کد خبر: 28538
تاریخ انتشار: پنج شنبه, 21 ارديبهشت 1396 - 16:41

داخلی

»

مطالب کتابداری

»

گزارش

ناصر تکمیل همایون

ایران شناسی واقعی تلفیقی است از مطالعات داخل و خارج از کشور

منبع : لیزنا
گفت‌و‌گوی اختصاصی «ایرانشناسی در ایران امروز» در استوديو خانه كتاب واقع در سالن ملل سی‌امين نمايشگاه كتاب تهران برگزار شد.
ایران شناسی واقعی تلفیقی است از مطالعات داخل و خارج از کشور

به گزارش خبرنگار لیزنا، گفت‌وگو اختصاصی خانه کتاب با عنوان «ایرانشناسی در ایران امروز» با حضور  ناصر تکمیل همایون، پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران و ایران شناسی، روز چهار‌شنبه 20 ارديبهشت ماه برگزار شد.

در ایرانشناسی منظور ایران حکومتی و سیاسی امروز نیست بلکه ایران فرهنگی و تاریخی است 

ناصر تکمیل همایون در ابتدای سخنان خود در تعریف ایرانشناسی گفت: ایرانشناسی واژه ای است که ار اواخر قرن 19 و نیمه قرن بیست با عنوان Iranology درست شد که واژه درستی نبود. هرچند برای مثال Egyptology به معنای مصر شناسی یا باستانشناسی مصر درست است.

او ادامه داد: پسوند logy بر روی علمی مانند Societe قرار می گرفت و به  sociology به معنای جامعه شناسی و سایر علوم مثل زمین شناسی و غیره تبدیل می شد که درست است. ولی از آنجایی که ایران یک علم نیست بلکه جغرافیا، دین، تاریخ و غیره دارد اندک اندک خود اروپاییان متوجه شدند که واژه Iranology درست نیست و واژه کوچکی است برای این سلسله علوم. بعد از آن انگلیسی ها آن را به Iranian studies و فرانسوی ها به عنوان étude iranienne (مطالعات و بررسی های ایرانی)  تبدیل کردند.

به گفته او ایرج افشار هم نام کنگره اول و دوم را ایرانشناسی گذارده بود ولی بعدا به مطالعات و تحقیقات ایرانی تغییر داد و مطالعات ایرانی بسیاری از رشته های مطالعاتی مربوط به ایران را در بر می گیرد.

تکمیل همایون با بیان اینکه واژه مطالعات ایرانی واژه درست تری است تاکید کرد که از واژه ایرانشناسی به علت رواج آن استفاده می کند و افزود: ایرانشناسی یعنی شناخت تاریخ، فرهنگ جامعه ایران و تحولاتی که در ایران از آغاز تا به حال تحقق پیدا کرده است.

او ادامه داد: این ایران، ایران حکومتی و سیاسی امروز نیست بلکه ایران فرهنگی و تاریخی است و شامل تمام جریانات افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان، آذربایجان و غیره می شود.

این پژوهشگر افزود: گاهی مطالعات ایران عمیقا و دقیقا مربوط به ایران و فرهنگ و تاریخ آن به طور کامل است. مثل مطالعات در ایران، افغانستان، تاجیکستان و غیره؛ و گاهی مطالعات اثراتی است که در فرهنگ و تاریخ برخی کشورها گذاشته است. مثل قرقیزستان، قزاستان، شمال هند، ارمنستان، گرجستان و عراق.  تا این کشورها ایرانشناسی نکنند نمی توانند خود را بشناسند.

