نشست نقد و بررسی كتاب «دايرة المعارف هنر» برگزار شد

به گزارش لیزنا، براساس اعلام روابط عمومی خانه كتاب،  در آغاز اين نشست که به دبیری داریوش مطلبی، روز 23 اسفند ماه برگزار شد، داوود موسايی گفت: قرار بود كتاب داير‌ةالمعارف هنر كه امسال منتشر شد، ويراست دوم دايرةالمعارف قبلی كه در دهه هفتاد چاپ شد، باشد، اما چون ويراست، معيارهايی دارد و اثر جديد بنا به شخصيت مستقلش در محدوده آن نمی‌گنجيد، اين اثر كار دومی از مجموعه دايرةالمعارف هنر است.

 مدير انتشارات فرهنگ معاصر افزود: سعي داريم ويراست جديدی كه از دايرةالمعارف جديد انجام شده است، در ارديبهشت‌ماه سال ۹۶ به چاپ برسد تا بتوانيم آن را در نمايشگاه كتاب سال آينده در اختيار علاقه‌مندان قرار دهيم.

 موسايی با اشاره به ضرورت وجود سرمايه و وقت زياد براي انتشار دايره كتاب‌هايی نظير دايرةالمعارف هنر گفت: دايرةالمعارف‌هاي اين‌چنينی برای به سرانجام رسيدن، به زمان، حوصله و هزينه زيادي نياز دارد، به همين دليل نهادهای دولتی و خصوصی از انتشار چنين آثاري استقبال نمی‌كنند. از زمان انتشار نخستين چاپ از دايرةالمعارف هنر، اين اثر تا امروز ۱۵ بار و هر بار در تيراژ چهار و پنج هزار، تجديد چاپ شده است.

وی گفت: در آغاز قرار ما بر اين بود كه حدود ۴۰ درصد به دايرةالمعارف نخست افزوده شود اما ويراست دوم به شكلی درآمد كه ديگر نمی‌توانست در ادامه اثر قبلی منتشر شود.

 موسايی با تأكيد بر تلاش و كوشش همه عوامل برای انتشار دايرةالمعارف هنر، افزود: نمی‌توانم ادعا كنم كه اثر پيش روی شما بعد از ويراست دوم، كامل‌ترين اثر در اين حوزه است اما می‌توانم بگويم اين كتاب تمام آن چيزي است كه ناشر و تيم گردآوری و تدوين اين دايرةالمعارف می‌توانستند انجامش دهند.

 هليا دارابی از اعضای هيئت گردآوری كتاب دايرةالمعارف هنر در بخشي از اين نشست با تأييد سخنان داوود موسايی مدير انتشارات فرهنگ معاصر گفت: تدوين چنين كار بزرگی كار نهادهای بزرگ دولتی است و از توان يك ناشر خصوصی واقعاً خارج است. كاری كه موسايی و دوستانشان براي به اتمام رسيدن اين دايرةالمعارف انجام داده‌اند واقعاً جای قدردانی و تشكر دارد.

 دارابی ادامه داد: برای تأليف اين دايرةالمعارف از منابع متعددی به زبان انگليسی، آلمانی و ...، ديكشنری‌ها و كتاب‌های راهنمای هنر كه تا امروز در سطح جهان منتشر شده و در دسترس ما بوده، استفاده كرده‌ايم. ما معيارهای منطقه‌ای و محلی را برای مداخل اين كتاب در نظر گرفتيم. بر اين اساس كشورهای آسيايی و افريقايی كه در دايرةالمعارف‌های امريكايی و اروپايی كمتر مورد توجه قرار می‌گرفتند، در اين دايرةالمعارف مورد توجه ويژه ما بوده‌اند.

 عضو هيئت گردآوری دايرةالمعارف هنر گفت: در اين اثر ۷۰۰ مدخل به هنرمندان ايرانی اختصاص داده شده كه می‌تواند بانك اطلاعاتی ارزشمند و موثقی برای مراجعه باشد. اين كتاب، پنج هزار و 637 مدخل و هزارو 500 تصوير در خود جای داده كه هركدام از آن‌ها، با دقت برگزيده شده‌اند تا حتی‌الامكان بهترين نماينده از هنرمندان يا جنبش‌های خاص باشند.

در بخش ديگری از آيين نقد و بررسی «دايرةالمعارف هنر»، مشيت علائی با قدردانی از تلاش‌های اعضای گردآوری اين اثر به‌ويژه رويين پاكباز گفت: با توجه به اينكه دايرةالمعارف هنر تا امروز ۱۵بار تجديد چاپ شده است، جای خوشحالی است كه مخاطب كتاب دايره رشته‌های مختلف هنری در طول سال‌های گذشته، چنين اقبالی به اين اثر داشته‌اند اما ايراداتی وجود دارد كه بايد به آن‌ها اشاره كنم.

 علائی با اشاره به ضرورت‌هايی كه بايد در نگارش  دايرةالمعارف هنر مورد توجه قرار بگيرد، گفت: از نظر روش‌شناسی، تقسيم اين كتاب به دو بخش اصلي و فرعي دقيقاً به چه معناست؟ چرا بايد هنر سرزمين‌هايي همچون چين و ژاپن با آن پيشينه طولانی در بخش فرعی اين اثر قرار بگيرد؟ اين طبقه‌بندی بر چه اساسي امتياز اصلی بودن را برای برخي قائل شده و از برخی ديگر سلب كرده است؟

 برنده كتاب سال جمهوری اسلامي ايران در سال ۸۵ با تأكيد بر اينكه نام همه دست‌اندركاران دايرةالمعارف بايد در آن ذكر شود، افزود: با توجه به اينكه تعداد دست‌اندركاران اين كتاب فارغ از ميزان كاری كه انجام داده‌اند، قطعاً بيش از 12 نفر است، بنابراين مهم بود كه نام همه افراد با ذكر منابعی كه از آن‌ها برای نوشته‌هايشان بهره برده‌اند، در كتاب ذكر می‌شد.

 اين نويسنده و شاعر با اشاره به وجود اطلاعات ارزشمند در دايرةالمعارف هنر، گفت: اساساً كتاب‌هايی به‌عنوان دايرةالمعارف هنر شناخته می‌شوند كه فقط به هنر نقاشی بپردازند بر اين اساس كتاب دايرةالمعارف هنر پاكباز با توجه به مداخلی كه دارد، بهتر بود با عنوان دايرةالمعارف هنر و زيبايی‌شناسي نام‌گذاری شود.

 نورالله مرادی پيشكسوت عرصه كتابداری و اطلاع‌رسانی نيز در بخشی از اين آيين گفت: چون من در زمينه هنر تخصص ندارم، نمی‌توانم از نظر محتوايي درباره اين كتاب نظری بدهم اما با توجه به تخصصم در زمينه مرجع‌شناسی می‌توانم درباره اين بخش، صحبت كنم.

وی ادامه داد: عوامل مختلفی در ارزيابی يك دايرةالمعارف اهميت دارد اما دو عامل كه از همه مهم‌تر هستند، می‌توانند به ما نشان دهند كه اثر پيش رو، كتاب معتبری است يا خير. نخست؛ نويسنده‌اش در حوزه‌ای كه كتاب منتشر شده چه‌قدر اعتبار دارد؟ و دوم؛ ناشر آن اثر تا چه اندازه اعتبار دارد؟ با توجه به سرويراستاری پاكباز و انتشار دايرةالمعارف هنر از سوی انتشارات فرهنگ معاصر می‌توانيم بگوييم كه اين اثر معتبر است.

 مرادی گفت: من برخلاف موسايی اصلاً با ورود نهادهای دولتی به انتشار آثار مهمی همچون دايرةالمعارف‌ها موافق نيستم، چون نهاد دولتی كوهی به استواری اُحد پشت سر خود مي‌بيند و خيلي هم برايش مهم نيست كه اثر نهايی خوب از آب دربيايد يا نه، اما ناشر خصوصي چون به دنبال كسب سود بيشتر است، تلاش می‌كند كه بهترين اثر را ارائه دهد. در چنين شرايطي به نظر من بهتر است كه همه نهادهای فرهنگی ناشران خصوصی را به انتشار چنين آثاری تشويق كنند.

این پیشکسوت علوم کتابداری و اطلاع رسانی با اشاره به رويه موجود و ناكارآمد انتشار دايرةالمعارف‌ها در ايران، اظهار كرد: متأسفانه در گذشته برخی از ناشران از ابتدا برنامه‌ريزی می‌كردند كه مثلاً يك دايرةالمعارف ۳۰ جلدی را منتشر كنند كه همه آن آثار، امروز ناقص و نيمه‌كاره مانده‌اند. خبر خوبی كه در انتشار ويراست دوم اين كتاب به ما رسيد اين بود كه كتابی يك جلدی امروز به كتابی سه جلدی تبديل شده و احتمالاً در سال‌های بعد می‌تواند به مجموعه‌ای بيست جلدی تبديل شود.