چراغ های فرهنگی و فضاهای مشترک

به گزارش لیزنا، بیروت - در میان ساختمان‌های بمباران شده و هزاران کشته در شهر غزه، یک قربانی دیگر وجود دارد که اغلب نادیده گرفته می‌شود: مؤسسات فرهنگی تخریب‌شده این منطقه، به‌ویژه کتابخانه‌های معدود آن. هم کتابخانه شهرداری غزه و هم مرکز فرهنگی رشاد الشواء - که 25 سال پیش میزبان دیدار بیل کلینتون رئیس جمهور و یاسر عرفات بود - در طول نزدیک به دو ماه جنگ در حالی که اسرائیل تلاش می کند گروه شبه نظامی حماس را از بین ببرد، که نوار غزه را کنترل کند، زیر آوار قرار گرفته است.

در بیانیه ای که روز دوشنبه از سوی دولت محلی منتشر شد، آمده است: «هواپیماهای اشغالگر ساختمان کتابخانه عمومی را هدف قرار داده و به آوار تبدیل کردند و هزاران کتاب، عنوان و سند ثبت تاریخ و توسعه شهر و همچنین تخریب سالن دوره های زبان و سایر امکانات کتابخانه را تخریب کردند. از سوی دولت محلی، که همچنین تخریب مرکز شوا و چاپخانه شهرداری را توصیف کرد. مقامات شهرداری این تخریبها را تلاشی برای "گسترش وضعیت جهل در جامعه" خوانده اند. مشخص نیست که چه زمانی این مؤسسات ویران شدند، زیرا تنها از زمان توقف درگیری ها در 24 نوامبر است که بسیاری از نقاط شهر دوباره قابل دسترسی شده اند.

توقف هفت روزه بشردوستانه در نبرد بین اسرائیل و حماس روز جمعه با بمباران هوایی و شلیک موشک به پایان رسید. بیش از 100 گروگان در نوار غزه آزاد شدند. برای زمینه: درک کنید که پشت جنگ اسرائیل و غزه چه چیزی نهفته است.

حمله اسرائیل، که عمدتاً بر شهر غزه و نیمه شمالی نوار متمرکز شده است، در پاسخ به حمله حماس به جنوب اسرائیل در 7 اکتبر انجام شد. با این حال، غیرنظامیان بیشترین پاسخ را متحمل شده اند و حداقل 13300 نفر در نوار غزه کشته شده اند و 80 درصد از ساکنان آن آواره شده اند.

معدود مؤسسات فرهنگی منطقه پرجمعیت که مردم محلی از آنها به عنوان پناهگاه ها فرهنگی و چراغ های نادر فرهنگ یاد می کنند از بین رفته اند.

هنگامی که از نیروهای دفاعی اسرائیل در مورد این حملات پرسیده شد، که آیا به کتابخانه ها ضربه زده است یا خیر، فقط پاسخ می‌أهند که "از قوانین بین المللی پیروی می کنند و اقدامات احتیاطی ممکن را برای کاهش آسیب غیرنظامیان انجام می دهند." عکس‌های گرفته شده توسط شهرداری، ساختمان اصلی کتابخانه را نشان می‌دهد که از داخل پر از خاک و آوار است، با کتاب‌های پراکنده در طبقه‌ای پوشیده از آوار و گرد و غبار، و چند قفسه سالم.  سیستم کتابخانه شامل کتابخانه شهرداری غزه و همچنین یک مرکز فرهنگی و یک کتابخانه برای کودکان بود. این کتابخانه یک فضای تجمع برای رویدادها و محلی برای دانش آموزان، خانواده ها و نویسندگان بود.

به گفته وب سایت شهرداری غزه، این کتابخانه در سال 1999 از طریق قرارداد خواهرخواندگی با شهر دانکرک فرانسه و بودجه بانک جهانی تأسیس شد. کتابخانه شامل دو طبقه و یک زیرزمین بود. دارایی آن شامل 10000 جلد به زبان های عربی، انگلیسی و فرانسوی بود.

مرکز فرهنگی رشاد الشوا و کتابخانه دیانا تماری صباغ همراه آن که در سال 1988 افتتاح شد، نیز ویران شده است. در این کتابخانه بود که در 15 دسامبر 1998، در برابر چشمان جهان و با حضور بیل کلینتون، صدها مبارز فلسطینی به حذف یک بند از منشور سازمان آزادیبخش فلسطین که خواستار نابودی اسرائیل بود رای دادند. این رای راه را برای دیدار در گذرگاه اریز بین عرفات، کلینتون و نخست وزیر جوان اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، هموار کرد که در آن زمان رای ساف را به عنوان "یک تغییر واقعی، یک تغییر بسیار مثبت" توصیف کرد.

