گامی نو برای آینده‌پژوهشی و آینده‌نگاری خدمات کتابخانه‌های عمومی

به گزارش لیزنا، احمد شعبانی، عضو هیأت علمی گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه اصفهان در یادداشتی ضمن ارائه ایده‌های خود برای آینده‌پژوهی و آینده‌نگاری خدمات کتابخانه‌های عمومی در کشور، برگزاری همایش بین المللی «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه های عمومی، ایده ها، الگوها و تجربه ها» را گامی موثر در تبلور و تفکری نو از معیارهای خدمات کتابخانه‌های عمومی در قرن جدید دانست.

در این یادداشت می‌خوانیم:

به نام خداوند جان و خرد / کزین برتر اندیشه برنگذرد

دوستان گرامی، کتابداران بزرگوار، استادان و دانشجویان حوزه‌ علم اطلاعات و دانش‌شناسی

بسیار مفتخر هستم که برای همایش «طراحی و توسعه خدمات کتابخانه‌های عمومی؛ الگوها، تجربه‌ها و ایده‌ها» در خدمت آن سروران عزیز به سر می‌برم.

یادداشت کوتاهی را به منظور بیان ایده‌های خود در چارچوب پیام به همایش مذکور که در اردیبهشت سال هزار و چهارصد و یک هجری‌شمسی قرار است برگزار شود، ارایه می‌نمایم.

این یادداشت، ایده‌های من برای آینده‌پژوهی و آینده‌نگاری خدمات کتابخانه‌های عمومی در کشور است. اصولاً توجه به سازمان و نهاد در بستر و قالب‌های نو، همواره به قسم طبیعی، رویکردی خدمت‌مدار را در ذهن پدید می‌آورد. این راهبرد، به نحو مفروض چارچوب‌های مبتنی بر عملکرد را با الگو یا به بیان امروزی، در جامعه‌شناسی علم، با پارادایم رویاروی می‌نماید.

سؤال ویژه‌ای را جهت دوستداران رشته‌های علمی و از آن جمله کتابخانه‌های عمومی طرح می‌کند.

چه ساماندهی و پدیده‌ای به طراحی خدمات در کتابخانه‌های عمومی مساعدت نموده و الگوی بومی آن در کشور ما مبتنی بر چه شرایطی است؟

این پرسش از بطن مجموعه‌ باورها و سنت‌های نظری و عملی حاکم بر حضور کتابخانه‌های عمومی در ایران معنا می‌شود. آنچه از رجعت به این پرسش و سؤال تصور می‌گردد، نفی تاریخ‌نگاری سنتی علم به تصویری فرجام‌شناسانه و غایت‌پنداری در طول زمان به کتابخانه‌های عمومی است که در متون فارسی تکرار شده و قصد دارد بیان کند که به مرور زمان دریچه‌های نو، به تدریج و گام‌به‌گام در ساختارها در حال رشد و پیشرفت و اعتلاست. و معیارها و تعاریف نو از منظر زمان گذشته در علوم و سازمان‌های نوین مورد دقت واقع می‌شود. در حالی که تاریخ‌نگاری نو در علم و در سازمان، قائل به آن است که دو دنیای علمی کاملاً متفاوت به لحاظ تاریخی غیر قابل مقایسه‌اند.

پس یکپارچگی تاریخی در علم را در زمان خود با بازسازی مفاهیم، مسائل و معیارهای ارزشیابی علوم و سازمان در هر زمان قابل انجام است. آنچه از این سخن در باب منظر کتابخانه‌های عمومی ظاهر می‌شود، اینکه تحول و دگرگونی، نه از طریق پیشرفت‌های انباشتی و گام‌به‌گام که سواد سودایی مقطعی و سودطلبانه در بطن خود دارد، بلکه مبتنی بر انقلاب‌ها، الگوها و پارادایم‌های حاکم بر محیطی است که علوم در آن پرورش یافته و تغییر می‌کند و در حقیقت در بطن پارادایم این دگرگونی‌ها ظاهر می‌شوند.

کتابخانه‌های عمومی در طراحی خدمات خود در جوامع بهره‌مند از مشارکت‌های آموزش رسمی و غیررسمی، تعامل در برنامه‌های انتقال فرهنگ‌های نامعهود و پنهان اجتماعی و به نحو طبیعی ارزش افزوده‌های اطلاعاتی، حایز اهمیت بوده که تاکنون کمتر در متون به آن اشاره شده و جلوه‌ این مفاهیم در مباحثات جاری با خوش‌فکری همراه می‌شود. برای نمونه خدمات رسمی کتابخانه چه ابزارهای خلاقیتی را برای کاربران و مراجعین در تبیین اندیشه به دنبال آورده و یا مراجعان از آداب و رسوم پنهان در کنش‌ها و واکنش‌های سازمان‌های فرهنگی چه آموخته‌اند.

در حالی که وجه مستولی بر علم و عملکرد سازمانی در بین ما متأثر از رویکردهای تحصلی و نوتحصلی است. اینک به درستی و صحت در آغاز قرن جدید شمسی تبلور و تفکر جدید به معیارهای خدمات کتابخانه‌های عمومی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. با گستره‌ی چنین مجرایی است که اعضای هیأت مدیره‌ محترم انجمن علمی ارتقای کتابخانه‌های عمومی ایران و سروران نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به ویژه در استان فارس با پنداری بس متعهد و مقید به کتابدار، کاربر و کتابخانه سعی داشته جنبه‌های خدمات را در چارچوب آشکار در معرض بحث و مطالعه آورده و راقم به دلیل شرم از بیان نام‌های بزرگ همکاران خود که تمامی مشارکت علمی و اجرایی این همایش‌ را پذیرا بوده آرزوی توفیق و نشر افکار جویندگان علم را در این مسیر خواستارم.

از توجه آن عزیزان به این پیام کوتاه سپاسگزاری می‌نمایم.