نوشتن زنانه و مردانه ندارد

به گزارش لیزنا بر اساس اعلام روابط عمومی فرهنگسرای انقلاب اسلامی، نشست هم‌اندیشی ادبیات زنان با حضور راضیه تجار، منیژه آرمین و احسان عباسلو در فرهنگسرای انقلاب اسلامی برگزار شد.

عباسلو: ادبیات زنانه واژه خوبی نیست/ نوشتن زنانه و مردانه ندارد

عباسلو در این نشست با بیان اینکه در ایران تعریفی از ادبیات زنانه وجود ندارد، گفت: در غرب و در سال 1970 تابع جنبش فمنسیتی زنان در فرانسه اتفاقی تحت عنوان نگارش زنانه رخ داد. آنها به دنبال این بودند که درونیات زن را به نوعی در ادبیات سرکوب شده، رصد کنند.

وی با بیان اینکه متأسفانه بیان واژه ادبیات زنانه خوب نیست چون بار منفی دارد، گفت: از منظر ما ایرانیان در ادبیات زنانه خشن می‌بینیم و لطیف توضیح می‌دهیم این همان نگاه عامی است که من با آن مخالفم. ولی اینکه چرا می‌گویند زنانه، جوانب جامعه‌‌شناختی و روان‌شناختی دارد.

عباسلو ضمن بیان اینکه چرا زنان نباید زنانه بنویسند، گفت: مادامی که واقعیت لطمه نبیند می‌توان نوشت. همه موارد یاد شده در حالی است که در ایران با نگاه منفی از ادبیات زنانه یاد می‌کنند یعنی می‌خواهند متن را به لحاظ کیفی تقلیل دهند. یکی از مشکلاتی که این نوع ادبیات (زنانه) ایجاد می‌کند اینکه جنبه احساسی متن برجسته می‌شود و متن را تک وجهی می‌کند و اگر ادبیات زنانه به اصل و فرم نگارش ضربه بزند مضر است.

این مترجم همچین با بیان اینکه موضوع نوشتن زنانه و مردانه ندارد، گفت: هر مرد یا هر زنی می‌تواند به هر موضوعی بپردازد اما در قسمت پرداخت نگاه‌ها و زبان‌ها متفاوت می‌شود و در پرداخت ادبیات زنانه می‌شود و آنچه عموم پژوهش‌گران اذعان دارند وجود تفاوت است ولی بحث ما وجود زاویه دید به این تفاوت‌ها است در ایران با نگاه منفی به آن می‌نگرند و می‌گویند چون نگاه زنانه است اثر ضعیف‌تر است بنابراین کلمه زنانه معادل بدی دارد. معتقدند نسبت به آنچه باید باشد ضعیف‌تر است. البته تفاوت‌های متن زنانه و مردانه هم وجود دارد. برخی معقتدند متن‌های زنان کوتاه‌تر و احساسی‌ترند و دامنه کلمه متن زنانه کمتر است و بالعکس. در مورد آثار مردان صادق است ولی زنها بیشتر مایلند اخلاقیات و نرم‌های اجتماعی را حفظ کنند که اینها خاستگاه فرهنگی، روانشناسی و اجتماعی دارد هرچند من می‌گویم اگر زنی عامدانه اینگونه بنویسد خوب است یعنی اگر زبان عفیف عامدانه باشد خوب است اما در غیر این صورت بد؛ چون در متن دخالت ایجاد می‌شود.

 عباسلو در پایان سخنان خود تأکید کرد: عفیفانه حرف زدن بخشی از ادبیات زنانه است نه همه آن، تهدید این نوع ادبیات آنچه متن تصنعی می‌شود و گاهی زبان و متن واقعی نمی‌شوند. هنگامی که زبان و متن واقعی نباشند فضا هم از دست می‌رود به این جهت که یکی از عناصر سازنده فضا کلمه است اگر فضا تغییر کند به تبع آن تغییرات دیگر را نیز شاهدیم. اما به لحاظ فرصت‌ها باید گفت می‌توانیم با زبان عفیفانه بسیاری از موارد را مطرح کنیم.

 آرمین: نویسندگان مرد موفق کمی خصلت‌های زنانه دارند/ جلال نویسنده خوبی بود که به زن توجه نمی‌کرد

منیژه آرمین گفت: بهترین نویسندگان مرد نیز کمی خصلت‌های زنانه دارند. مردان کلان‌نگر هستند و بانوان جزیی‌نگر. اگر یک زن یا مرد بتواند این دو را در داستان پیاده کند داستان موفقی خواهد نوشت.

