دانشگاه سبز

لیزنا؛ باشگاه اطلاعات سبز: بحران‌های محیط‌زیست که امروزه به یکی از مشکلات جهانی عصر ما تبدیل‌شده‌اند را می‌توان دخالت بهره‌وری‌های بی‌حساب‌وکتاب انسان‌ها از طبیعت پیرامون خود دانست. از سال 1980 به این‌سو و با مطرح‌شدن توسعه پایدار، بشر درراه کاهش این بحران‌ها قدم برداشته است. دراین‌بین، آموزش یکی از مهم‌ترین راهکارهای کارشناسان برای کاهش بحران‌های زیست‌محیطی است. آموزش محیط‌زیست از سنین کودکی و تا آموزش عالی اهمیت پیدا می‌کند. دانشگاه به‌عنوان يک مجموعه مهم آموزشي می‌تواند بخش مهمي از بار مسئوليت و برنامه‌ریزی براي اتخاذ مناسب‌ترین استراتژی‌ها در اجراي برنامه‌های دوستدار محیط‌زیست و استفاده از منابع تجديد پذير و پايدار به دوش بکشد و به سمت حمايت از انرژی‌های پاک و حفظ محیط‌زیست حرکت کند(موسوی قیداری، محتشمی، 1393). دانشگاهها می توانند در آموزش محیط زیست به آحاد افراد جامعه نقش مهم و موثری داشته باشند و به علاوه خود به عنوان مصرف کننده انرژی می تواند با حرکت به سوی محافظت از زیستی پایدار، الگوی دیگر بخشهای جامعه باشند

دانشگاه سبز چیست؟

نخستین بار در جهان موضوع دانشگاه سبز و توسعه پایدار توسط یک فرد آمریکایی مطرح شد. او در سال ۲۰۰۵ یک انجمن حرفه‌ای با عنوان انجمن توسعه پایدار و پیشرفت آموزش عالی را تشکیل داد که این انجمن در دنیا به‌اختصار با عنوان AASHE [1]شناخته شد. اما در حال حاضر AASHE به دانشگاه‌هایی گفته می‌شوند که بالاترین سطح موفقیت را در طراحی‌های سبز و توسعه آن در جوامع اطراف خوددارند(ستون اطلاعات سبز).

دانشگاه سبز، دانشگاهی است که در تمامی فعالیت‌های آن اعم از آموزشی و پژوهشی و تمامی خدمات موجود (امور اداری، مالی، آزمایشگاه، کارگاه و...) دیدگاه بهداشتی، ایمنی و حفاظت از محیط‌زیست و استفاده کارآمد و بهینه از منابع و مواد مصرفی بتواند در مسیر رسیدن به اهداف توسعه پایدار حرکت کند (انصاری،1393). در دانشگاه سبز تلاش می‌شود تا حد امکان از سوخت‌های فسيلي استفاده نشود و غذاي دانشجويان از محصولات ارگانيک واقع در زمین‌های زراعي دانشگاه تأمین شود (موسوی قیداری، محتشمی، 1393).

مزایای دانشگاه سبز

·        سلامت جسمی و روانی

·        ترویج رفتار پایدار

·        بهره‌وری انرژی و ذخایر قابل‌استفاده

·        بازتاب دادن جذابیت ها و ظرفیت ها (Zavaleev، 2013).

اهداف دانشگاه سبز

·        نظارت بر ساختمان‌های موجود و دردست ساخت

·        برنامه‌ریزی پیشرفته و هوشمند

·        معماری سبز و طراحی محیط‌زیست

·        سیستم‌های حمل‌ونقل کارآمد و مورد اعتماد

·        پیدا کردن راه حل های جایگزین انرژی

·        کاهش تولید کربن و استفاده از منابع تجدید پذیر

·        نظارت بر محیط‌زیست طبیعی

·        افزایش تنوع زیستی گیاهان و حیوانات

·        توسعه منطقه ای کشاورزی ارگانیک

·        حفاظت از انرژی و افزایش انرژی‌های تجدید پذیر

·        حفاظت با روش ها و ابزار های پیشرفته از بهره‌وری آب

·        جلوگیری از قرار گرفتن انسان در معرض مواد سمی و بیولوژیک فعال

·        ایجاد فرهنگ دانشگاهی از پايداري و تلاش در تغيير رفتار

·        ادغام اطلاعات زیست پايدار در برنامه‌های دانشجويي

·        خط مشی پايداري

·        برگزاري مسابقات درباره پايداري

·        پیشنهاد برنامه استفاده از دوچرخه براي اساتيد، دانشجويان و کارکنان

·        وارد کردن نظریه ها و برنامه های توسعه پایدار در برنامه های آموزشی و پژوهشی دانشگاه

·        آماده‌سازی دانشجويان براي چاره جویی نوآورانه و مداوم در مواجهه با فرصت‌ها و چالش‌های جديد زیست‌محیطی

·        برگزاری دوره های آموزشی پايداري به صورت متمرکز و آکادميک

·        ارتقا کمی و کیفی پژوهش های دانشگاهی با تاکید بر پايداري

·        پرداختن به تحقيقات میان‌رشته‌ای مسائل مربوط به پايداري ملي و جهاني

·        تعامل با جامعه براي پيشبرد پايداري

·        همکاري با ديگر مؤسسات آموزش عالي در پيشبرد پژوهش و شیوه‌های يادگيري پايداري

