«ویراستار» سرباز گمنام نشر ایران است

به گزارش لیزنا، حسن هاشمی میناباد، درمورد معنای توانش ترجمه‌ویرایی، توضیح داد: ساده‌ترین تعریف توانش، مجموعه توانایی‌ها، استعدادها، قابلیت‌ها و نگرش‌ها است. ترجمه‌ویرایی نیز همان ویرایش ترجمه معنی می‌شود. ترجمه‌ویرایی برای اولین بار در سال 1393 شمسی، توسط عبدالحسین آذرنگ در کتاب مبانی نشر استفاده شد. این کلمه را پس‌از آن، فاطمه مدیحی بیدگلی، مترجم، به‌شکل هشتک مورد‌استفاده قرار داد و آن را فراگیر کرد.

وی افزود: متأسفانه همه ما در مقابل واژه‌سازی، مقاومت داریم. درست است که فرهنگستان زبان کارش اصولی نیست؛ اما کار درست هم زیاد انجام می‌دهد. جالب اینکه زبان انگلیسی در حوزه واژه‌سازی بسیار باز عمل می‌کند؛ اما ما مقاومت بسیاری در این بخش داریم.

هاشمی میناباد گفت: در صنعت نشر ما ویراستار ترجمه، اسم رسمی ندارد و به‌شکل عام همان ویراستار گفته می‌شود، در حالی که ویراستار در ایران هر متنی را ترجمه می‌کند. در استانداردهای بین‌المللی، ویراستار ترجمه باید مترجم باشد. ویراستار عام نمی‌تواند متن ترجمه‌شده را ویراستاری کند.

به‌گفته این پژوهشگر، در هر کاری سره و ناسره وجود دارد. هاشمی میناباد در این خصوص توضیح داد: ناسره در ترجمه و تألیف در حوزه نشر ایران زیاد شده، و با محصولات فرهنگی بدی به‌خصوص در بخش ترجمه، در این حوزه روبه‌رو هستیم. اما بخش سره آن هم خیلی نسبت به قبل بهتر شده است؛ چون آن‌هایی که اهل این کارند، از تجربه‌ورزی زیادی برخوردار شده‌اند. متأسفانه، بازار ترجمه ناسره ما شلوغ و بازار ترجمه سره به‌دلیل سختی کار کم‌رنگ است.

این پژوهشگر با اشاره به اینکه ویراستارها در بخش ترجمه هم خدمت می‌کنند و هم خیانت، افزود: متأسفانه در حوزه خدمت ویراستارهای ترجمه در بازار نشر، آن‌ها نقش حاشیه‌ای دارند. خیلی جاها اسم آن‌ها نمی‌آید، یا در شناسنامه کتاب نام آن‌ها درج می‌شود یا روی جلد نامی از آنها برده نمی‌شود.

ویراستارها سربازان گمنام نشرند

هاشمی میناباد اضافه کرد: خیانت ویراستار نیز در این است که ترجمه مترجم‌های بی‌سواد را چنان عالی ویراستاری می‌کنند و شخم می‌زنند که برخی از این مترجم‌ها جایزه ابوالحسن نجفی را دریافت می‌کنند. حالا این دسته از مترجم‌ها صاحب ادعا شده‌اند و می‌شوند.

در ادامه این نشست، این پژوهشگر با اشاره به پیشرفت تکنولوژی و ترجمه‌های ماشینی، توضیح داد: در غرب از دهه 1950 میلادی به‌بعد، بر موضوع ترجمه ماشینی کار شده است. این موضوع برای ما امری تازه محسوب می‌شود. در ترجمه ماشینی یک پس‌ویرایش و پیش‌ویرایش لازم است؛ یعنی با یک سری تنظیمات، به هوش مصنوعی و برنامه‌های ماشینی گفته می‌شود که این متن چه نوع ترجمه‌ای است و ماشین بر‌اساس این داده‌ها اقدام به ترجمه می‌کند، این پیش‌ویرایش ترجمه است. و بعد از ترجمه هم باید ویراستار اقدام به ویرایش متن کند که این امر در ایران انگار شناخته‌شده نیست.

هاشمی میناباد افزود: با این حال، ماشین ترجمه هنوز به ما نیاز دارد تا ترجمه را به‌درستی یاد بگیرد. پس نقش انسان در این حوزه همچنان جاری است.

سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۱۷ اردیبهشت آغاز و ۲۷ اردیبهشت‌ ۱۴۰۴ با شعار «بخوانیم برای ایران» در محل مصلای امام خمینی(ره) خاتمه یافت. هم‌زمان با برگزاری بخش حضوری نمایشگاه کتاب ۱۴۰۴ تهران، بخش مجازی نمایشگاه نیز در سامانه book.icfi.ir امکان خرید غیرحضوری کتاب را برای علاقه‌مندان فراهم کرده است.