کد خبر: 24792
تاریخ انتشار: سه شنبه, 29 تیر 1395 - 12:53

داخلی

»

باشگاه اطلاعات سبز

گفتگو با مهندس محمد درويش

بحران خاک، بزرگترين بحران محيط زيستي/ مدارس طبيعت را گسترش دهیم

منبع : لیزنا
بحران خاک، بزرگترين بحران محيط زيستي/ مدارس طبيعت را گسترش دهیم

(لیزنا، باشگاه اطلاعات سبز): مهندس محمد درويش،مدير كل دفتر آموزش و مشاركت هاي مردمي در سازمان حفاظت محيط زيست، يكي از بزرگترين فعالان محيط زيستي كشور است. كلام نافذ و تاثير گذار و بيان صريح و قاطع ايشان در دفاع از محيط زيست و هم چنين تلاش هاي شايسته شان براي روشنگري و آگاهي بخشي جامعه در جهت حفظ آن، هر شنونده اي را ترغيب مي كند تا با نگاه جدي تر و قابل تامل تري به مساله محيط زيست سرزمينش توجه كند. وی هم اكنون در سمت مدير كل دفتر آموزش و مشاركت هاي مردمي در سازمان حفاظت محيط زيست و نیز عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور است و پیش از این ریاست کارگروه بیابان این موسسه را بر عهده داشته است. علاوه بر اين او يكي از كوير شناسان برجسته ايران است. حوزه مورد علاقه وی مهار بيابان زايي  است و مطالب و دغدغه هاي محيط زيستي خود را در وبلاگي با همين نام، با مخاطبان خويش مطرح مي کند. به همین دلیل لیزنا برای ستون باشگاه اطلاعات سبز  گفتگویی با مهندس محمد درويش پيرامون محيط زيست و اشاعه سواد زيست محيطي انجام داده است که در ادامه می خوانید:

 

لیزنا: جناب مهندس محمد درويش سلام و سپاس از اينكه وقت خود را در اختيار باشگاه اطلاعات سبز قرار مي دهيد. لطفا بفرمائید چرا سطح نگاه به مسايل محيط زيستي در كشور ما هنوز به بلوغ دغدغه مند شدن نرسيده است؟

محمد درويش: در واقع اينكه ما  بخواهيم اين حكم را صادر كنيم نياز به يك سري پژوهش هاي مستمر دارد كه دستگاه هاي ذيربط مسئول مثل دانشكده هاي محيط زيستي يا دانشكده هاي علوم اجتماعي به اين نظر رسيده باشند. اينطور احساس مي شود كه هنوز محيط زيست مساله اصلي مردم نباشد. اما هنگامي كه اين روند را نسبت به ده سال گذشته نگاه مي كنيم متوجه مي شويم كه حساسيت هاي مردم نسبت به محيط زيست افزايش پيدا كرده و تعداد سازمان هاي مردم نهاد (سمن ها) هم تقريبا دو برابر شده است و در حال حاضر از حدود 400 سمن در سال 1392 به بيش از 800 سازمان افزايش پيدا كرده است و تقريبا الان در هيچ روزنامه اي نمي بينيم كه هيچ صفحه يا ستوني در رابطه با محيط زيست نداشته باشد و در واقع به موضوع محيط زيست بيشتر از گذشته پرداخته مي شود. حال اينكه چرا هنوز همچنين حسي وجود دارد،  به اين خاطر است كه بحران هاي محيط زيستي با شتاب خيلي گسترده تري در حال افزايش هستند. ظرفيت زيستي سرزمين ايران به پايان رسيده است و ما شاهد ويراني جنگل ها، افت شديد سطح آب هاي زيرزميني، بحران آلودگي هوا و بحران تنوع زيستي هستيم و رخدادهايي كه در حال حاضر به مرحله خيلي ملموس رسيده است مثل بحث ريزگردها، خشكسالي و تشديد بيابا ن زايي سبب شده تا اين تصور ايجاد شود كه مردم نسبت به اين ماجرا بي تفاوت هستد. اما به نظر مي رسد تا زماني كه خود دولت به سرعت راهبردهاي كلان توسعه خويش را متناسب با توان زيست محيطي كشور تغيير ندهد ديگر نمي توان انتظار داشت كه مردم به تنهايي بتوانند در اين زمينه نقش راهبردي و كليدي بازي كنند، هر چند كه نقش مردم هم بسيار مهم است.

