داخلی
»کتابخانه‌های عمومی
همکاری مشترک برای ایجاد مراکز نوآوری در کتابخانه‌ها
به گزارش لیزنا، جلسه بررسی محورهای سیاستی و ظرفیت‌های اجرایی تفاهمنامه مشترک میان نهادکتابخانه‌های عمومی کشور و معاونت علمی ریاست‌جمهوری، روز شنبه بیست و یکم تیرماه با حضور پیمان صالحی، معاون نوآوری و تجاری‌سازی فناوری، مریم ملونی، مدیرکل نوآوری و کسب‌وکارهای نوین، زهرا هاشمی، معاون دفتر نوآوری معاونت علمی ریاست‌جمهوری و همچنین علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، امین متولیان، معاون برنامه‌ریزی و پژوهش و فناوری، مهدی رمضانی، معاون توسعۀ کتابخانه‌ها و ترویج کتاب‌خوانی، مهدی توکلیان، مدیرکل روابط عمومی و بین‌الملل و محمد جوهرچی، مدیرکل پژوهش و آموزش نهاد، در تالار جلسه کتابخانه مرکزی پارک‌شهر برگزار شد.
در ابتدای این مراسم محمد جوهرچی، طی سخنانی درباره برگزاری این جلسه گفت: کتابخانۀ عمومی مرکزی شهر تهران در پارک شهر و ۲ هزار و ۶۰۶ کتابخانۀ نهادی، ۹۰۰ کتابخانۀ مشارکتی و ۲۰ کتابخانۀ مستقل، حلقه‌های بالفعل زنجیرۀ تأمین خدمات کتابخانه‌ای برای یکایک افراد جامعۀ ایران از شهرنشینان و روستاییان و عشایر هستند که در قالب یک نهاد فرهنگی عمومیِ غیردولتی، وظیفه «آگاهی‌بخشی» یعنی برآوردن نیازهای عام اطلاعات، معرفتی، علمی‌پژوهشی به عنوان نخستین کارویژۀ کتابخانۀ عمومی وهمچنین «آموزشی» و همچنین «تفریحی و فرهنگی» به عنوان سایر این کارویژه‌ها را بر عهده دارند.
جوهرچی با اشاره به وظایف و ماموریت‌های دو دستگاه در اسناد راهبردی و سابقه ارتباط و زمینه‌های مطرح شده برای همکاری نهاد با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از سال ۱۳۹۳ گفت: خوشبختانه با همکاری متعهدانه و همدلانۀ سرکارخانم ملوّنی، ضمن بازاندیشی و بازبینی مسیر، متن تفاهمنامه در قالب مألوف معاونت علمی و مقبول نهاد کتابخانه‌های عمومی تنظیم و در میانۀ زمستان ۹۸، آماده امضای وزیر گرامی فرهنگ و ارشاد اسلامی و رییس هیأت‌امنای نهاد و همچنین معاون ارجمند علمی و فناوری ریاست‌جمهوری شد، اما این کار به دلیل تقارن با شیوع بیماری جهان‌گیر کوید-۱۹، به تعویق افتاد و امروز در جلسه‌ای به منظور بررسی محورهای سیاستی و ظرفیت‌های اجرایی تفاهمنامه مشترک در خدمت شما هستیم.
همکاری مشترک برای ایجاد مراکز نوآوری در کتابخانه‌ها
پیمان صالحی، معاون نوآوری و تجاری‌سازی فناوری معاونت علمی ریاست‌جمهوری ضمن اشاره به آخرین دستاوردهای این معاونت گفت: نگاه ما در ایجاد مراکز نوآوری مبتنی بر تعامل با سایر دستگاه‌ها بوده و در این جهت از به اشتراک‌گذاری ظرفیت‌های متقابل برای توسعه مراکز نوآوری استقبال می‌کنیم. در این مسیر قصد داریم با ایجاد این مراکز نوآوری، آنها را به مراکز رشد، در ادامه به پارک‌های علم و فناوری و سپس کارخانه نوآوری تبدیل کنیم تا افراد درگیر این روند ایده‌های خود را آماده تجاری‌سازی کنند و بتوانند اشتغال ایجاد کنند.
وی با تأکید بر لزوم تعامل و هم‌افزایی با سایر دستگاه در پیشبرد ماموریت‌های پیش رو گفت: از یک سو ساختمان سازی و احداث بنا هزینه زیادی دارد، و از سوی دیگر بودجه ما اجازه این کار را به ما نمی دهد. اما تا کنون با استفاده از ظرفیت سازمان های دیگر توانستیم فضاهای بلااستفاده‌ای که آنها در اختیار داشتند اختیار بگیریم و ضمن بازسازی به مراکز نوآوری تبدیل کنیم؛ البته قرار گذاشتیم تا کاربری این مراکز حدود ۷ سال بدون تغییر در اختیار ما بماند. ما این کار را از کوچک‌ترین شهرها و تا شهرهای بزرگ مانند تهران انجام دادیم.