در ایرانشناسی مدیون غربی ها هستیم

طبق گفته تکمیل همایون علم ایران شناسی توسط غربی ها رشد و نمو پیدا کرده است زیرا همیشه می خواستند شرق مخصوصا ایران را بشناسند. هرچند گاهی اندیشه های استعماری هم بر تحقیقات آنان اثر می گذاشته است، ولی به هر حال ایرانشناسی و مخصوصا باستان شناسی را مدیون غربی ها هستیم.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به تحقیقاتی که در یونسکو انجام داده است گفت: در حدود سال 49 در کتابخانه در کوپنهاک دانمارک مقداری کتاب به زبان های انگلیسی و فرانسه درباره ایران دیدم. همچنین چندین جعبه کاغذ های پاره و نیمه پاره مربوط به 100 سال گذشته در زیرزمین کتاخانه به زبان های فارسی و عربی وجود داشت. این اطلاعات را در پاریس به یونسکو گزارش دادم و یونسکو ترتیبی فراهم کرد تا از کاغذها عکس برداری شده به پاریس ارسال شود. طی دو سه ماه مطالعه کاغذها متوجه شدیم  که دانمارکی ها قبل از اینکه انگلیسی ها در هند مستعمره داشته باشند، در سه منطقه آنجا نفوذ داشتند. یک جا با قیام مسلمانان از دانمارک بیرون رانده شده است در جایی دیگر به مناسبت ازدواج یکی از پسران شاه انگلستان، دانمارک آن منطقه را به آنان بخشیده است و جای دیگر را هم فروخته است. این کاغذها نامه هایی بود که بین کارشناسان دانمارکی با دانمارک یا صاحبان ملک و املاک منطقه رد و بدل شده بود. این کاغذها را ترجمه کرده و به آنان تحویل دادم. و متن آن را به ایران آوردم و با توصیه ایرج افشار به فارسی ترجمه کردم که در انتشارات موقوفات ایرج افشار تحت عنوان «اسناد فارسی در دانمارک» چاپ شد.

او در مورد دومین تحقیق خود گفت: در پاریس بیست و نهمین کنگره شرق شناسی تشکیل شد و از ایران هم استادان به نامی شرکت کرده بودند. من هم بودم و مقال ای را خواندم. عده ای انتقاداتی به کنگره داشتند مبنی بر اینکه مگر شرق را که از مراکش تا اندونزی وسعت دارد را می تواند به نام شرق شناسی بررسی کرد؟ و به همین علت کنگره تصمیم گرفت که نام خود را تغییر دهد و به «کنگره بین المللی علوم انسلانی آسیایی» تغییر نام داد. پس از اتمام کنگره با صحبت با یونسکو برای بررسی کارهای آن در گذشته،  اولین تصاویر و مطالب کنگره در دوره ناصرالدین شاه را پیدا کردم که در آن شخص نامشخصی به نام نظر آقا نماینده ایران بود است. در کنگره های بعدی افراد مهمتری مثل تقی زاده یا عباس اقبال شرکت کردند. به غیر از چهار یا پنج کنگره ای که پیدا نکردم، در مورد اهداف کنگره و جایگاه ایران بقیه مطالب مربوط به کنگره ها را مطالعه کردم و به یونسکو تحویل دادم و از آن در یکی از شهرهای یوگوسلاوی سابق دفاع کردم. بعدا به توصیه ایرج افشار آن را به وزارت امور خارجه دادم که چاپ شد.

تکمیل همایون در بخش دیگری از سخنان خود با ذکر مثال هایی از تحقیقات غربی در ایران، با تاکید بر اینکه در ایرانشناسی عواملی مثل صیهونیسم و سیا و غیره را باید کنار گذاشت و  نباید مفتون کارشناسان غرب یا خود بود ادامه داد: مسلما کسانی که این تحقیقات را آغاز کردند درک درستی از فرهنگ ایرانی یا شرق شناسی نداشتند. از طرف دیگر گاهی کار کارشناسان غربی همراه با کار سیاسی بوده است. در حال حاضر ایران شناسان و شرق شناسان کم تر غرض ورزی دارند.

او بر تلفیق مطالعات ایرانی در داخل و مطالعات ایرانی در خارج  از کشور تاکید کرد و توضیح داد: نگاه منی که در ایران هستم با دید دیگری که در خارج است از ایران تفاوت دارد. اگر نهادهای تحقیقاتی ایرانی و خارجی همکاری کند ایرانشناسی واقعی انجام می گیرد.

او با اشاره بر انقطاع ایجاد شده در بین کارشناسان در سال های پس از انقلاب گفت که در چند سال اخیر نزدیکی و ارتباط بیشتری بین کارشناسان داخلی و خارجی ایجاد شده است و باید زمان بیشتری بگذرد تا ما به کمال برسیم.