عبدالله علی جلا می‌گوید: " کتابخانه جای آرامی بود. کافه تریا آرامی داشت و همیشه نسیمی در آن می‌وزید به ویژه در تابستان." . به گفته گروه‌های حقوق بشر و میراث فرهنگی، در این حملات موزه‌ها، سایت‌های و محوطه‌های باستان‌شناسی و محوطه‌های دانشگاهی در غزه همگی در جریان تهاجم کنونی آسیب دیده و ویران شده‌اند. اسرائیل گفته است که برخی از این سایت ها، از جمله دانشگاه اسلامی غزه، توسط عوامل حماس مورد استفاده قرار گرفته است.

بررسی سال 2010 توسط اداره مرکزی آمار فلسطین نشان داد که 13 کتابخانه عمومی در نوار غزه فعال هستند. بر اساس صحبتی که در سال 2020 توسط مصعب ابو توها، شاعر ساکن غزه و همکار مجله  نیویورکر، که اولین کتابخانه انگلیسی زبان را در غزه در سال 2017 تأسیس کرد، اکثر کتابخانه های غزه مجهز نیستند و امکانات ضعیفی دارند.

کتابخانه‌ای که به افتخار مرحوم ادوارد سعید، منتقد ادبی فلسطینی و استاد دانشگاه کلمبیا نامگذاری شد، با گردآوری عمومی بسیاری از کتابها و اسناد آن شروع به کار کرد. برخی از آنها از مجموعه خصوصی همنام ادوارد سعید بود که توسط بیوه‌اش، مریم سعید، اهدا شد، و مقداری بودجه نیز از رمان‌نویس برنده جایزه پولیتزر ویت تان نگوین دریافت شد. اکنون از وضعیت فعلی کتابخانه ادوارد سعید اطلاعی در دست نیست.

ابوطاها گفت:  برای اولین بار در سال 2014 و پس از قدم زدن در ویرانه های دانشگاه اسلامی غزه که در دور قبلی حملات اسرائیل مورد اصابت قرار گرفته بود، ایده ساخت این کتابخانه به ذهنش خطور کرده است.

وی تصریح کرد:  مردم غزه در واردات کتاب به منطقه محصور با نبرد سختی روبرو هستند، زیرا محموله ها نمی توانند مستقیماً به غزه - که توسط اسرائیل و مصر محاصره شده است - بروند و در عوض به کرانه باختری تحویل داده می شوند. ابوطاها در سخنرانی خود در سال 2020 وضعیت را اینگونه توصیف کرد: «مثل این است که از رئیس یک کتابخانه آمریکایی می‌خواهد از طریق مکزیک سفر کند تا بسته‌ای را در گواتمالا تحویل بگیرد".

 با انتشار اخباری مبنی بر آسیب به کتابخانه‌ها در این هفته، ساکنان حیرت‌زده و غمگین در شبکه‌های اجتماعی به سوگ از دست دادن کتابخانه‌هایشان پرداختند. یکی از کاربران در X با نام Gazabibliophile نوشت: "خاطرات و دوستی های ابدی که با آنها در کتابخانه عمومی غزه زندگی کرده‌ام!" ؟؟ !!!

دیگری به سادگی گفت: آیا می دانید مغول ها هنگام حمله به بغداد چه کردند؟ در اشاره ای به غارت یکی از مراکز برجسته ادبی جهان اسلام در قرن سیزدهم.

شهرداری شهر غزه از یونسکو خواست تا از نهادهای فرهنگی غزه محافظت کند و خاطرنشان کرد که چنین مکان‌هایی تحت قوانین بشردوستانه بین‌المللی محافظت می‌شوند. یونسکو در بیانیه‌ای گفت: «عمیقاً نگران تأثیر نامطلوب جنگ بر هریک از میراث های فرهنگی در فلسطین و اسرائیل است، که علاوه بر نگرانی‌های یونسکو قبل از درگیری‌های جاری، بیشتر در مورد وضعیت جاری حفاظت از مکان‌ها در غزه به دلیل نبود سیاست های عمومی در مورد میراث و فرهنگ،است. در ادامه این بیانیه آمده است که از همه طرف‌ها خواسته است که به قوانین بین‌المللی احترام بگذارند و خاطرنشان کرد که «مکان‌های فرهنگی زیرساخت‌های غیرنظامی نیستند و نمی‌توان آنها را هدف قرار داد و نمی‌توان از آنها به عنوان مکان‌های نظامی استفاده کرد.

علی جلا گفت:  دانش‌آموزان دختری که از این کتابخانه به عنوان فضای امن استفاده می‌کردند، این کتابخانه را از دست دادند،. او گفت که می‌توان کتاب‌ها را جایگزین کرد، "اما ما محل تجمع را نیز از دست دادیم. بناهای یادبود و تاریخی را نمی توان برگرداند."

گزارش: محمد الچما  Mohamad El Chamaa