صالحی با اشاره به وجود ۳۵۰۰ کتابخانه عمومی در سراسر کشور گفت: اگر بتوان از شبکه گسترده کتابخانه‌های عمومی در کشور استفاده کنیم و بخش‌هایی از این کتابخانه‌ها را به مراکز نوآوری تبدیل کنیم، می‌توانیم در این همکاری به نتایج سازنده‌ای برسیم. ما استقبال می‌کنیم که با همکاری شما بتوانیم این فضاها را به منظور تأمین نیازهای متقابل دو دستگاه، به مراکز نوآوری تبدیل کنیم و در ادامه آنها را به پارک‌های علم و فناوری ارتباط دهیم.
معاون نوآوری و تجاری‌سازی فناوری معاونت علمی ریاست‌جمهوری در ادامه با اشاره به برخی زمینه‌های همکاری در این تفاهمنامه گفت: به طور کلی یکی از مهم‌ترین اهداف ما در این همکاری می‌تواند تأمین ما فناوری‌های مورد نیاز کتابخانه‌های کشور از طریق ارتباط با شرکت‌های دانش بنیان باشد. موضوعاتی چون تکنولوژی‌های اسکن کردن، نگهداری کتاب، بازسازی کتاب‌های خطی قدیمی و از این دست موضوعات که قابلیت کار کردن از سوی شرکت‌های دانش بنیان را داشته باشد.
اعلام آمادگی نهاد برای اختصاص مکان به مراکز نوآوری
در ادامه این جلسه علیرضا مختارپور، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با اشاره به تغییر رویکرد نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در سال‌های اخیر گفت: یکی از رویکردهای مهم ما در ۷ سال اخیر، تبدیل کتابخانه‌ها از یک سالن مطالعه و مراکز امانت‌دهی کتاب به یک مرکز فرهنگ و اجتماعی با کارکردهای مختلف بوده است. بر همین اساس کتابخانه‌های سراسر کشور در شرایط مختلف از جمله شیوع بیماری کرونا، وقوع سیل، زلزله اقدام به امدادرسانی فرهنگی اجتماعی و ارائه خدمات مرتبط با این موضوعات کردند.
وی درباره ضرورت تعامل و هم‌افزایی میان دستگاه‌های مختلف کشور نیز گفت با توجه به اینکه در میان تمامی مراکز فرهنگی فعال در کشور، کتابخانه‌های عمومی تنها مرکز عمومی فرهنگی قابل دسترس برای تمامی افراد جامعه از هر سن و قشر هستند، ظرفیت عظیمی برای تعامل با سایر دستگاه‌ها دارند. ضمن اینکه شرایط ویژه حاکم بر کشور ایجاب می‌کند که دستگاه‌های مختلف برای تأمین نیازهای یکدیگر اهتمام داشته باشند.
مختارپور با اعلام آمادگی برای همکاری مشترک با معاونت علمی ریاست جمهوری گفت: ما باید در این تفاهمنامه و یا به پیوست آن چند اقدام مشخص با زمان بندی مشخص تعیین کنیم تا این تفاهمنامه را از یک قرارداد صرفا آرمانی و کلی به سمت اجرایی شدن ببریم و اقداماتی را در زمان کوتاه مدت انجام دهیم. ما کتابخانه‌هایی در کشور داریم که به ۹۰ درصد ساخت رسیده‌اند که می‌توان با جذب حمایت‌هایی، این امکان را به بهره‌برداری و انجام فعالیت‌های مشترک رساند.
لزوم بهره‌گیری از تکنولوژی‌های اختصاصی و عمومی در کتابخانه‌ها
امین متولیان، معاون برنامه‌ریزی و پژوهش و فناوری نیز در ادامه این نشست با اشاره به سیاست نهاد در تبدیل کتابخانه‌ها به مراکز فرهنگی و اجتماعی گفت: در دهه‌های اخیر کتابخانه‌ها به عنوان «خانه دانش» شناخته می‌شد، اما رویکرد جدید به کتابخانه‌ها در کشورهای پیشرفته این بوده که این خانه‌های دانش را به مراکز دسترسی به خصوص در حوزه تکنولوژی تبدیل کنند. یکی از اقدامات ما در این زمینه ایجاد کتابخانه‌های بدون کتاب و کاملا مبتنی بر تکنولوژی بوده است که خواندن را در قالب تکنولوژی بدون حضور فیزیکی کتاب ترویج می‌دهد. در این مسیر دوستان ما در اداره کل پژوهش مرحله طراحی مفهومی این کتابخانه را به پایان برده‌اند و بنا است که در یکی از کتابخانه‌های تهران این طرح به عنوان صورت اجرا شود.