·        همکاري با جوامع ملی و منطقه در طرح‌های پايداري

·        گسترش شیوه‌های ابتکاري در پايداري

·        کاهش تولید زباله و حفاظت از منابع

·        کاهش مصرف کاغذ از طريق تبديل فرایند ها به فرآیندهای بدون کاغذ

·        کاهش استفاده از ظروف یک‌بارمصرف پلاستیکی غیرضروری و جایگزین کردن ظروف یکبار مصرف گیاهی  (نقل به مضمون از موسوی قیداری، محتشمی، 1393).

چگونه دانشجویان می‌توانند در ابتکارات دانشگاه سبز شرکت کنند؟

نقش دانشجویان در کمک به ایجاد دانشگاه‌های سازگاربامحیط‌زیست را نمی‌توان دست‌کم گرفت. در بسیاری از موارد دانشجویان صحنه‌گردان اصلی و توسعه‌دهنده یک پروژه هستند. برای مثال دانشجویان دانشگاه ساسکس در انگلستان به صورت داوطلبانه، یک فروشگاه "freecycling" ایجاد کرده‌اند. در این فروشگاه، دانشجویان می‌توانند وسایل اضافی را که نیاز ندارند، اهدا کرده وسایل موردنیاز خود از قبیل لباس، کتاب و تجهیزات آشپزی را بردارند. بنابراین وسایل اضافی به‌جای رفتن به گورستان زائدات مجدداً مورداستفاده قرار می‌گیرند و انرژی مصرفی برای تولید و حمل محصولات جدید کاهش می‌یابد. ضمن اینکه دانشجویان نیز در هزینه‌های خود صرفه‌جویی می‌کنند.

در اقدامی مشابه در دانشگاه ویکتوریا کانادا، دانشجویان برنامه‌ای برای تعمیر و امانت دوچرخه‌های قدیمی پیشنهاد و اجرا کردند. در این برنامه دوچرخه‌های قدیمی توسط دانشجویان تعمیر و به‌صورت رایگان به دانشجویان امانت داده می‌شد. در دانشگاه توکیو ژاپن نیز این کار را با لپ‌تاپ‌های دست‌دوم انجام می‌شود. این فهرست ادامه می‌یابد و حتی اگر دانشجویان قادر به اجرای کامل پروژه‌ها و یا تأمین سرمایه آن نباشند، ایده‌ها و کمپین‌های آن‌ها نقش مهم و مؤثری در تصمیمات اداری دانشگاه ایفا می‌کند( Bridgestock، 2012).

همچنین به‌عنوان یک نمونه داخلی، طرح «دانشکده سبز» توسط دانشجویان انجمن دانشجویی علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه خوارزمی به دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی این دانشگاه پیشنهاد شد که با همکاری مدیران دانشکده، اقداماتی در جهت تفکیک زباله، جلوگیری از استفاده بی‌رویه کاغذ و آگاهی‌رسانی‌های زیست‌محیطی انجام‌گرفت(طرح دانشکده سبز).

دانشگاه‌های سبز ایران

خوشبختانه در سال‌های اخیر و با توجه به ابلاغ سیاست‌های زیست‌محیطی دولت به دانشگاه‌ها، بسیاری از دانشگاه‌ها به‌سوی پایداری حرکت کرده‌اند. در آخرین ویرایش شاخص گرین متریک که به رتبه‌بندی مؤسسات سبز جهان می‌پردازد، 10 دانشگاه «زنجان»، «کاشان»، «اصفهان»، «شیراز»، «فردوسی مشهد»، «آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات»، «صنعتی امیرکبیر»، «گیلان»، «تهران»، و «الزهرا» در فهرست سبزترین‌های جهان قرارگرفته‌اند.

منابع

1. انصاری, امیر(1395). معرفی دانشگاه اراک به‌عنوان دانشگاه سبز، اولین همایش ملی دانشگاه سبز، بوشهر، دانشگاه خلیج‌فارس -وزارت علوم ،تحقیقات و فناوری، https://www.civilica.com/Paper-GREENUNI01-GREENUNI01_001.html

2. طرح دانشکده سبز (1397). وب سایت انجمن دانشجویی علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه خوارزمی.

3. علوم سبز، دانشگاه سبز (1395). باشگاه اطلاعات سبز، پایگاه خبری لیزنا.

4. موسوی قیداری, سیده زهرا و نازیلا محتشمی(1393). دانشگاه سبز، دومین همایش سراسری محیط‌زیست، انرژی و پدافند زیستی، تهران، موسسه آموزش عالی مهر اروند، گروه ترویجی دوستداران محیط‌زیست با همکاری قرارگاه پدافند زیستی کشور، https://www.civilica.com/Paper-ECONF02-ECONF02_250.html

5.     Bridgestock, Laura (2012). Green Universities. www.topuniversities.com.

6.     Zavaleev, I. (2013). Development of green university. [online] Slideshare.net