 آرمین در این نشست ضمن اشاره به اینکه چرا تعریفی از ادبیات زنانه نداریم، گفت: این مسئله احتیاج به تحقیق ملی دارد و باید مدنظر داشته باشیم تحقیقی که در آمریکا می‌شود با آنچه در ایران صورت می‌گیرد متفاوت است. من شخصاً ادبیات زنانه و مردانه را قبول ندارم و فکر می‌کنم نویسنده موجودی دو جنسی است. به معنای خوب این کلمه چرا که معنای خاصی دارد به نظر من نویسنده خوب مثل یک مرد زندگی می‌کند و مثل یک زن فکر می‌کند و بالعکس؛ ادبیات امروز وجوه مختلفی دارد که باید به آن توجه کرد.

وی در ادامه سخنان خود ضمن بیان اینکه شاید ادبیات زنانه را بتوانیم در شعر بیابیم ولی داستان ابعاد مختلف اجتماعی، سیاسی و فرهنگی دارد، گفت: این ابعاد نمی‌تواند مردانه یا زنانه باشد. من معتقدم نویسندگان مرد خوب مقداری خصلت‌های زنانه دارند. به صورت کلی آقایان کلان‌نگر و بانوان جزیی‌نگر هستند و اگر یک زن یا یک مرد بتواند این دو را به نوعی در داستان پیاده کند داستان خوبی از کار در می‌آید مهم این است نویسنده بتواند از سطح به عمق برسد ولی در حالت کلی معتقدم این نگاه یعنی ادبیات زنانه وجود ندارد ما باید به فکر ادبیات خوب باشیم و با این تقسیم‌بندی به شدت مخالفم.

آرمین همچنین در ادامه سخنان خود با تأکید براینکه جلال آل‌احمد نویسنده خوبی بود ولی به زن توجه نمی‌کرد توضیح داد: او همواره زنان را سنتی می‌دید؛ من فکر می‌کنم به موضوع زن اتفاقاً از سوی نویسنده‌ها بسیار جفا شده است هرچند پیش از انقلاب چندان نویسنده زن جز سیمین دانشور با کتاب «سووشون» نداشتیم  ولی این کتاب هم بیشتر درباره یک مرد است.

این نویسنده همچنین ضمن بیان این مطلب که داستان‌نویسی عرق‌ریزی روح است اینگونه نیست که بنشینیم و فکر کنیم بلکه باید به وادی‌های ناشناخته‌ای که در مورد سوژه داریم تحقیق کنیم، گفت: یک نویسنده خزانه و اطلاعات لغاتش باید گسترده باشد معتقدم هیچ موضوعی نیست که نتوانیم در داستان آن را مطرح کنیم اما اینکه یک نویسنده با چه هنریمی‌تواند آن را از فیلتر عبور دهد و با فرهنگ و جامعه خود منطبق کند مهم است. فراموش نکنید واقع‌گرایی به معنای پرده‌دری نیست.

وی گفت: قبل از انقلاب اغلب داستان‌ها در مورد دختران فریب خورده بود البته پرفروش هم بودند الان هم اگر کسی بنویسد آثاری اینگونه پرفروش خواهند شد ولی مسئله‌ای که وجود دارد اینکه همین موضوع به معنای عدم ورود ما نیست. ما نباید تنها به ارائه ادبیات پاستورریزه بپردازیم اینکه یک شخصیتی ناهنجاری دارد با چه زبانی مطرح خواهد شد هنر نویسنده است. این مسئله هم زن و مرد ندارد چرا که نویسنده معلم اخلاق نیست اما وظیفه‌اش هم ترویج بی‌اخلاقی نیست.

آرمین با تأکید براین مسئله که هیچ جامعه‌ای بدون خط قرمز وجود ندارد، ابراز داشت: فکر نکنید تنها در جامعه ما خط قرمز وجود دارد نه اینطور نیست. اما بهترین نوع آن برای ما است چون محوریتش اخلاق است.

این منتقد ادبی در بخش دیگری از سخنان خود ضمن بیان این مطلب که هیچ وقت نمی‌توانیم بگوییم آزادی یعنی بدون ترمز بودن، افزود: فقط زیبایی و لطافت فیلتر هنر است و اینها را می‌تواند در خود داشته باشد و بدآموزی را نیز ترویج نکند ولی فراموش نکنید عبور از خط قرمزها هنر است اینطور نیست.

