داخلی
»سخن هفته
لیزنا؛ لیلا نامداریان[1]، دکتری سیاست‌گذاری علم و فناوری، استادیار پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران( ایرانداک): امروزه، اهمیت کاربست آمار(رسمی/غیررسمی)، داده و اطلاعات، دیدگاه‌های کارشناسی، و نتایج حاصل از پژوهشهای نظام‌مند در تدوین سیاست‌های علم، فناوری و نوآوری، توجه سیاست‌گذاران را به رویکرد «سیاست‌گذاری مبتنی بر شواهد» جلب نموده است. این رویکرد در مقابل رویکرد «سیاست‌گذاری مبتنی بر نظرات و عقاید » قرار می‌گیرد که اغلبِ این نظرات و عقاید الهام گرفته از دیدگاه‌های آزمون نشده ، نگاه ایدئولوژیک، تعصبات و یا حدس و گمان افراد یا گروه‌ها هستند. در حالی‌که سیاست‌گذاری مبتنی بر شواهد، با قراردادن بهترین شواهد در قلب توسعه سیاست‌ها کمک می‌نماید تا سیاست‌های آگاهانه‌تر در حوزه علم، فناوری و نوآوری تدوین شوند. شواهد مورد استفاده هر چه بهتر و کامل‌تر باشند و از منابع معتبر جمع‌آوری شوند، انجام اصلاحات سیاستی ، شناخت شکست‌های برنامه‌های سیاستی، انتخابِ منطقی و پیاده‌سازی گزینه‌های سیاستی، تسهیل خواهد شد. مؤسسه‌های بسیاری هستند که فراهم‌آوری شواهد و پشتیبانی از سیاست‌گذاری علم، فناوری، و نوآوری از طریق تغذیه اطلاعاتی نهادهای سیاست‌گذار، از نقش‌های کلیدی آنهاست؛ پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) و مؤسسه‌های همتراز، در زمره آنها هستند.
ایرانداک و مؤسسه‌های همانند آن که در زمینه گردآوری، پردازش، نگهداری، و نمایه‌سازی انتشارات زمینه‌های گوناگون علمی تخصص دارند، کارکردهای یکتایشان به آنها این اجازه را می‌دهند که دسترسی به هر گونه دانش و تجربة سودمند را در زمینه‌های علم و فناوری برای سازمان‌ها فراهم کنند. آموزش و پژوهش، گزینش، فراهم‌آوری، پردازش، ذخیره، بازیابی اطلاعات و پدیدآوری و اشاعه دانش شفاف و فهم‌پذیر، و فراهم‌سازی جست‌وجوی یکپارچه در منابع اطلاعاتی،کلیدی‌ترینِ این کارکردها هستند. این مؤسسه‌ها، به ویژه، با تهیۀ گزارش‌های تحلیلی و انتشار نشریه‌های تخصصی و ادواری نیازهای سیاست‌گذاران را برای تصمیم‌گیری مبتنی بر شواهد برآورده می‌سازند. از این رو ، بسیاری از این مؤسسه‌ها توانسته‌اند در کنار نهادهای برنامه‌ریز و سیاست‌گذار و با هدف برآوردن نیازهای آنان کار خود را پیش برند. آنان از شکل آرشیو بیرون آمده و به مؤسسه‌های پردازش و طبقه‌بندی اطلاعات بدل شده‌اند تا بتوانند فلسفۀ شکل‌گیری و مأموریت خود را در پشتیبانی از این نهادها کاربردی سازند. آنان به ارائه خدمات روزمرۀ کتابخانه‌ای بسنده نکرده‌اند و در گذر زمان به پردازنده اطلاعات و پدیدآورنده و ناشر یافته‌های این پردازش‌ها بدل شده‌اند.
