبکه های اجتماعی با گروه های مختلف از جمله اساتید،دانشجویان و نیز کتابداران شاغل، که گاهی نوشتارهای علمی و دلنوشته های خود را برای آنها ارسال می کردم، ارتباط خوب و سازنده ای در این سال ها برقرار کردم. در نتیجه از آنها نیز بازخوردهای خوب و پر از ابراز محبت بابت نوشته ها دریافت کردم. برخی از آنها توصیه کردند که سبک های نوشتاری ام را برای آنها در قالب مقاله ساده منتشر نمایم.

همچنین اخیرا با وام گرفتن از اصطلاحات و مفاهیم شهری که دوره کودکی، نوجوانی و مقداری جوانی را در آن گذراندم (زرین شهر)، به خلق نوشته هایی جدید پرداختم و به تبع آن دوستان مختلف سوالات متعددی پرسیدند که سبک های نوشتاری شما چیست. خواستم به همه این بزرگواران عرض کنم که از ابتدا آنچه برایم مهم بود بازآفرینی فرهنگ اصیل زادگاهم بود، اما به مرور زمان اهداف دیگر نیز برایم در این نوع نوشتارها مهم شد. برای مثال اگر از یک مطلب یا مفهوم یا نماد که حالت نوستالژیک متعلق به شهرم داشت استفاده کردم، حتما انتهای آن مطلب یک نکته اخلاقی یا علمی یا مدیریتی در پیوند با آن مطلب نوستالژیک بیاورم. بنابراین در مجموع هفت سبک اصلی نوشتارهای من در ارتباط با مردم و متخصصان عبارتند از:

الف. سبک نوستالژیک-اخلاقی

در این سبک از یک مفهوم، واژه، واقعه یا رویدادی که غم یا شادی در آن است و بیشتر خاطره جمعی دارد استفاده می کنم و زمانی که موضوع را ساده توضیح دادم و جزئیاتش را بیان و فرد را غرق در آن نوستالژی کردم، یکباره پیوندی بین آن مطلب با یک فضیلت اخلاقی بیان می کنم. اما سعی می کنم این پیوند تا حد ممکن ظریف و به قولی بچسب باشد که خواننده حس کند ساعت ها پُشت آن فکر بوده است؛ مثل نوشته «کِوِج: میوه ایی با طعم متفاوت»‌. در این نوشته، با وصف میوه کِوِج و آب انداختن دهان مخاطب، در نهایت به مهربانی‌، دوستی، نوع‌دوستی و یافتن انسان های اصیل و مراوده با آنها اشاره کردم.

ب. سبک نوستالژیک-مدیریتی

در این سبک نیز  مطلب یا مفهومی جالب از مردم شهرم یا سایر علاقه مند مباحث فرهنگی که اگر بشنوند یاد قدیم می افتند، مبنای اولیه نوشتار قرار می گیرد و سپس نقدی بر عملکرد مدیران برای بی توجهی و یا کم توجهی به آن ‌موضوع بیان می کنم. در نهایت یک راهکار یا پیشنهاد دلسوزانه هم به مسئولان ارائه می دهم. مثلا نوشته «زاینده رود در شهر من: زرین شهر».

ج. سبک نوستالژیک- علمی

در این سبک نوشتاری قصد دارم که یک مساله که خاطره جمعی شهرمان است را بیان کنم و خواننده را غرق در آن فضا کنم و وقتی از خواندن مطلب سرخوش و شاد شد، پیوند آن مطلب را باید مبحث علمی مثلا روان شناسی، فلسفه و‌.... بیان کنم؛ مثل نوشته: «قنات چرخی: تجربه شادی واقعی». در این نوشته از دانش فلسفه و روان شناسی برای تفاوت بین لذت و شادی استفاده کردم و اینکه کودکان شادی را بیشتر تجربه می کنند تا لذت را. در مجموع این سبک خاطره بازی و مسائل علمی با هم ادغام و یکپارچه شده است.

د. سبک موجز نویسی-اخلاقی

یکی از دستمایه های خوب برای انتقال دانش و تجربه خود به دیگران، استفاده از سبک نوشتاری موجزنویسی یا مختصرنویسی است‌. گاهی بنابر ضرورت از این مهارت نوشتاری نیز استفاده می کنم. در این شیوه نوشتاری ارزنده ترین و بهترین مفاهیم اخلاقی و انسانی در قالب یکی دو جمله یا عبارت کوتاه (چیزی شبیه جملات قصار) بیان می شود. این نوع نوشتار نیز کم و بیش خوانندگان خاص خود را دارد و بیشتر ویژه استوری یا وضعیت گذاشتن در شبکه های اجتماعی است. پیام این نوشتار کاملا عمومی و برای سطوح مختلف مخاطبان در نظر گرفته می شود.

