داخلی
»گاهی دور، گاهی نزدیک
(لیزنا: گاهی دور/گاهی نزدیک 271) : کاظم حافظیان رضوی، کتابدار، پژوهشگر: اگر قرار باشد در تاریخ آموزش کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران معاصر (سده ۱۳۰۰ش.) یک نام شاخص و باقی بماند، بی‌شک استاد عزیز ما، خانم نوش آفرین انصاری است؛ زنی فرهنگی سرشار از شوق و حس خدمتگزاری، خدمت به همه آنها که دوست دارند در جهانی زندگی کنند که دانایی حلقه پیوند و موجب برقراری صلح و دوستی میان همه مردم سرزمینهای این کره خاکی باشد. اینکه محمدعلی جمالزاده و به تعبیر خانم انصاری "عمو جمال" در انتخاب مسیر حیات فرهنگی ایشان چه نقش موثری داشتند، در پاسخ مصاحبه شونده در کتاب این گونه آمده است : "به گونه‌ای مسیر زندگی‌ام را رقم زدند" (ص ۵۹ کتاب). اما آنچه نگارنده این مقال بر آن تأکید دارد، این است که با این پیشنهاد درست، بجا و آگاهانه جمالزاده که به وی گفته بود به جای مترجمی، کتابداری بخوان، مسیر تاریخ و پی‌ریزی یک علم یعنی کتابداری و اطلاع‌رسانی نوین در کشورم رقم خورده است.
حضور فعال و بی‌وقفه استاد انصاری از همان روزی که در مدرسه کتابداری ژنو با همراهی اگی خانم -همسر جمالزاده- ثبت نام کردند، تا امروز که به عنوان استوانه کارهای بنیادین حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی و بهت تعبیر امروز وزارت علوم ایران، "علم اطلاعات و دانش‌شناسی" مطرح‌اند، ما را به این باور می‌رساند که اگر بتوانیم در زندگی معشوق را درست انتخاب نمائیم، آنگاه لایق آن هستیم که روزگار را با حیات عاشقانه سپری سازیم. کتاب ستاره فروزان را که به دست می‌گیرید، مطالعه آن را آغاز می‌کنید و در لا‌به لای صفحات آن با روزگار و زندگی و کارهای نوش‌آفرین انصاری آشنا می‌شوید، آنگاه برایتان روشن می‌شود که چرا خانم پیمانه صالحی (محقق و تدوینگر اثر) عنوان کتاب را »ستاره فروزان« نام نهاده است. در جایجای کتاب با گونه‌ای نو از فعالیت، خلاقیت، اهتمام و انجام وظیفه آشنا می‌شوید. در کتابخانه‌های عمومی سرزمینهای دیگر یا ایران، در گروههای آموزشی کتابداری دانشگاهی، در شورای کتاب کودک، در انجمن کتابداری یا در فرهنگنامه کودکان و نوجوانان یا امثال آن، فرقی نمی‌کند، مهم این است که گامی در مسیر فرهنگ برداشته شود و شما باید کتابدار متعهد باشید که خانم انصاری هست. درست است که برخورداری از شرایط ویژه همانگونه که در پاسخهای خانم انصاری مشهود ِ است، نقش غیرقابل انکاری در آموزش و پرورش وی داشته است، درست است که زندگی پر تلاطم و ایلیاتی ایشان (از نوع بین‌المللی) و حضور در کشورها و سرزمینهای مختلف با مردمانی گوناگون تأثیرات به سزایی در گذران زندگی متهورانه همراه با دیدن و یادگرفتن و رشد مثبت شخصیت ایشان داشته است؛ اما نباید فراموش کرد که در این میان، "جوهر وجودی" این بانوی همیشه در سفر هم به الزام باید تا چنین باشد که هست .
