سخنرانی دکتر زره‌ساز در نشست افتتاحیه سومین همایش ملی کتابخانه‌های دیجیتالی

به گزارش لیزنا، دکتر محمد زره‌ساز، رئیس کمیته پژوهش انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران در نشست افتتاحیه سومین همایش ملی کتابخانه‌های دیجیتالی با محوریت پردازش و سازماندهی اطلاعات و دانش، به نمایندگی دکتر فریبرز خسروی، رئیس انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران و معاون سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران سخنرانی کرد. دکتر زره‌ساز گفت: بنده به نمایندگی از هیأت مدیره انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران خدمت شما هستم. سلام گرم دکتر خسروی و دوستان هیأت مدیره را خدمتتان عرض می‌کنم و به‌عنوان یکی از برگزارکنندگان این همایش از دانشگاه علامه و گروه محترم علم اطلاعات و دانش‌شناسی تشکر می‌کنم و به نوبه خودم نیز از طرف انجمن از برگزارکنندگان این همایش خوب و کیفی کمال تشکر را دارم. 

وی اظهار داشت: یک کار پژوهشی بزرگ در انجمن و در دانشگاه خوارزمی در حال انجام است، در رابطه با تحلیل محتوای پنج کنگره متخصصان علوم اطلاعات در مباحثی که در پنل‌ها و نشست‌های مختلف ارائه شده است. یکی از وظایف انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران رصد حوزه‌های موضوعی و پژوهشی و ارائه یک دید جامع و کلی به متخصصان این حوزه است. با توجه به اینکه امروز بحث در رابطه با سازماندهی اطلاعات و دانش است. با اینکه هنوز این کار کامل نشده بود، من دو سه روز درگیر این کار بودم و هنوز تحلیل‌هایش ادامه دارد، در همین حدی که آماده شده است دیدم بد نیست یک دیدی به متخصصان داده شود. امیدوارم که در این همایش به این دید کمک کند و بتواند انشاءالله آن را پربارتر بکند. ما در پنج کنگره متخصصان علوم اطلاعات، پنج نشست در حوزه سازماندهی اطلاعات و دانش داشتیم با عناوین مختلفی که ملاحظه می‌فرمایید و به نوعی در کنگره‌ها، مورد طرح بوده است. در کنگره اول مسائل کلی، در کنگره دوم ارتقای کیفیت، در کنگره سوم ارتقای دانش و مهارت‌ها، در کنگره چهارم مباحث آموزشی مطرح بوده است و در کنگره پنجم که یکی دو ماه قبل برگزار شد، بحث آینده‌نگری بود. افراد مختلفی از متخصصان این حوزه حضور داشتند. ما اکنون روی سایت انجمن کارگروه‌های تخصصی را معرفی کردیم؛ کارگروهی که بیشترین عضو را دارد، کارگروه سازماندهی اطلاعات و دانش است. نزدیک بیست نفر از متخصصان این حوزه در پنل‌های پنج کنگره حضور داشتند و نشان می‌دهد که جامعیت خوبی دارد. بنابراین می‌توان با نظراتی که این بزرگواران ارائه کردند، یک تحلیل و دید مناسبی را به دست آورد.

وی در ادامه افزود: چهار موضوع مورد بررسی قرار گرفت. یکی از موضوعات طرح شده در این پنل‌ها، یکی بحث فرصت‌ها، دیگری چالش‌ها و بعدی راه‌حل‌ها بود که توسط متخصصان مطرح شد. البته با نرم‌افزار مکس کیو دی تا حدودی داده‌ها را وارد کردم، ولی هنوز فرصت نشده است بحث تحلیل مضامین انجام شود. فعلاٌ در همین حد کدها است. ولی همین کدها هم یک دید خوبی به ما می‌دهد. در رابطه با موضوعات، می‌بینیم که بعضی از موضوعات در چهار سال بسیار مورد توجه بوده است. کمی هم بحث خود کتابداران. اگر من بخواهم دید کلی‌ام را عرض کنم، ما روی بحث خود علم سازماندهی، روی حرفه، روی ابزار و درحقیقت روی سیاستگذاری تمرکز شده است. بسیاری از مباحثی که امروز در رابطه با رویکردهای جدید و الگوها مطرح می‌شود، در بحث علم سازماندهی مطرح است. در حرفه در مباحثی که در کتابخانه‌ها، آرشیوها در بخش‌های فهرست‌نویسی، سازماندهی و مربوط به کتابداران، مقاومت آن‌ها در برابر تغییر و مسائل مختلف دیگری که در رابطه با آن است؛ وجود دارد. در مورد ابزار، در رابطه با نرم‌افزارها و بخش‌های مختلفی که در رابطه با بازنمون آن چیزی که ما تلاش می‌کنیم که ارائه دهیم است و در مورد سیاستگذاری نهادهایی که در حوزه سازماندهی مسئول هستند، در  این حوزه اقدام به سیاستگذاری کنند.

دکتر زره‌ساز تصریح کرد: بعضی وقت‌ها آدم احساس می‌کند بعضی از موضوعات حل نشدنی است و مداوم در حال تکرار است در هر پنج سالی که حداقل من دارم بررسی می‌کنم؛ ولی حتماً اگر بخواهیم بررسی کنیم در این بیست سال خیلی از مسائل دارد تکرار می‌شود و مطمئن هستم که امروز هم خیلی از مسائل باز تکرار خواهد شد. فرصت‌هایی که متخصصان معتقد بودند ما داریم این است که حوزه سازماندهی یک حوزه مهم و با اهمیتی است که مبانی نظری غنی دارد. با توجه به حوزه‌ای که در حوزه فناوری است و امروزه ما می‌توانیم حرفی برای گفتن داشته باشیم؛ می‌تواند یکی از مزیت‌های رقابتی ما در عصر فناوری باشد و به ما برای نشان دادن آن چیزی که به صورت سنتی، اصول و ارزش‌هایی که یاد گرفتیم؛ کمک کند. ما یک مبانی  و یک پشتوانه غنی هم داریم که پیشگامان ما در حوزه سازماندهی در ایران در اختیار ما قرار دادند و این هم به عنوان یک فرصتی می‌تواند مطرح باشد. کسانی که در گذشته، ابزارها و پشتوانه نظری و عملیاتی خیلی خوبی در اختیار ما قرار دادند.

وی هم‌چنین افزود: چالش‌ها خیلی متنوع است. از خود کتابداران و افرادی که در حوزه علوم اطلاعات مطرح هستند که به روزآمدسازی دانش خودشان اقدام نمی‌کنند. امروز من انتظار داشتم این سالن از فهرست‌نویسان و کسانی که در بخش‌های سازماندهی هستند، پر باشد چون امروز روزی است که ما می‌توانیم در بحث روزآمدسازی دانش‌مان نقش داشته باشیم. مقاومتی که دربرابر تغییر است، یکی از مباحث است. با توجه به اینکه فناوری، مداوم در حال تغییر است، این حوزه هم با تغییر مداومی مواجه است. در حوزه نرم‌افزارها، به صورت عملیاتی و علمی طراحی نشدند؛ چیزی که مداوم متخصصان از آن گله دارند، درحقیقت عملیاتی نشدن بسیاری از مباحث نظری است. ارائه‌ی پژوهش‌هایی که نهایتاً به یک کار عملیاتی منجر نمی‌شود و در چالش‌هایی که ما به صورت ریز می‌بینیم؛ بسیاری از این موارد منعکس شده است.

راهکارهای مختلفی ارائه شده است که در قالب مقاله و یک کار پژوهشی منتشر می‌شود. اما به نظر می‌رسد ما در حوزه سیاستگذاری، کتابخانه ملی هم امسال خیلی بحث شد، که کجا باید این بحث سیاستگذاری در رابطه با رویکردهای جدیدی را مطرح کند. انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران یک کمیته‌ای به اسم کمیته سازماندهی دانش دارد که ملیحه درخوش هم اینجا حضور دارد و درکتابخانه ملی دکتر فتاحی پیشنهاد کمیته سازماندهی اطلاعات را داد، که اگر این‌ها فعال شوند، دکتر زین‌العابدینی هم مداوم این را مطرح می‌کنند؛ واقعاً ناامید شده و می‌گویند که خود کتابدارها باید به داد خودشان برسند. ولی به نظر می‌رسد که این نهادهای مسئول باید در این زمینه مسئولیت خودشان را بپذیرند و برای یکبار هم که شده است تکلیف خیلی از مسائل را مثل پیاده‌سازی قواعد جدید، قواعد آر دی اِی و موارد مختلف را مشخص کنند و من امیدوارم که انشاءالله نتیجه این همایش‌ها و این نشست‌ها، فعال‌ ساختن این کمیته‌ها است. البته دانشگاه علامه با دانشگاه شهید بهشتی یک کاری را در زمینه پیاده‌سازی آر دی اِی را شروع کردند که من به فال نیک می‌گیرم. امیدوارم که این کار در قالب ملی‌تری زیر نظر  کتابخانه ملی و انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران و با همکاری این دانشگاه‌ها، تداوم پیدا کند. موفق باشید.

گزارش: ملیکا خرمشکوه