وی در پایان سخنان خود با در پاسخ به اینکه ضعف‌های آثار بانوان چیست، گفت: ما در برابر هرچه می‌گوییم متعهدیم متأسفانه نمی‌توانم به این بحث ورود کنم این موضوع یک تحقیق میدانی می‌خواهد و باید زنان نویسنده را در دوره‌ها و شرایط مختلف مورد بررسی قرار داد و پس از آن نکات را مطرح کرد.

تجار: ادبیات چه زنانه چه مردانه باید از خود دفاع کند/ بانوان عرصه نوشتن را ترک نکنند

راضیه تجار در نشست هم‌اندیشی درباره ادبیات زنانه گفت:‌بانوان عرصه نوشتن را ترک نکنند، آموزش را جدی بگیرند و افق را والا ببینند.

راضیه تجار در این نشست پیرامون تعریف از ادبیات زنانه اظهار داشت: باید به این نکته توجه کرد که همان تفاوتی که در خانم‌ها با آقایان وجود دارد در این نوع نگاه هم هست. اینکه چگونه آقایان می‌اندیشند و زنان چگونه، این مسائل در قلم هم تأثیرگذار است.

این نویسنده با بیان اینکه بانوان تخیلی می‌نویسند، احساساتی هستند و جزئی‌نگر، گفت: همین تفاوت دیدگاه و احساس را می‌توانیم در آثار هم مشاهده کنیم. چرا که معتقدم ادبیات خودش باید از خود دفاع کند.

تجار در ادامه با بیان اینکه شب گذشته برای داوری یک جشنواره آثاری را می‌خواندم که نویسنده بودن مرد برایم بدون دانستن نامش محرز شد، گفت: در هنگام خوانش این اثر متوجه شدم قلم مردانه است و به توصیف زن پرداخته البته مردانی هم هستند که توانسته‌اند ابعاد شخصیتی یک زن یا روح او را نمایان کنند ولی این اثر مشخص بود که نویسنده‌اش مرد است. در حالیکه گاهی خانم‌ها راحت‌تر از آنات و لحظات درونی، فیزیکی خود مطالبی را می‌نویسند و داستانی باورمند را ارائه می‌دهند شاید مردها هم این توانایی را داشته باشند ولی این مسئله ای نیست بر آن مهری بزنیم و بگوییم همین است ولاغیر.

وی در بخش دیگری از سخنان خود ضمن تأکید بر این موضوع که همه متفق‌القول هستیم ادبیات چه زنانه و چه مردانه باید از خود دفاع کند، تصریح کرد: تقسیم‌بندی صرف اصلاً درست نیست و باید بدانیم نگاه فمنیستی مختص غرب است و اگر هم برای این ادبیات تعریفی ارائه نشده به این دلیل است که از سوی جامعه ادبی باید این تعریف برمی‌خواست که اینگونه نشد.

به گفته این کارشناس ادبی و نویسنده، خانم‌ها احساسی‌تر هستند و ممکن است تفاوت‌های فردی نیز وجود داشته باشد. مثلاً در نوشتن بسیاری از خانم‌ها مردی را به حدی بزرگ می‌بینند که در نوشته‌هایشان آن را می‌بینیم یعنی نگاه شرقی ایرانی در نوشتارشان بروز می‌کند.

وی خاطرنشان کرد: گاهی ما در ایران ادبیات عامه‌پسند داریم. ادبیاتی که تعداد کثیری از بانوان به آن ورود کردند و از تجربیات و دریافت شخصی خود می‌نویسند ضمن اینکه برای نوشتن این نوع اثر تحقیقی هم نکرده‌اند بنابراین دایره واژگانشان نیز محدودتر است و بیشتر آثاردر سطح می‌گذرد اگر حجم وسیعی هم داشته باشد عمقش به اندازه یک بند انگشت است در حالیکه در کشور ما ادبیات جدی‌تری هم هست که بانوان در آن موفق‌ترند.

این نویسنده گفت: پیش از این انقلاب وقتی به سردر سینماها نگاه می‌کردیم شرمنده بودیم چرا که فیلم‌های فارسی در آن دوران بسیار رواج داشت اما پس از انقلاب با تشکیل بنیاد فارابی و با ساخت فلیم‌ایی چون «گاو» تخیل ایجاد شد و در ادامه چگونه گفتن نیز آغاز گردید و امروز می‌بینیم که سینمای ایران حرف برای گفتن دارد و باید بدانیم هنر گاهی در تنگنا بیشتر رشد می‌کند و در این مسیر نویسنده خلاق هم راه خود را می‌یابد.

تجار در پایان به بانوان نویسنده توصیه کرد: مطالعه را جدی بگیرند، عرصه نوشتن را ترک نکنند، به آموزش توجه داشته باشند و با افق والاتری ببینند.