کد خبر: 42767
تاریخ انتشار: چهارشنبه, 12 آذر 1399 - 16:11

داخلی

»

کتابخانه و کتابداری

بررسی زوایای فرهنگی و اجتماعی نهضت جنگل در صد سالگی این جنبش

منبع : روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
ویژه برنامه صدسالگی نهضت جنگل با عنوان «نکوداشت نهضت جنگل در پایان قرن» با همکاری مرکز اسناد و کتابخانه استان گیلان دراندیشگاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران به صورت آنلاین برگزار شد.
بررسی زوایای فرهنگی و اجتماعی نهضت جنگل در صد سالگی این جنبش

به گزارش لیزنا، در ابتدای این نشست اشرف بروجردی رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در سخنانی به پیام نهضت جنگل اشاره کرد وگفت: به اعتقاد من  پیام نهضت جنگل عدم پذیرش ذلت، مبارزه با ظلم، مقاومت و ایستادگی برای وطن بود که می تواند درس برای هریک از ما ایرانیان باشد. میرزا کوچک خان جنگلی از میان مردم برآمد و در مقابم مبارز و مبلغ دینی و به عنوان رهبر توده رنج بسیاری کشید و در همه مبارزات خود حفظ عزت نفس و بزرگی ایران و ایرانی را در نظر داشت.

وی اظهار داشت: افکار آزادی خواهانه میرزا کوچک خان جنگلی از چند جهت مهم بود که مهترین آن مواجهه او با بیگانگان بود و در مقابل دست درازی و تجاوزهایی که از سوی کشور همسایه شمالی و همچنین انگلیس ایستادگی و مقاومت کرد و اجازه نداد منافع مردم کشورش ضایع شود و ریشه های استبداد را قطع کرد.

رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران تاکید کرد: دانستن زندگی اجتماعی و سیاسی میرزا کوچک خان جنگلی برای نسل جوان که همواره جویای حقیقت بوده اند مهم و ماندگار خواهد بود و برپایی نکوداشت میرزای جنگلی در آستانه صدسالگی نهضت جنگل توسط سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران موجب ماندگاری این نهضت در حافظه مردم می شود.

در ادامه این نشست هوشنگ عباسی پژوهشگر اسناد تاریخ معاصر، درباره تاثیرات فرهنگی و تاریخی نهضت جنگل صحبت کرد و گفت: نهضت جنگل یکی از مردمی ترین جنبش ها در صد سال اخیربوده است که از ابعاد مختلف به خصوص بعد فرهنگی آن مورد غفلت قرار گرفته است. میرزا کوچک خان در مبارزه با بیگانگان و سرافرازی کشور از خود گذشت. 

وی ادامه داد:  بسیاری از رهبران نهضت جنگل، انسان هایی فرهنگی بودند و به مسائل فرهنگی مانند تأسیس چاپخانه، روزنامه جنگل و آموزش چون راه اندازی مدارس طب و مدارس نظامی اهمیت خاصی می دادند وجه فرهنگی برخی از رهبران نهضت جنگل به اندازه بود که برخی از آنها از جمله میرزاحسین خان کسمایی، ابراهیم فخرایی و حتی میرزا کوچک خان شاعر بودند و همین روحیه بر میراث معنوی جنگل تاثیر گذاشت.
این پژوهشگر با اشاره به مرامنامه نهضت جنگل گفت: یکی از مهمترین اسناد نهضت جنگل مرامنامه این نهضت است. دراین مرامنامه آسایش عمومی مردم که برگرفته از آزادی حقیقی بدون تبعیض نژادی است، مورد توجه بود و همچنین بر آموزش  رایگان تحصیل فرزندان ایران در همه رشته ها تاکید شده بود. تاثیرات فرهنگی نهضت جنگل با ایجاد مدارس و چاپ نشریه و سازماندهی برای با سواد کردن مردم دوچندان شد.

عباسی تصریح کرد: ویژگی نهضت جنگل در روشنگری، ضد استبداد و ضد استعمار بودن، توجه به فرهنگی بومی و مادری خلاصه می شد که این ویژگی ها درعرصه داستان نویسی نمود پیدا کرد. به عنوان نمونه می توان به رمان «دختررعیت» اشاره کرد. نهضن چنگل در زمینه موسیقی هم تاثیرگذار بود و ترانه های فولکلور و ملودی های بسیاری در این زمینه ساخته می شد. در هنرهای نمایشی نیز نمایشنامه‌نویسان متعددی درباره شهادت میرزا و رهبران جنگل نمایشنامه نوشتند.