 

لیزنا: چطور مي توان دغدغه محيط زيست را به ميان مردم كشاند ؟

محمد درويش:  چند كار بايد انجام شود. اول اينكه نگاه هاي امنيتي را از روي سازمان هاي مردم نهاد محيط زيستي برداريم و  قوانين دست و پاگير كه اخذ پروانه فعاليت و ثبت سمن ها را فرساينده مي كند كاهش دهيم. قوانيني براي فعاليت  هاي مدني در حوزه محيط زيست وضع كنيم و حمايت هاي عمومي لازم براي اينكه مردم به مشاركت در اين حوزه جلب بشوند را افزايش دهيم. جريان آزاد اطلاع رساني را در حوزه محيط زيست برقرار كنيم. يك تلفن سه شماره اي كه همه مردم به راحتي آن را به خاطر بسپارند در اختيارشان قرار دهيم كه بتوانند بي واسطه و مستقيم مشكلات و ضعف ها و انتقادات خودشان را نسبت به وضعيت محيط زيستي كشور اعلام كنند و در كنار آن وزارت آموزش پرورش هم به سمت گسترش مدارس طبيعت و مدارس محيط زيستي برود. بنابراين ما اگر مي خواهيم اتفاق پايداري در حوزه محيط زيست بيفتد بايد حتما سواد محيط زيستي را در مردم افزايش دهيم.

 

لیزنا: مدارس طبيعت چه مدارسي هستند و فلسفه شكل گيري آن ها چيست؟

محمد درويش: مدارس طبيعت تلاش مي كند تا نسلي را پرورش دهيم كه عاشق محيط زيستش باشد. چنين نسلي اگر در هر جايي مسئوليتي را به عهده بگيرد هرگز بر سر ارزش هاي محيط زيستي معامله نمي كند و در واقع ارزش هاي محيط زيستي برايش به اندازه فضيلت هاي زندگي يعني وطن، مذهب، خانواده اش مي ارزد و ما به اين ترتيب مي توانيم شاهد مهار بسياري از جريانهاي مخرب محيط زيستي كشور باشيم . اگر ما شاهد اين هستيم كه بيش از 70هزار چاه غير مجاز فقط در منطقه اروميه حفر شده است يك دليلش به اين برمي گردد كه ما واقعا سرزمين خود را آنگونه كه بايد نشناختيم و به ملاحظاتش اشراف پيدا نكرديم و عاشقش نيستيم. يا اگر ما هنوز با بحران زباله روبرو هستيم و هنوز گروهي از مردم زباله خود را از خودوريشان به بيرون پرت مي كنند، به اين خاطر است كه آن عشق و علاقه به سرزمينمان را نتوانستيم در و جودمان نهادينه كنيم و نتوانستيم نشان دهيم كه سرزمين ما مثل خانه ما حرمت دارد. به نظر مي رسد كه با ترويج مكتب مدرسه طبيعت بتوانيم اين لكنت هاي رفتاري را برطرف كنيم.

 

لیزنا: مهم ترين بحران هاي محيط زيستي كشور ما در حال حاضر چيست؟

محمد درويش: بزرگترين بحران محيط زيستي كه در حال حاضر با آن دست به گريبان هستيم بحران خاك است. جابجايي خاك ما تقريبا سه برابر متوسط آسيا است و به دو ميليارد تن در سال مي رسد كه ارزش اين مقدار خاك به 56 ميليارد دلار در سال مي رسد رقم بسيار هنگفتي است و با توجه به اينكه بين دويست تا هزار سال طول مي كشد تا يك سانتي متر خاك توليد شود و تقريبا هيچ كشوري در دنيا وجود ندارد كه حاضر باشد خاك خود را به كشور ديگري صادر بكند و اين بحران خيلي بحران جدي در ايران به حساب مي ايد. بعد از آن با بحران آب روبرو هستيم. به علت افت سطح آب زير زميني كه در بسياري از دشت ها ي كشورمان اتفاق افتاده ما شاهد نشست زمين بوديم و پديده بيابان زايي و افزايش چشمه هاي گرد و خاك و ايجاد كانون هاي ريز گرد مي شود كه حتي بيم مهاجرت از آن مناطق مي رود. بعد از آن بحران هوا بسيار جدي است كه بسياري از كلانشهرهاي ما را درگير كرده و باعث خسارت 8 ميليارد دلاري در سال شده است و متاسفانه ماهانه تقريبا 250 نفر از هموطنان ما در اثر آلودگي هوا قرباني مي شوند. و آخرين بحراني كه با آن دست به گريبان هستيم بحران تنوع زيستي است. بسياري از گونه هاي گياهي و جانوري ما در معرض خطر انقراض قرار گرفته اند و 0.9 اندوخته هاي جانوري ارزشمند ما شامل كل و بز و قوچ و ميش و گوزن و شوكا و آهو در طول نيم قرن گذشته كاهش پيدا كرده است  كه اين خود مي تواند نشان دهنده بيماري سرزمين باشد.