وزارت ارشاد و سازمان ارتباطات اسلامی از مطالعات ایرانشناسی در جهان حمایت کنند

این پژو هشگر در خصوص روش مطالعه و پژوهش در ایران، با اشاره بر تشبع موضوعات و علوم برای مطالعه افزود: این رشته رشته کردن موضوعات برای مطالعه کار درستی است ولی نیاز به زیرساخت عام هم دارد.

او در مورد نحوه نگرش دوگانه به کتاب «سرگذشت حاجی بابای ایرانی» که درسال 1899 در بریتانیا منتشر شده است با مقدمه ادوارد براون که اعتقاد دارد کتاب فرهنگ واقعی مردم ایران را نشان نمی دهد و لورد کورزون که ادعا دارد کتاب مردم ایران را معرفی می کند گفت:  جیمز موریه نویسنده کتاب قصد توهین به ایران و فرهنگ ایرانی و سیاستمداران ایرانی را داشته است و برخی از ایرانیان غرب زده هم متاسفانه به آن تکیه کردند. لورد کورزون فردی سیاسی و دیپلمات و کاردار انگلیسی و مخالف ایران بوده است ولی ادوارد براون در بین ایرانیان زندگی کرده است و در فرهنگ و ادبیات ایران دست داشته است و با روح جامعه ایران آشنایی داشته است.

تکمیل همایون با بیان مثال هایی از کتاب های نوشته شده توسط پژوهنده ها و نویسندگان غربی تاکید کرد که حرف های دانشمندان غربی کاملا درست نیست و گاهی سعی در کمتر کردن اهمیت تاریخ ایران داشته اند و یا بر مبنای ایدئولوژی صحبت کرده اند.

این ایرانشناس در معرفی مراکز مهم ایرانشناسی در جهان گفت: تمام کشورهای مهم جهان یک مرکز ایران شناسی یا شرق شناسی دارند و چند کشوری که در قرن 19 قصد استعماری داشتند مثل انگلستان، فرانسه، روسیه منهای مارکسیسم بسیار مهم هستند.

او با ابراز تاسف از اینکه بسیاری از مدارک و نوشته ها هنوز ترجمه یا تالیف نشده است گفت که در اوایل انقلاب زمانی که قصد تحویل گرفتن کتابخانه ملی را داشته است در این کتابخانه مار و حتی آبگرفتی وجود داشته و همچنین در کتابخانه نیاوران اسناد و مدارک بازار تهران انبار شده بود.

به گفته وی آمریکا نیز بیش از 1500 نسخه خطی را به این کشور منتقل کرد و در این راه ایرانشناسی قدم گذاشته است.

تکمیل همایون بر حمایت ایران برای افزایش و پیشرفت مطالعات ایرانی مثل حمایت مالی، تبادل دانشجو و غیره تاکید کرد و افزود: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان ارتباطات اسلامی باید بودجه ای را برای ارسال کتاب و استاد به کشورهای دیگر تخصیص دهند. ما کتاب های 120 صفحه ای راجع به اینکه «از ایران چه می دانم» منتشر کرده ایم که در حال حاضر به 150 عنوان رسیده است. قبلا در زمان آقای اشعری آن را به کتابخانه ملی دادم تا آن را برای کتابخانه های کشورهای دیگر ارسال کنند ولی نه آن زمان و نه بعد از آن انجام نشد. کتاب هایی که احیانا که از طرف ایران ارسال می شود یا کتاب های مذهبی است یا کتاب های غیر مرتبط فرهنگی است.  

تکمیل همایون در خصوص آینده ایرانشناسی گفت: جوان های ما مقدار زیادی نسبت به ایران به ویژه ایران باستان تمایل پیدا کرده اند. ایرانی هم به تمام ارزش های ایرانی و هم به تمام ارزش های مذهبی به یک اندازه وابسته است.

خواهشمند است جهت تسهیل ارتباط خود با لیزنا، در هنگام ارسال پیام نکات ذیل را در نظر داشته باشید:
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.
نام:
ایمیل:
* نظر: