داخلی
»گاهی دور، گاهی نزدیک
(لیزنا، گاهی دور/گاهی نزدیک 387 ): دکتر جعفر مهراد استاد پیشکسوت دانشگاه شیراز و بنیانگذار موسسه ISC: در روز دوشنبه ۱۳ مرداد ۱۴۰۴ نوشته ای از دکتر فریبرز خسروی تحت عنوان «نبرد پنهان و متخصصان علم اطلاعات» در خبرگزاری لیزنا منتشر شد. این نوشته، مثل بسیاری از نوشته های دکتر خسروی متفاوت و خواندنی بود. ضمن خواندن آن، متوجه شدم که فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای اصطلاح disinformation معادل «دژاطلاعات» و برای misinformation معادل «کژاطلاعات» را برگزیده است.
نمی دانم در گزینش این معادل ها، افرادی از حوزه علم اطلاعات مورد مشورت قرار گرفته و یا از متخصصان این رشته و انجمن آن (انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران) نظرخواهی شده است. معادل هایی که فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای این دو اصطلاح برگزیده، از نظر ساخت واژه درست هستند، اما از نظر زبان معیار و برای کاربران عادی بسیار نامانوس و دور از ذهن به نظر می رسند. همچنین، بار معنایی که این دو اصطلاح در زبان انگلیسی دارند، در این واژه گزینی ها (معادل سازی ها) به خوبی منتقل نمی شود.
در لابلای نوشته دکتر خسروی، می بینیم که وی وقتی این اصطلاحات را تعریف می کند خود از معادل هایی استفاده می کند که در ادبیات رشته رایج و متداول است. معنای دقیق دو اصطلاح انگلیسی disinformation و misinformation به قدر کافی روشن است: اولی به معنای اطلاعات نادرست عامدانه و با قصد گمراه کردن و دومی به معنای اطلاعات نادرست غیر عمدی بر اثر اشتباه یا نااگاهی است. حالا همان تعاریف معنایی را مقایسه کنید با معادل های فرهنگستان زبان و ادب فارسی که به ترتیب «دژاطلاعات» و «کژاطلاعات» است.
معتقدم که در فارسی باید معادلی انتخاب شود که هم ساده باشد و هم تفاوت های معنایی را منتقل کند. از اینرو، آنگونه که دکتر خسروی نیز استفاده کرده است، اطلاعات جعلی در برابر disinformation معادلی بسیار مانوس و مطلوب است، همینطور، اطلاعات نادرست در برابر misinformation.
قطعا خوانندگان این نوشته تایید خواهند کرد که این معادل ها برای مخاطبین امروزی طبیعی ترند و کاربرد حرفه ای بهتری دارند. در حوزه رسانه و ارتباطات هم، اطلاعات جعلی برای disinformation و اطلاعات نادرست برای misinformation به کار می رود. از نظر ساختاری نیز کار فرهنگستان زبان و ادب فارسی خالی از اشکال نیست. در فارسی امروز، ترکیب های بکار رفته فرهنگستان (پیشوندهای کهن) بسیار کم کاربرد و نامانوس است. به نظرم این ترکیب ها مصنوعی است، برخلاف ترکیب های طبیعی مانند «بدگویی» یا «کژفهمی». استفاده از ترکیب وصفی مانند «اطلاعات جعلی»، «اطلاعات نادرست» و یا ترکیب اضافی مثل «نادرستی اطلاعات» و «جعل اطلاعات» نیز از لحاظ خوانش روان، ساده و قابل فهم برای عموم است. منظورم این است که پیشوندهای (دژ، کژ) در فارسی امروز مهجور است و برای کاربران امروزی نا آشنا هستند.
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.