وی افزود: ما دو نوع تکنولوژی را می‌توانیم به خدمت کتابخانه‌ها درآوریم که یکی از آنها «تکنولوژی‌های اختصاصی» کتابخانه است. به عنوان مثال اکثر کتابخانه‌های بزرگ دنیا در کشورهای پیشرفته دستگاه کتابخوان کیندل را به جای کتاب به امانت می‌دهند. بخش دیگر هم «تکنولوژی‌های عمومی» هستند که از آن جمله می‌توان به تکنولوژی گندزدایی، نظافت و تکنولوژی‌های امنیتی اشاره کرد که گام‌هایی برای بهره‌برداری از این تکنولوژی‌ها در نهاد برداشته شده است.
متولیان همچنین درباره برخی اقدامات انجام شده در تغییر نگاه به کتابخانه‌ها گفت: به عنوان مثال در همین موضوع شیوع بیماری کرونا، موضوع اطلاع‌رسانی درباره این بیماری و ارتقاء سواد سلامت در بسیاری از کشورهای پیشرفته به کتابخانه‌ها واگذار شد. همچنین در بحث اشتغال روند اشتغالزایی و کسب و کار را به کتابخانه‌ها واگذار می‌کنند و شخص تا زمانی که کار مناسب خود را پیدا کند، تحت راهنمایی کتابخانه قرار دارد و پس از یافتن شغل، کارفرمای آن شخص موظف است درصدی از درآمد را به آن کتابخانه عمومی اختصاص دهد.
ظرفیت بالای کتابخانه‌های مرکزی برای ایجاد مراکز نوآوری
رمضانی، معاون توسعۀ کتابخانه‌ها و ترویج کتاب‌خوانی نیز در ادامه این جلسه با اشاره به برخی تجربیات خود بهره‌برداری از حوزه تکنولوژی در باغ کتاب تهران، گفت: ما مراکز نیمه تمام بسیاری داریم که می‌توان با همکاری معاونت علمی ریاست جهموری نسبت به اتمام و بهره‌برداری از آن اقدام کرد. همچنین پروژه‌های تکمیل شده‌ای با ظرفیت‌هایی استثنایی در این حوزه داریم که از آن جمله می‌توان به کتابخانه‌های مرکزی اشاره کرد؛ به عنوان مثال در کتابخانه مرکزی یزد که در روزهای پایانی سال گذشته آماده افتتاح بود اما به دلیل شیوه بیماری کرونا به تعویق افتاد، حدود ۴۰۰ متر برای این کار پیش‌بینی کرده‌ایم.
وی افزود: همین ظرفیت در کتابخانه مرکزی مشهد و سایر کتابخانه‌های مرکزی از جمله گیلان، تبریز؛ اردیبل، آذربایجان غربی و ارومیه، اراک و غیره وجود دارد. همچنین ما ۵ کتابخانه مرکزی در دست ساخت با پیشرفت فیزیکی بالای ۷۰ درصد داریم که با قرار گرفتن در بهترین نقاط استان‌ها، می‌توانند پایگاه‌هایی برای مراکز نوآوری باشند. همچنین این موضوع در سایر کتابخانه‌ها نیز قابل بررسی و ایجاد است.
همچنین مریم ملونی، مدیرکل نوآوری و کسب‌وکارهای نوین معاونت علی ریاست جمهوری طی سخنانی گفت: فرصت استفاده از ظرفیت‌های موجود که در قالب ایجاد مراکز نوآوری در این تفاهمنامه مورد بررسی است، می‌تواند در حوزه تخصصی کتابداری و ترویج فناوری‌های مورد نیاز این حوزه موثر باشد. اگر هم افزایی بین این دو مجموعه شکل بگیرد قطعا شاهد تاثیرات مناسبی هم در سیستم نوآوری کشور و هم در توسعه اقتصادی و نیازهای تخصصی کتابخانه‌ها خواهیم بود.
پس از پایان این جلسه، حاضرین به بازدید از بخش‌های مختلف کتابخانه مرکزی پارک‌شهر پرداختند.
ان شاء الله این تفاهم نامه ها به مرحله عملیاتی برسند و نتایج آن برای حرفه و هم جامعه ملموس باشد.