گوهر خود را هویدا کن، کمال این است و بـس خویش را در خویش پیدا کن، کمال ایـن است و بـس
پنـد مـن بشنـو: به جـز با نفس شوم، بدسرشـت بـا هـمه عالـم مـدارا کـن، کمـال ایـن است و بـس
از ویژگیهای خانم انصاری، دیدارها و آشناییهایی است که استاد با نام‌آوران فرهنگ معاصر داشته‌اند و در جایجای کتاب، به مناسبتی از آنها یاد می‌کنند و تدوینگر هم در پی‌نوشتها به معرفی آنها پرداخته است. "ستاره فروزان" با پاسخهایی صادقانه در برابر پرسشهای مصاحبه‌گر، آدمی را به آنجا هدایت می‌کند که اگر قرار است راهنما باشید، نخست باید خود راهنماپذیر باشید و از هر فرصتی یاد بگیرید تا بتوانید یاد بدهید.
یکی از ویژگیها و خصوصیات بارز نوشین خانم – به تعبیر استاد مهدی محقق که همیشه ایشان را اینگونه می‌نامند- معلمی و شوق آموزش است. خانم انصاری در میان شاگردان، به"»معلم تاثیرگذار" شهرت دارند. نگارنده که عمری را در کسوت شاگردی این معلم تاثیرگذار گذرانده است، عمیقا به این اثرگذاری اعتقاد دارم و دوست دارم زوایا و جنبه‌های این ویژگی را از زبان استاد بخوانی "استاد، دانشجویان و همکارانتان معتقدند که شما به شکلهای گوناگون بر روی آنها تأثیر گذاشته‌اید، فکر می‌کنید چطور این اتفاق رخ داده است؟ از همه عزیزان تشکر می‌کنم. شاید من در تدریس معلم تأثیرگذاری بودم. فکر خدمات مرجع و پاسخگویی به جامعه، مسئول بودن نسبت به جامعه و رفتن به طرف آن، یعنی حرکت کتابداری از مرکز ثابت به طرف مردم، موردعلاقه من بود و شاید این کوشش بر روی خیلی از دانشجویان تاثیر گذاشته است. همینطور مفهوم "کتاب برای همه" بر روی افراد تأثیر گذاشته است. شاید یک تأثیر انسانی هم داشتم و این بود که برای شنیدن مشکلات دانشجویان، گوش خوبی داشتم، یعنی حرفهای آنها را گوش کرده و سعی می‌کردم تا آنجا که می‌شد، به مشکلات آنها برسم"و برایشان حل کنم. در مسائل شخصی زندگی خودم هم با آنها خیلی صادق بودم و قطعا احساس یکرنگی تأثیرگذار است، برای اینکه سالها بعد یادشان می‌آ‌ید که در فلان زمان من چنین چیزی گفتم یا چنین عکس‌العملی نسبت به مسائل داشتم. در واقع همیشه دانشجوها را در مسائل خانوادگی و مواردی که اتفاق می‌افتاد، سهیم می‌کردم. علاوه بر این، کتابداری در شخصیتم فرو رفته است و یکی از مهمترین ویژگیهای کتابدار این است که نسبت به هیچ چیزی بخیل نیست. در واقع نه در مالَش، نه در جانَش، نه در سلامتی‌اش و نه در اطلاعاتی که دارد و میتواند آنها را به دیگران انتقال دهد، بخل نمی‌ورزد. این هم یکی از ویژگیهایی بوده که در ایران کمتر شناخته شده است یا دانشجویان کمتر با آن روبه‌رو بوده‌اند. شاید مخلوطی از همه اینهاست که دوستان عقیده دارند که من بر آنها تأثیر گذاشته‌ام، ولی اینکه چگونه تاثیری گذاشته‌ام، باید خودشان بگویند. البته تأثیر نوشته استادان را نیز نباید در بحث تأثیرگذاری، دست کم گرفت. حتی شیوه راه رفتن و نشستن یک استاد هم میتواند تأثیرگذار باشد. پس