ه. سبک تخصصی-آگاهی بخشی

اما سبک نوشتاری دیگری هم قلم می زنم که بن مایه نوشته، مسائل نوستالژیک نیست؛ بلکه مطالب تخصصی رشته تحصیلی ام است که برای عموم مردم ساده سازی و قابل فهم‌می نمایم. این سبک را سبک تخصصی- آگاهی بخشی یا سبک تخصصی- دانش افزایی عمومی می نامم. این سبک نوشتاری از زمانی که دانشجوی رشته کتابداری و اطلاع رسانی شدم آغاز شد و اوج آن در پاندمی کووید ۱۹ بود و تا زمان حاضر همچنان ادامه دار‌د. در این سبک شاید نزدیک ۷۰۰ الی ۸۰۰ متن نوشتم و مخاطب هم بیشتر مردم عادی در جهت آگاه شدن و افزایش دانش و نیز مدیران در جهت افزایش دانش، تعهد و مسئولیت پذیری از زاویه رشته تخصصی ام بوده است. این‌ مطالب در برخی‌ خبرگزاری های مرتبط با کتاب، اطلاعات و فرهنگ مطالعه مانند لیزنا و تعداد زیادی از آنها در شبکه های اجتماعی منتشر و به اشتراک گذاشته می‌شود. این سبک نوشتاری به عمومی سازی دانش در بین ‌مردم‌ کمک‌ می کند؛ نظیر مقالات منتشر شده (در لیزنا) از قبیل«گونه شناسی اطلاعاتی برای زندگی مطلوب انسان ها‌»، «بحران صداقت اطلاعاتی»، «کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی در ایران»، «سلسله مراتب تصمیم گیری: از زندگی فردی تا زندگی حرفه ای و... ».

و. سبک تخصصی - دانشگاهی

این سبک نوشتاری خاص ذی نفعان در محیط های آموزشی از جمله اساتید، دانشجويان و کارکنان شاغل می باشد.‌ اصولأ هر پژوهشگری بنا به توانایی های خود در یک یا چند زمینه به فعالیت علمی و تحقیقی می پردازد و نتایج کار خود را از طريق پروانه ثبت اختراع، مقاله، کتاب، سخنرانی، پایان نامه و... در اختیار همتایان (هم رشته ای ها) قرار می دهد. این سبک نوشتاری دارای ویژگی های خاص خود می باشد و عموم مردم کمتر می توانند با این نوشتار ارتباط برقرار کنند. لذا سبک این نوشتار کاملا تخصصی، نسبتا دشوار و فنی می باشد. این سبک نوشتاری البته در درون خود نیز از سبک دشوار تا کمی آسان نیز دارد. برای مثال زبان سندی مانند پروانه ثبت اختراع و یا مقاله تحقیقی اصیل کمی دشوار، اما زبان مقاله بیان دیدگاه کمی ساده و روان تر است و از ابهام و پیچیدگی خبری در آن نیست. نمونه های این نوع مقالات را در پروفایل گوگل اسکالر نویسنده قابل مشاهده است.

ز.سبک بازدیدنویسی

بنابر ضرورت حرفه ای و نیز افزایش دانش از طریق مشاهده گری، بازدیدهایی از کتابخانه ها، موزه ها و...به همراه همکاران و یا دانشجویان داشته ام که این بازدیدها دستمایه ای برای نوشتن یک گزارش توصیفی و تحلیلی کوتاه است و در نهایت توصیه ها بیشتر خطاب به مسئولان برای حل مشکلات آن سازمان یا نهاد (مانند کتابخانه، موزه و...) است. ویژگی این نوع مطلب توصیفی- تحلیلی بودن مطلب به همراه توصیه های کاربردی است. در عین حال مطلب به گونه ای نوشته می شود که در عین تخصصی بودن مطلب، با زبان ساده و قابل فهم نگارش می شود تا مخاطبان فراگیر داشته باشد. این نوع سبک نوشتاری به توصیه همکار محترم، آقای دکتر ابوالفضل طاهری، تحت عنوان «بازدید نویسی» نام گرفت.

جمع بندی

آنچه در این نوشتار کوتاه در رابطه با هفت سبک نوشتاری که حاصل دانش تجربیات است بیان شد، صرفا چارچوب فکری و نوشتاری خود برای ارتباط بهتر و بیشتر با مخاطبان در طیف های مختلف است. هدف کلی این سبک های نوشتاری، انتقال‌ دانش و تجربه‌ تخصصی به همتایان و نیز زنده کردن فرهنگ عمومی و تشویق به روحیه جستجوگری و نیز جلب توجه مردم و مدیران کشور به ارزش قائل شدن برای علم و دانش و صاحبان و متولیان آن در راستای مدیریت بهترکشور است. این سبک های نوشتاری قاعدتا بی عیب و نقص نیستند و انتظار می رود علاقه مندان این سبک ها را مورد نقد خود قرار دهند.

اشرفی ریزی، حسن (۱۴۰۴).« سبکهای نوشتاری من: بیان تجربیات». سخن هفته لیزنا، شماره 740، 8 اردیبهشت ماه ۱۴۰۴.