نمونه‌هایی از این دست مؤسسه‌ها در دیگر کشورهای جهان نیز کار می‌کنند که عملکردشان همانند ایرانداک است. برای نمونه، «اینزداک»، یک مؤسسۀ اسناد و مدارک علمی برتر در کشور هند، زیر نظر شورای پژوهشهای علمی و صنعتی این کشور است که کار خود را از سال 1952میلادی آغاز کرده است. این مؤسسه توانسته است به طراحی سیاست‌های علم و فناوری این کشور و به‌ویژه برنامه‌ریزی‌های شورای پژوهشهای علمی و صنعتی هند یاری رساند. «پانزداک» نیز در سال 1957 میلادی زیر نظر شورای پژوهشهای علمی و صنعتی پاکستان کار خود را آغاز کرده و در سال 1974 میلادی به «مرکز اطلاعات علمی و فناورانه (پاستیک)» تغییر نام و کار خود را زیر نظر وزارت علم و فناوری این کشور ادامه داده است. اکنون این مؤسسه با بهره‌برداری از فناوری اطلاعات و پردازش آن و همچنین پدیدآوری اطلاعات تحلیلی توانسته است به سیاست‌گذاری‌های وزارت علم و فناوری این کشور یاری رساند. «مرکز ملی اسناد و مدارک یونان» یک پژوهشگاه ملی برای آثار و اطلاعات و نیز پشتیبانی از پژوهشهای علمی و فناوری کشور یونان است. این پژوهشگاه با راه‌اندازی یک پایگاه دیجیتال برای محتوای علم و فناوری به شکل‌گیری چشم‌انداز و سیاست‌های علم و فناوری این کشور یاری می‌رساند. «سینداک» زیرنظر شورای پژوهش ملی اسپانیا فعالیت می‌کند و هدفش تجزیه و تحلیل، انتشار و پیشرفت اطلاعات علمی در همه زمینه‌های دانشی است. از مأموریت‌های کلیدی «سینداک» پشتیبانی از سیاست‌گذاری‌های علمی، پژوهشی، و آموزشی اسپانیا است.
در ایران نیز ایرانداک زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) با بیش از 50 سال تخصص و تجربه، مرکز ثبت و تنها آرشیو ملی اطلاعات پایان‌نامه‌ها، رساله‌ها، و پیشنهاده آنهاست. پایگاه اطلاعات علمی ایران (گنج) در نشانی Ganj.irandoc.ac.ir، با صدها هزار رکورد که بیشترین آنها پایان‌نامه و رساله هستند، از بزرگترین و قدیمی‌ترین پایگاه‌های اطلاعات علمی و فنی کشور با هزاران بازدید و ده‌ها هزار جست‌وجوی روزانه است. آرشیو پایان‌نامه‌ها و رساله‌های دانش‌آموختگان ایرانی خارج از کشور نیز در پایگاه گنج است. بیشترین شمار طرح‌های پژوهشی و گزارش‌های دولتی نیز در این پایگاه ثبت شده‌اند. پدید آوردن ارزش افزوده و اطلاعات پشتیبان و همچنین تحلیل اطلاعات، بخشی از کارهایی است که ایرانداک بر پایة داده‌های پایگاه گنج انجام می‌دهد و سامانه‌های پیشینۀ پژوهش، همانندجو، اصطلاح‌نامه‌های علمی و فنی، واژه‌نامه‌ها، فهرست مستند نام‌ها، راهنمای پژوهش و پژوهشگران، شیوه‌نامۀ ایران، و آمار و اطلاعات کتابخانه‌ها نمونه‌هایی از آنها هستند. ایرانداک، با پشتوانة اطلاعاتی که دارد، افزون بر «آموزش»، «پژوهش»، «مدیریت اطلاعات علمی و فناورانه»، و «همکاری‌های پژوهشی و اطلاع‌رسانی»، مأموریت کلیدی دیگری هم در کانون توجه دارد و آن «پشتیبانی از سیاست‌گذاری علم و فناوری» است. در راستای انجام این مأموریت، ایرانداک از سال 1388 از سوي «دبيرخانه شوراي عالي عتف» نهاد راهبر و مدیر سامانة «مديريت اطلاعات تحقيقاتي (سمات ملي)» شناخته شد. افزون بر اين، ایرانداک «دبيرخانة كميسيون نظام اطلاع‌رساني علم و فناوري» و «دبيرخانه شوراي سياست‌گذاري و برنامه‌ريزي تأمين منابع علمي» نيز هست. ایرانداک با راهبری، مدیریت اطلاعات پژوهشی، و با نگهداری سامانه‌هایی همانند «دانش ایران» و «نما» برای پایش روند کمی و کیفی انتشارات کشور و «داشبورد سمات ملی» برای پایش اطلاعات پژوهشی، علمی، و فناورانۀ کشور توانایی و تخصص یاری رساندن به سیاست‌گذاران را در زمینۀ شناسایی اولویت‌های ملی پژوهشی، طراحی سیاست‌های کلانِ علم و فناوری کشور، و برنامه‌ریزی برای هزینه‌کرد کارآمد بودجه‌های پژوهشی دارد.
نامداریان، لیلا. « ایرانداک، پشتیبانِ سیاست‌گذاریِ مبتنی بر شواهدِ علم، فناوری و نوآوری».سخن هفته لیزنا، شماره 536، 6اردیبهشت ۱۴۰۰.
--------------------------------------------
[1] . این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.