قربانعلی کناررودی عضو هیئت علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران درادامه این نشست درباره نهضت جنگل در آینه مطبوعات صحبت کرد.

وی گفت: ورود صنعت چاپ و به تبع آن انتشار روزنامه پس از هند، عثمانی و مصر به ایران آمد و روزنامه های متعددی در شهرهای مختلف چون تبریز، تهران، شیراز ارومیه و گیلان منتشر شد  و روزنامه های «خیر الکلام»، «نسیم شمال» و «جنگل» از جمله نشریانی بودند که در گیلان منتشر می شدند.

کناررودی افزود: روزنامه «نسیم شمال» در سال ۱۳۲۵ هجری قمری یک سال بعد از مشروطه منتشر شد که بیشترین مطالب آن اشعار سید اشرف حسینی بود که با انتقال این روزنامه به تهران وسعت انتشار آن گسترش یافت. از روزنامه های مهم دیگر، روزنامه «جنگل» بود که به شکل‌گیری نهضت جنگل می‌پرداخت. ای روینامه به نوعی ارگان رسمی و سخنگوی نهضت جنگل بود که اعلانات و اخبار نظامی جنگل را منتشر می کرد. مدیریت شماره نخست این روزنامه را غلامحسین نویدی کسمایی به عهده داشت و مدیریت وی تا شماره 13 روزنامه ادامه داشت و پس از آن اسماعیل دهقان در رشت این روزنامه را منتشر کرد و در مجموع ۳۹ شماره از این روزنامه منتشر شد.در روزنامه «جنگل» مهمترین اخبار مربوط به نهضت جنگل، دفاعیه ها، تلگراف و اخبار مهم نقاط مختلف جهان و در نهایت بیشتر اخبار جنگل و گزارش های جنگ‌های نهضت به چاپ می‌رسید و در مجموع درباره فعالیت فعالان نهضت جنگل این روزنامه اطلاعات دقیقی ارائه می شد.

عباس پناهی دانشیار پژوهشکده دانشگاه گیلان از دیگر سخنران های این نشست بود و «رویکرد قدرت‌های جهان به جنبش جنگل» را مورد بررسی قرار داد.

وی در ابتدا به نقش دولتت ها در نهضت جنگل اشاره کرد و گفت: نقش دولت های بزرگ در جنبش جنگل یک موضوع چالشی است و اغلب به نقش دولت‌های بزرگ در جنبش جنگل اشاره می‌شود اما این نقش واکاوی نمی شود. جنبش جنگل در دوره ۷ ساله خود تأثیرات عمیقی در ایران گذداشت و پس از پایان نهضت جنگل، چپگرایی اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در ایران تا سال ۱۳۵۷ مشاهده می شد.

پناهی ادامه داد: در دوره نخست، کوچک خان رهبر جنبش بود و مغز متفکر هیئت اتحاد اسلام به حساب می آمد و مهمترین کشورهایی که در جنبش جنگل نقش داشتند می کشور عثمانی، انگلستان، روسیه و بلشویک ها بودند. عثمانی ها تلاش می‌کردند جنبش جنگل را تحت تأثیر خود قرار دهند و جنبش ابزاری شود برای فشار عثمانی به روسیه و انگلیس تا بتواند در غرب ایران امتیاز بگیرد و در این ارتباط کمک‌های مالی و تسلیحاتی به جنگلی‌ها کردند. اما با توجه به اسناد موجود کوچک‌خان نگذاشت عثمانی‌ها بر جنبش تاثیر بگذارند. میرزاکوچک‌خان مانند زنده یاد مصدق، ملی گرا بود.

این گیلان شناس تصریح کرد: زمانی که بلشویک ها بر جنبش جنگل مسلط شدند کوچک‌خان از مقر خود خارج شد و این در حالی است که جنگلی ها از امتیاز عثمانی‌ها برای خروج روس ها استفاده کردند و این نشان‌دهنده تیزهوشی کوچک خان بود ولی مظلوم واقع شد و عملکرد او ناقص مورد بررسی قرار گرفت. وقتی میرزا به این نتیجه می‌رسد که عثمانی‌ها نمی توانند منافع جنگلی ها را تامین کنند از اتحاد آنها خارج شدو با ورود بلشویک ها عناصر جدید به جنبش وارد شد. در حالی که روسیه تزاری و انگلستان خواهان نابودی جنبش بودند.