 

لیزنا: يكي از مهمترين فعاليت هاي جنابعالي در زمينه مهار بيابان زايي است و تارنماي شما هم تحت همين نام، تا كنون موفق به كسب چندين جايزه ملي وجهاني شده است. براي ما توضيح دهيد بيابان زايي يعني چه و چه عواملي منجر به بروز اين پديده مي شود؟

محمد درويش: بيابان زايي عبارت است از فرايندي كه به تخريب سرزمين بيانجامد. پس بنابراين فقط هجوم شن هاي روان نشان دهنده  بيابان زايي نيست. وقتي كه شوري خاك افزايش پيدا مي كند، حاصلخيزي خاك كم مي شود، سطح آب زير زميني پايين مي رود، نشست زمين ايجاد مي شود، وقتي كه روستاها متروكه مي شوند، وقتي كه ميزان گونه هاي آبزي در درياها كم مي شوند، وقتي كه تنوع زيستي ما كاهش پيدا مي كند همه نشان دهنده افت كارايي سرزمين و يكي از نشانه هاي بيابان زايي است. يعني بيابان زايي به رغم اسمش كه نشان دهنده گسترش فيزيكي بيايان هاست، فقط به همين ختم نمي شود بلكه مفهوم جامع تري به نام " تخريب سرزمين " را شامل مي شود و ما بايد يادمان باشد كه براي مهار بيابان زايي فقط نمي توانيم به اين اكتفا كنيم كه در دور بيابان هاي مركزي كمربند سبز ايجاد كنيم و فكر كنيم كه با احداث اين كمربند سبز توانسته ايم جلوي پيشروي بيايان را بگيريم. بيابان دارد در جنوب تهران اتفاق ميافتد، درعمق جنگل هاي هيركاني و در كنار سهند و سبلان اتفاق مي افتد و تا زماني كه ما رفتارمان را با طبيعت تغيير ندهيم همچنان غول بيايان زايي مي تواند مهمترين خطري باشد كه كيفيت زندگي در سرزمين ما را تحت الشعاع قرار مي دهد.

اگر در رفتارمان با محيط زيست تغيير ايجاد نكنيم، چه آينده اي در انتظار كودكان سرزمين ما خواهد بود؟ آنوقت كودكان ما به جاي اينكه بروند كنار بختگان، كنار گاو خوني و درياچه اروميه بايد عكسهاي اين پهنه هاي آبي را ببيند. كودكان ما ديگر نمي توانند گله هايي از بز و قوچ و ميش و آهو را در طبيعت تماشا كنند و ممكن است با اين روند جنگل هاي سر سبز هيركاني، بلوط و ارسباران را نبينند و اين مي تواند بزرگترين خطر براي تشديد افسردگي در جامعه ايران باشد. بنابراين يكايك ما در استفاده پايدار از منابع طبيعي براي انتقال به نسل هاي آينده مسئول هستيم.

