نقد کتاب چمدان

درباره نویسنده

سید مجتبی آقابزرگ علوی نویسنده و فعال اجتماعی در 13 بهمن سال 1282 در تهران متولد شد. شهرت‌یافته به آقا بزرگ علوی و بزرگ علوی، نویسنده‌ی واقع‌گرا، روزنامه‌نگار و استاد زبان فارسی ایرانی بود که بیش از چهار دهه از نیمه‌ی دوم سده بیستم را در آلمان زیست و به ترجمه، نقد و فرهنگ‌نامه‌نویسی نیز پرداخت. او در جوانی برای تحصیل به آلمان رفت و رشته‌ی علوم تربیتی و روانشناسی را دنبال کرد. از دانشگاه مونیخ آلمان فارغ‌التحصیل شد و نوشتن داستان را به‌طور جدی از همان دوران آغاز کرد. او با انتشار آثارش فضای داستان‌های فارسی را متحول کرد و در کنار افرادی همچون صادق هدایت و صادق چوبک به‌عنوان پدران داستان‌نویسی نوین ایرانی قرار گرفت. بزرگ علوی همواره در سراسر زندگی‌اش با نوشتن آثارش وضعیت اجتماعی و سیاسی جامعه را به تصویر می‌کشید و ازجمله نویسندگانی بود که بارها برای شرکت در جریانات سیاسی به زندان افتاد. او پس از بازگشتش از آلمان، مدتی در تهران و شیراز به تدریس مشغول شد و روزنامه‌نگاری را دنبال کرد. در آن روزگار با صادق هدایت آشنا شد و با مسعود فرزاد و مجتبی مینوی گروه ربعه را تشکیل دادند. آن‌ها در این دوران داستان‌های فارسی را با سبک جدید و متفاوتی از گذشته می‌نوشتند که بر ادبیات فارسی معاصر بسیار تأثیر گذاشتند. وی در ۲۸ بهمن ۱۳۷۵ در برلین در گذشت (فیدیبو).

آثار بزرگ علوی

چمدان، ورق‌پاره‌های زندان، چشم‌هایش، سالاری‌ها، میرزا، موریانه، گیله‌مرد و روایت، کتاب‌های داستانی از این نویسنده است. آثار ترجمه شده توسط بزرگ علوی: وی کتاب حماسه ملی ایران نوشته تئودور نولدکه، دوشیزه اورلئان از فریدریش شیلر؛ باغ آلبانو از آنتون چخوف و کسب و کار میسیز وارن از جرج برنارد شاو را ترجمه کرد. او همچنین برخی از آثار هدایت و آثار کلاسیک ایرانی را به آلمانی برگرداند و کتاب تاریخ و توسعه­‌ی ادبیات معاصر فارسی را به آلمانی نگاشت و با اچ. یونگر در تألیف فرهنگ فارسی- آلمانی همکاری داشت (ویکی پدیا).

خلاصه کتاب چمدان

کتاب چمدان نخستین مجموعه داستان‌های کوتاه برجسته­‌ی علوی است که نخست در سال ۱۳۱۳ منتشر شد. این کتاب مجموعه‌ای از هفت داستان کوتاه، با عنوان‌های چمدان، قربانی، عروس هزار داماد، تاریخچه‌­ی اتاق من، سرباز سربی، شیک پوش و رقص مرگ است. با نثری روان و ساده نوشته شده و نویسنده در این داستان‌ها فرهنگ همگانی را بازمی‌تاباند و تصویر ناکامی‌ها و سیه‌روزی‌های آنان را نشان می‌دهد. با به تصویر کشیدن هنرمندانه­‌ی اعماق ذهن شخصیت­ها، موفقیت و شکست در عشق، خاطرات آزاردهنده و با ارائه­ی داستان­هایی پرپیچ و خم و پایان بندی­هایی غافلگیرکننده پدید آورده است. داستان‌هایش فضای گرمی داشت و به دل می‌نشست. پایان داستان‌ها غافلگیر کننده بود و آدم با شنیدن آخر هر داستان چند دقیقه متعجب می‌شد. با توجه به اینکه کتاب از چندین داستان تشکیل شده، خسته کننده نبود و خواننده بدون خستگی می‌تواند کتاب را به اتمام برساند.

نقد کتاب چمدان

این کتاب مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه و جالب است. یکی از نقاط قوت نوشته‌ها این بود که در داستان‌ها فضاسازی بسیار خوبی صورت گرفته بود و موقعیت‌های داستانی خوب توصیف می‌گردید. به شدت تصویری و قابل لمس بود و دقیق به جزئیات پرداخته می‌شد. ولی بعضا به جزئیاتی اشاره شده بود که ضرورتی به ذکرشان نبود و صرفا برای پی بردن خواننده به یک ویژگی راجع به شخصیت داستان ذکر می‌شد و در ادامه­‌ی داستان اشاره‌ای به آن نمی‌شد. و در مواردی هم توضیح کافی در مورد معرفی شخصیت‌های داستان داده نمی‌شد. محتوا و پایان همه داستان­ها تلخ تمام می‌شد. با توجه به اینکه این کتاب 90 سال پیش نوشته شده است، خیلی متن ساده و روانی داشت و کلمات از لحاظ گفتاری و نوشتاری مثل دوره حال بود ولی نوشتار چند کلمه به صورت جزئی متفاوت­تر از الان بود. مانند «بلوار» به صورت «بولوار» نوشته شده بود. در کل داستان‌های جذابی بودند و به دل می­نشستند.

بخشی از کتاب

ساز زَن مثل اینکه کمرش شکسته باشد، با ملایمت خم شد، ویلن را از روی زمین برداشت، سیم­های پاره آویزان بودند. مانند جوان تازه عاشقی که دست به زلفان یارش بزند، دستی به سیم­ها کشید، آن‌ها را نوازش کرد، این سیم‌ها به منزله‌ی تار و پود جان او بودند، اما یک سیم هنوز بود، یک سیم. این آهنگ که یادش رفته بود دیگر نباید از یادش برود. این آهنگ، شبیه به آن آهنگ شب اولی بود، آن آهنگ شب اولی یک عمر تمام با او بازی کرده بود. شاید آهنگی اصلا نبود، قوه‌ی مرموزی بـود، کـه تـن و جان او را زیر گرزهای محکمی می­کوفت، هرچه بود، دیگر برگه‌ی آن نباید از یادش برود. یک عمر به هدر رفته بود، حالا باید انتقام کشید... با این آهنگ دیرینگ... دیرینگ... عروس... داماد... دنگ.

سه سیم پاره شده بود، او هم زد به سیم آخر.

سخن آخر

کتاب چمدان مجموعه‌­ای از داستان­های کوتاه است که بخاطر فضای گرم و صمیمی که نویسنده ایجاد کرده است، ممکن است برای خواننده جذاب باشد. اگر اهل خواندن کتاب­های داستانی که جزئیات را با دقت فضاسازی کرده باشد، هستید بنظرم حتما سراغش بروید.

منابع

وبسایت ویکی پدیا، بزرگ علوی، بازیابی شده در 4 دی 1401، آدرس به لینک

وبسایت فیدیبو، زندگی نامه و آثار بزرگ علوی بازیابی شده در 4 دی 1401، آدرس به لینک

مشخصات کتاب

بزرگ علوی. چمدان. تهران: مؤسسه انتشارات نگاه، 1381، 173ص.

درباره نویسنده این متن

صبورا علی پور، دانشجوی کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی گرایش مدیریت اطلاعات، دانشگاه شهید بهشتی.