آنچه نوشته‌ام و آنچه گفته‌ام و کرده‌ام و به آن شکل که بوده‌ام و آنچه پوشیده‌ام، همه میتواند منشاء تأثیر باشد. رسالت یک معلم و یک مدیر به شکلی است که تأثیر می‌گذارد و جامعه از او تأثیر می‌پذیرد، البته اگر آن ارتباط به وجود بیاید. برای بعضی از افراد این ارتباط به وجود نمی‌آید و آنها تأثیر نمی‌پذیرند، یا تأثیر منفی می‌پذیرند. همیشه با تعجب می‌بینم دوستانی که اکنون خودشان در کتابداری استاد شده‌اند، تدریس می‌کنند و به مقامهای مدیریتی رسیده‌اند، پس از سالها، هنوز مرا استاد خطاب می‌کنند! همینطور دوستانی می‌گویند که موقع تدریس، لحن کلام من، در ذهن آنها زنده می‌شود. "ص ۱۱۳ -۱۱۴ کتاب). اکنون خوشحالم که اثری دیگر از مجموعه تاریخ شفاهی کتابداری و اطلاع‌رسانی معاصر ایران را که به همت خانم پیمانه صالحی مصاحبه، تحقیق و تدوین شده است و به وسیله سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران انتشار یافته است را در دست دارم و به جامعه کتابداری و اطلاع‌رسانی و دانشجویان حوزه علم اطلاعات و دانش‌شناسی معرفی می‌کنم. باز هم بر این نکته تأکید دارم، اگر آنهایی که دوست دارند رهروان راه فرهنگ و دانش باشند و در مقابل جهل ایستادگی نمایند و عمری را در سایه‌سار درخت دانش سپری کنند و از هرچه که هست – از حباب و کباب و رباب- چهره درهم کشند، این آثار را که از زبان کسانی گردآوری شده است که خود از بوته آزمایش دوران حیات سربلند و سرزنده بیرون آمده‌اند مطالعه کنند؛ بی‌شک برایشان چراغ راهی فروزان در مسیر دنیای تاریک و پرآلام و درد امروز خواهد بود. پوری سلطانی، عباس حری، کامران فانی، ثریا قزل‌ایاغ و صد البته نوش‌آفرین انصاری، از جمله این چراغهای راه در کتابداری ایران هستند.
راسـت گویم، علم ورزم، طاعت یزدان کنم این سه چیز است ای برادر کار عقل مکتسب
طاعت و احسان و علم و راستی را برگزین گوش چون داری بـه گفت بوقماش و بوقنب؟
(حکیم ناصرخسرو)
تدوین کتاب ستاره فروزان و آرایه‌های آن به روال آثار قبلی است. کیفیت چاپ تصاویر، متن و جلد خوب و مناسب است و باید گفت باالاخره شاهد بهبود نشر این آثار هستیم. بدیهی است در تدوین تاریخ شفاهی که به همت جمعی از عزیزان انجام می‌گیرد، زحمات بسیاری معمول داشته می‌شود و باید سپاسگزار همه آنها بود. نکته کلیدی در این خدمت، وفادار ماندن به پاسخهای مصاحبه شونده است که در درجه اول اهمیت قرار دارد. شک نیست که آنچه در کتاب ستاره فروزان بیان می‌شود، بر اساس زوایای دید و باورهای فردی است که در جایگاهی قرار دارد که گفته‌ها و خاطرات وی برای ماندگاری در تاریخ ارزشمند است.
مشخصات کتاب:
عنوان کتاب: ستاره فروزان مصاحبه تاریخ شفاهی با نوش آفرین انصاری
مصاحبه، تدوین و تحقیق: پیمانه صالحی
شمارگان: 500 نسخه
چاپ اول اسفند
1396 قیمت: ۲۲۰۰۰ تومان
ناشر: انتشارات سازمان اسناد و كتابخانه ملي جمهوری اسلامی ايران
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.