 

لیزنا: در واقع طبيعت و محيط زيست چطور مي تواند برايجاد شادي و افزايش نشاط در زندگي انسان ها تاثير بگذارد؟

محمد درويش:  دو مقوله محیط زیست و سلامت روحي افراد کاملا به هم مرتبط هستند. در دنيا شاخصي معرفي شده است به نام شاخص اچ پي آي HPI)Happy Planet Index )  شاخص سرزمين شاد، كه تلاش مي كند تا كشورها را بر اساس وضعيت اندوخته هاي گياهي و جانوريشان رتبه بندي كند و فقط به در آمد سرانه مردم اكتفا نكند . بر اساس شاخص محیط زیست، مردمی شادتر و افسردگی آنها کمتر و ضریب کاری آنها بالاتر است که در سرزمینی زندگی می‌کنند که شادتر است يعني پایداری اکولوژیکی بالا داشته و مواهب طبیعی گیاهی و جانوری آن از امنیت بیشتری برخوردار باشند. وقتی زمین و هوا و آب آلوده می‌شود و موجودیت حیات گیاهی و جانوری به خطر می‌افتد، مردمی هم که در این سرزمین زندگی می‌کنند، از ضریب شادمانی کمتری برخوردارند. به همین دلیل هم است که در رتبه‌بندی این شاخص، بین 151 کشور دنیا امریکا و روسیه و سایر کشورهای ثروتمند اروپایی در صدر جدول نیستند بلکه کاستاریکا، ویتنام، گواتمالا، پاناما و ونزوئلا هستند که جزو 10 کشور اول دنیا هستند. رتبه امریکا 105 و رتبه روسیه 122 است. در اين شاخص ايران در سال 2006 رتبه 67 را داشت و در آخرين رتبه بندي كه مربوط به سال 2012 مي شود، اين رتبه به 77 سقوط كرده است. در واقع اگر ما براي حفظ محيط زيستمان تلاش كنيم براي كاهش افسردگي، كاهش ارتكاب به جرم،‌ كاهش ارتكاب به خودكشي تلاش كرده ايم.

 

لیزنا: اخيرا پويش هاي محيط زيستي زيادي در كشورشكل گرفته است. اين پويش ها چه هدفي را دنبال مي كنند؟

محمد درويش: اين پويش ها مي تواند به افزايش حساسيت مردم نسبت به محيط زيست كمك كند. يكي از موفق ترين اين پويش ها با توجه به آلودگي ها و آلاينده هاي هوا در كلانشهرها، پويش سه شنبه هاي بدون خودرو است كه فعالان محيط زيست در نزديك به 150شهر ايران از آن حمايت كرده اند. همچنين اين روزها پويش ديگري به راه افتاده به نام نجات ميان رودان كه براي اولين باراتحادي بين مردم منطقه، كشوهاي سوريه،عراق و ايران برقرار ميكند تا ما به قوانين طبيعت در منطقه احترام بگذاريم و اجازه آب ربايي ندهيم و تلاش كنيم تا چشمه هاي توليد خاك در ميان رودان را كاهش دهيم. از پويش هاي ديگري كه راه افتاده مي توان پويش كاهش مصرف گوشت، كاهش استفاده از كيسه هاي پلاستيكي و ‌كاهش توليد زباله را نام برد كه هر كدام اين پويش ها در جاي خود مي تواند بسيار موثر باشد.

 

لیزنا: يك محيط زيستي واقعي كه در قبال طبيعت احساس مسئوليت مي كند چه كسي است؟

محمد درويش: يك محيط زيستي واقعي كسي است كه در رفتار خودش براي مردم الگو باشد. كسي است كه تا آنجايي كه مي تواند از خودروي شخصي استفاده نمي كند و سعي مي كند از وسايل حمل و نقل عمومي يا دوچرخه استفاده كند. يك محيط زيستي واقعا هرگز لب سيگار و مواد دخاني نمي زند. يك محيط زيستي واقعي از كيسه هاي پلاستيكي استفاده نمي كند و سعي مي كند از كيسه هاي چند بار مصرف و كيسه هاي پارچه اي استفاده مي كند. يك محيط زيستي واقعي هرگز به سمت حيات وحش سرزمينش شليك نمي كند و به حيوانات را آزار نمي دهد و طبيعت را آلوده نمي كند. به اين ترتيب ما مي توانيم جامعه اي را بسازيم كه طبيعتش به روي مردمش لبخند بزند.

