راهکاری برای بالا بردن سرانه مطالعه در کشور

(لیزنا: گاهب دور/گاهی نزدیک: 173): علی‌اصغر شریفی‌نیا، دانشجوی دکترای علم اطلاعات: بیست و چهارم آبان ماه روز کتاب، کتاب‌خوانی و کتابدار در تقویم ملی کشور عزیزمان، ایران اسلامی     است. به همین بهانه در این نوشتار گریزی به مسئله ترویج کتاب‌خوانی و به‌تناسب آن بالا بردن سرانه مطالعه در کشور  می اندازیم. آنچه مسلم است، این است که در بحث ترویج کتاب‌خوانی و بالا بردن سرانه مطالعه مباحث کارشناسی مختلفی ارائه و بیان‌شده است. مقاله ها، نوشته ها و یادداشت ها ی مختلفی در این زمینه به رشته تحریر درآمده است. نشست ها، همایش ها، سمینارها و هم اندیشی های متعددی برگزارشده است و همچنین پروژه های تحقیقاتی و پژوهشی گوناگونی انجام‌شده است.

با نگاهی به مسائل بیان‌شده در این موضوع می توان به این نکته دست‌یافت که مراکز و نهادها و    مجموعه های مؤثر و تأثیرگذار در امر ترویج کتاب‌خوانی به‌درستی احصاء شده اند و علاوه بر آن برنامه-های قابل‌اجرا برای هرکدام از آن‌ها هم مشخص‌شده است. حال باید جهت هماهنگی و عملیاتی شدن این برنامه ها متولی و متصدی واحدی، مسئولیت این کار را به عهده بگیرد تا این مسئله در جامعه ساری و جاری گردد و در آینده نه‌چندان دور نتایج ترویج کتاب خوانی در بالا رفتن سرانه مطالعه افراد جامعه مشخص شود.

در اینجا به تعدادی از مراکز و نهادها و برنامه هایی که در آن‌ها قابل‌اجرا است اشاره خواهیم کرد :

یکی از اساسی ترین و اصولی‌ترین نهاد فرهنگ‌ساز در امر ترویج کتاب خوانی خانواده است که تأثیرگذاری آن بر این امر برکسی پوشیده نیست. حال خانواده ها می توانند با اجرای برنامه هایی همچون مطالعه هم زمان و همراه فرزندان یا رفتن خانواده به نمایشگاه های مختلف فرهنگی ازجمله کتاب و مطبوعات، زمان بندی برای مطالعه یا قصه‌گویی در خانواده، اختصاص فضایی در خانه به مجموعه کتابخانه و عضویت افراد خانواده در کتابخانه و مراجعه به کتاب در زمان حل مشکلات که نمونه‌هایی قابل اجرا در نهاد خانواده    می باشند در جهت ترویج فرهنگ کتاب‌خوانی بکوشند.

در نظام آموزشی با برنامه هایی چون تقویت کتابخانه های کلاسی و آموزشگاهی، معرفی کتاب در کلاس-های درس، آشنا کردن دانشجویان و دانش آموزان با شیوه های صحیح مطالعه و ... می‌توان در این امر شریک شد.

رسانه ها مکتوب و غیر مکتوب نیز یکی از ارکان مهم در امر ترویج کتا ب خوانی هستند که می توانند با اجرای برنامه هایی مانند ساخت فیلم و سریال ها با مضمون تشویق به مطالعه، تبلیغ رایگان کتاب در   رسانه ها، معرفی نویسندگان، کتابخانه ها، کتاب‌فروشان، و ناشران در رسانه ها و ... کمک درخور توجهی به این موضوع نمایند.  

احداث ایستگاه های مطالعه در مراکز تجمع افراد، مجتمع های مسکونی و اماکن مذهبی (مساجد، حسینیه-ها، تکیه ها و بقعه ها و امکان متبرکه امام زادگان(ع)) مراکز ارائه خدمات از قبیل مطب ها، مراکز خرید، اماکن تفریحی و ورزشی و پایانه های مسافری می تواند راهکار دیگری در این زمینه باشد.

صنعت نشر نیز با ارائه تسهیلاتی جهت کاهش قیمت کتاب و نشر کتب با توجه به نیازسنجی‌ها و شناسایی نیازهای مخاطبان، تنوع راه های دسترسی به کتاب (چاپی، الکترونیکی، صوتی و ... )، اختصاص تخفیف ویژه خرید کتاب به مناسبت های خاص مانند هفته کتاب و ... می تواند گام های تأثیرگذاری بردارد.

دولت، یکی دیگر از پایه های اساسی در امر ترویج کتاب خوانی و بالا بردن سطح سرانه مطالعه در جامعه و فرهنگ سازی است. دولت می تواند با حمایت های مالی و معنوی و کاهش مالیات یا معافیت های مالیاتی برای ناشران و کتاب‌فروشی‌ها و حمایت از آنان قیمت تمام‌شده کالای فرهنگی تولیدی توسط آنان را کاهش دهد و به این امر کمک مؤثری نمایند. دولت می تواند با کمک در راه اندازی و تقویت کتابخانه های عمومی، روستایی، زندان ها و ... و اختصاص یارانه خرید کتاب به خانواده ها در این امر شریک شود.

 با توجه به حجم بالای برنامه های موردنظر و توافق کارشناسان و متخصصان در این امر و مراکز و نهادهای متعدد تأثیرگذار در این زمینه باید نهاد مستقلی، متولی پیگیری و به نتیجه رساندن این برنامه ها باشد.

به نظر می آید برای از بین بردن مراکز متعدد تصمیم‌گیری و اجرایی در انجام برنامه های ترویج کتاب-خوانی، نهاد کتابخانه های عمومی کشور با توجه به رسالتش می تواند نقش رهبری در این زمینه را به عهده گیرد و امور هماهنگی و پیگیری و عملیاتی کردن این برنامه ها را در نهادها و مراکز مختلف انجام دهد تا با یکی شدن مراکز تصمیم‌گیری، شاهد رشد و بالندگی درزمینه ترویج کتاب‌خوانی و به‌تبع آن بالا رفتن سرانه مطالعه در کشور باشیم که نتیجه این کار می تواند در تمام رفتارهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و ... افراد جامعه مثمر ثمر باشد و نتیجه عینی آن مشخص‌شده و بروز و ظهور آن در جامعه، نقش‌آفرین گردد.

در پایان بر خود فرض می دانم، یادی کنم از بانو، استاد توران میر هادی که در آستانه روز کتاب،کتاب‌خوانی و کتابدار در تاریخ هجده آبان ماه امسال به دیار حق شتافت. او که عمری را درراه ترویج کتاب‌خوانی در حوزه کودک و نوجوان صرف کرد و اینک دیگر در بین ما نیست. روحش شاد.