 

لیزنا: به نظر شما در اين ميان كتابداران به عنوان معلمان سواد اطلاعاتي، چه نقشي در جهت اشاعه و آموزش فرهنگ سبز به جامعه مي توانند داشته باشند؟

محمد درويش:  بزرگترين مشكل ما كه باعث سهل انگاري مردم نسبت به خطرات محيط زيستي شده است، كمبود مطالعه و دانش در بين ايرانيان است. اگر ما تلاش كنيم مردم را به مطالعه علاقه مند كنيم و مردم داناتري را در اين سرزمين پرورش دهيم و سطح سواد واطلاعات زيست محيطي جامعه را بالاتر ببريم، مسلما باعث مي شويم كه محيط زيست و منابع طبيعي يكي از اولويت هاي ارزشي براي جامعه شده و به اين ترتيب خيلي از مشكلات محيط زيستي ما حل مي شود. در اين ميان نقش جامعه شريف كتابداري در راستاي ترويج فرهنگ كتاب خواني در حوزه محيط زيست بسيار حائز اهميت است.

 

لیزنا: در اين راستا كتابخانه ها چه كمكي مي توانند بكنند؟

محمد درويش: كتابخانه ها مي توانند محيط هاي بسيار جذاب براي مطالعه و نقد و بررسي معضلات محيط زيستي باشند. بايد از كتابخانه ها به عنوان پايگاه هاي محيط زيستي براي توسعه سواد و آموزش فرهنگ مهرورزي با طبيعت استفاده شود و در آن ها محفلي براي برگزاري نشست ها و گفتگو در مورد مسايل و دغدغه هاي محيط زيستي و همچنين نمايش و نقد فيلم ها و مستند هاي محيط زيستي استفاده كرد. معرفي وبررسي كتاب هاي حوزه محيط زيست فعاليت ديگري است كه كتابخانه ها مي توانند انجام دهند. در اين ميان كتابخانه هاي عمومي به دليل ارتباط با عموم جامعه، مي توانند كمك بسياري به جا افتادن موضوع محيط زيست و حفاظت از آن در ميان خانواده ها داشته باشند.

 

لیزنا: جشنواره كتاب سال محيط زيست كه توسط سازمان محيط زيست برگزار مي شود چه هدفي را دنبال مي كند؟

محمد درويش: اين جشنواره نخستين بار دوسال پيش و همزمان با هفته کتاب و کتابخوانی در روزی که به نام کتاب، آگاهی و سبک زندگی با تاکید بر سلامت و محیط زیست و خانواده نامگذاری شده است برگزار شد و از نویسندگان 25 اثر برگزیده در جشنواره کتاب سال محیط زیست تجلیل شد. در اين جشنواره سعي مي شود به بهترين كتاب هاي محيط زيستي در حوزه تاليف و ترجمه، بهترين نشريات محيط زيستي،  بهترين ناشران محيط زيستي و هم چنين بهترين كتابهاي محيط زيستي در حوزه كودكان و نوجوانان معرفي مي شود. برگزاری جشن ملی انتخاب برترین کتاب محیط زیست سبب می شود تا هم نویسندگان طبیعت دوست بیشتری ترغیب به نوشتن در این حوزه شوند، هم ناشران پرشمار تری با لرزش کمتر دل و دست پای در سرمایه گذاری این مقوله فرهنگی نهند و هم سردبیران سهم بیشتری از فضای نشریه های خود را به محیط زیست اختصاص دهند. امسال قرار است دومين دوره اين جشنواره در آبان ماه برگزار شود.

 لیزنا: در پايان سپاسگزارم از جنابعالي كه وقت خود را در اختيار ما قرار داديد. اميد كه ما جامعه كتابداران و اطلاع رسانان بتوانيم روز به روز در رسالت آموزش و اشاعه اطلاعات و سواد زيست محيطي موفق تر از گذشته عمل كنيم.

 

گفتگو: متینه معین 

دبير ستون باشگاه اطلاعات سبز ليزنا

 

درخوش
|
Iran
|
1395/05/06 - 10:15
0
1
سلام.
مباحث قابل تاملی بود. ممنونم که به این مسایل پرداختید. موفق باشید
مهسا پورحقانی
|
Iran
|
1395/04/30 - 10:03
0
2
سلام.
بحث هدفمند و منظمی است. به نظرم مصاحبه با خانم ابتکار هم می تواند جالب باشد.
خواهشمند است جهت تسهیل ارتباط خود با لیزنا، در هنگام ارسال پیام نکات ذیل را در نظر داشته باشید:
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.
نام:
ایمیل:
* نظر: