عصر کتاب بهاران، عصری که خورشیدش همچنان بر افق کتاب می‌تابد

به گزارش لیزنا، با تغییر رویکردهای سنتی در دهۀ اخیر، کتابخانه‌های عمومی به سمت ایفای نقش کارکرد اجتماعی به‌عنوان مراکز فرهنگی چندمنظوره حرکت کرده‌اند. در همین راستا، کتابخانه عمومی شهید برهان عالی سنندج از سال ۱۳۹۷ با برگزاری سلسله‌نشست‌های مستمر «عصر کتاب بهاران»، توانسته است پاتوقی پویا و تأثیرگذار برای علاقه‌مندان به کتاب و مطالعه ایجاد کند. «عصر کتاب بهاران» تاکنون ۲۲۹ جلسۀ مستمر کتابخوانی را پشت سر گذاشته است. به همین مناسبت، در گفت‌وگو با بنیانگذاران و دست‌اندرکاران این گروه، هادی رحمانزاده (مسئول کتابخانه) و مهدی سیدی (نویسنده، پژوهشگر و دبیر ادبیات)، ابعاد و دستاوردهای این برنامۀ موفق مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه، گفت و گو را میخوانید:

لطفاً بفرمایید گروه «عصر کتاب بهاران» چگونه شکل گرفت و ایده یا انگیزه اولیه ایجاد آن از کجا آغاز شد.

هادی رحمانزاده گفت: با تغییر رویکرد سنّتی کتابخانه‌های عمومی در دهۀ گذشته و در راستای توجّه به نقش و کارکرد اجتماعی کتابخانه (که درکنار حفظ و تداوم مأموریّت‌های اصلی و ذاتی خود، کتابخانه‌ها را به‌عنوان مراکز فرهنگی چندمنظوره و پایگاه‌های اجتماعی تعریف می‌کند)؛ ما نیز از سال ۱۳۹۷ در کتابخانۀ شهید برهان عالی سنندج تصمیم گرفتیم با تمرکز بر این رویکرد نوین، برنامه‌ای هفتگی را با عنوان «عصر کتاب بهاران» برگزار کنیم و در این برنامه که به‌صورت سلسله‌نشست‌های مستمر و پیوسته پیش‌بینی شده بود، علاقه‌مندان به کتاب را از گروه‌ها و اقشار مختلف دور هم جمع کرده و فضایی برای به‌اشتراک‌گذاشتن تجربه‌های مطالعه و خواندن ایجاد کنیم.

گروه «عصر کتاب بهاران» حاصل هم‌دلی چه کسانی است؟ و در گذر زمان، نقش هر یک از بنیان‌گذاران در هدایت و مدیریت این مسیر چگونه شکل گرفته است؟

رحمانزاده: طرّاحی و ایدۀ اوّلیّۀ برگزاری برنامه‌ای هفتگی با عنوان «عصر کتاب بهاران» در کتابخانۀ شهید برهان عالی شکل گرفت و سپس با همفکری، همراهی و همکاری جناب آقای مهدی سیّدی (نویسنده، پژوهشگر، دبیر ادبیّات فارسی و از اعضای قدیمی کتابخانه) طرح به مرحلۀ اجرا رسید.

پس از اطّلاع‌رسانی به اعضای کتابخانه و تبلیغات محیطی و مجازی، اوّلین جلسه در مرداد ماه ۱۳۹۷ برگزار شد و از آن زمان تاکنون نقش مدیریّت کتابخانه تسهیل‌گری و فراهم‌نمودن شرایط اجرایی برگزاری برنامه و نقش جناب آقای سیّدی، در کنار مدیریّت و اجرای نشست‌ها، خوانش و شرح فرازهایی از ادبیّات کلاسیک فارسی(از جمله مثنوی، گلستان، بوستان و...) بوده است.

مهم‌ترین اهداف و ارزش‌هایی که گروه در مسیر فعالیت‌های خود دنبال می‌کند، چیست؟

مهدی سیدی: مهم‌ترین هدف، تربیت کتابخوان حرفه‌ای در تمام سطوح مرتبط با کتاب است. از جمله شناخت کتاب، کسب مهارت‌های خواندن، خرید هوشمندانۀ کتاب، بازنگری در دو مقولۀ امانت و اهدای کتاب، درست خواندن و بهتر خواندن، انتقال تجربیات کتابخوانی به دیگر اعضا، آماده‌سازی و به وجودآودن فضای گفتگو و و جلسات کتاب محور

آیا در گذر زمان مأموریت یا رویکرد گروه «عصر کتاب بهاران» تغییر کرده است؟ در صورت بله، این تغییر چگونه و در پاسخ به چه نیازهایی اتفاق افتاد؟

مهدی سیدی: چون ساختار مشخصی برای جلسات طراحی شده تاکنون ضرورتری برای تغییر رویکرد وجود نداشته است چرا که همان هدف اصلی تربیت کتابخوان حرفه‌ای اصل و اساس است امّا برای رسیدن به این هدف همیشه از برنامه های جدید، پیشنهادهای جدید استقبال می‌شود و تا حدّ امکان عملی می‌گردد.

جامعه‌ی «عصر کتاب بهاران» از چه افرادی تشکیل شده است؟ چه تنوعی در میان اعضا دیده می‌شود؟

حُسنت به اتفاقِ ملاحت جهان گرفت

آری، به اتفاق، جهان می‌توان گرفت

حافظ

مهدی سیدی: از نظر تحصیلات از دانش‌آموزان متوسطّۀ دوم، دانشجو، دانشجومعلّمان، معلمان، اساتید دانشگاه، و از نظر شغلی هم از مشاغل دولتی و آزاد، کارمندان، زنان خانه‌دار و... . عضو کتابخانه‌بودن و اهل‌مطالعه بودن ویژگی مشترک تمام شرکت‌کنندگان در جلسات است. علاوه بر ویژگی مشترک کتابخوان‌بودن، تعداد زیادی از اعضا در محافل فرهنگی به عنوان نویسنده، مترجم و هنرمند مطرح هستند و در زمینۀ تخصصّی خودشان صاحب آثار فاخری هستند.

لطفاً بفرمایید در حال حاضر چند عضو فعال با گروه همکاری دارند و فرآیند جذب یا عضویت افراد جدید چگونه است؟

مهدی سیدی:

هرکه خواهد گو بیاید هر که خواهد گو بگوی

کِبر و ناز حاجب و دربان در این درگاه نیست

حافظ

 در حال حاضر در هر جلسه به طور میانگین 40 نفر در همۀ جلسات شرکت می‌کنند. اگر بخواهیم آمار دقیقی بدهیم از افرادی که به صورت متناوب حضور دارند و خود را عضو ثابت این جلسات می‌دانند حدود 200 نفر هستند.

لطفاً درباره نحوه مشارکت اعضای گروه «عصر کتاب بهاران» توضیح دهید؛ اعضا چگونه در فعالیت‌هایی مانند معرفی کتاب، نقد و بررسی آثار و اداره جلسات نقش‌آفرینی می‌کنند؟

مهدی سیدی: چارت جلسات ما متنوع است و افراد می‌توانند بر اساس علاقه و توانایی خود در آن مشارکت داشته باشند.

الف) جلسات ثابت معرفی، ارائه و نقد کتاب توسّط اعضا و به پیشنهاد خودشان

ب) کتاب ماه یا کتاب جمع‌خوانی که بر اساس نظرسنجی در میان اعضا کتاب/ کتب برای جمع‌خوانی معرّفی می‌گردد و در جلسۀ مخصوص توسّط افراد حاضر در جلسه و افرادی که کتاب را خوانده‌اند مورد بررسی قرار می‌گیرد.

ج) سلسله‌نشست‌های نقد و بررسی آثار یک نویسنده در چندین جلسه

د) مهمان ماه- که از صاحبنظران و استادان علوم مختلف دعوت می‌گردد و جلسه به ارائه و سخنرانی ایشان اختصاص دارد. البته خطّ قرمز این نوع جلسات معرّفی کتاب خاصّی توسّط مهمان و سخنرانی در همان موضوع مشخّص خواهدبود.

ه) برگزاری جلسات تخصّصی با توجّه به مناسبت‌های مختلف از جمله هفته کتاب و دعوت از اساتید در حوزۀ علوم اطّلاع‌رسانی و کتابداری

و) جلسۀ آزاد که اختصاص به شعر و داستان دارد. با عناوینی چون بهارانه، تابستانه، پاییزانه و زمستانه.

ز) برگزاری دوره‌های آموزشی از جمله درست‌نویسی و ویرایش، آموزش زبان کردی

ح) برگزاری همایش‌ها از جملۀ همایش «معلّم، کتاب و کتابخانه» با هدف تجلیل از معلّمان و مدیران مدارسی که در برگزاری نشست‌های کتاب‌خوان مدرسه‌ای با کتابخانه همکاری داشته‌اند.

ط) شرکت گروهی در نمایشگاه‌های کتاب و بازدید از دفاتر انتشارات بومی استان

ی) دعوت از مترجمین مطرح کشور و برگزاری جلسات نقد و بررسی آثار آنها

در گروه برنامه یا فرصت‌هایی برای آموزش و راهنمایی اعضای جدید دارد و این فرآیند چگونه انجام می‌شود؟

مهدی سیدی: به نسبت علاقه‌مندی افراد تازه‌وارد متفاوت است و با درنظرگرفتن نیاز هر فرد، نوع راهنمایی‌ها و رهنمودها متفاوت است. در این مرحله، انتقال تجربیّات به مرور زمان و در طول برگزای جلسات شکل‌می‌گیرد.

تا به امروز چند جلسه گروه «عصر کتاب بهاران» برگزار شده و چه تعداد کتاب در این جلسات معرفی یا نقد و بررسی شده است؟

مهدی سیدی: تا امروز یعنی هفدهم آبان ماه 1404 دقیقاً 229 جلسه برگزار گردیده است  و 138 عنوان مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. همۀ جلسات در رزوهای چهارشنبه، ساعت 16 ( چهار بعدازظهر) و در سالن جلسات کتابخانۀ بهاران (شهید برهان عالی سنندج )  برگزار می‌گردد. ( به استثنای دو جلسه:

الف) جلسۀ شمارۀ 126 – کتاب «زمین شناسی و سلامت» در محلّ پژوهش‌سرای رازی و در موزۀ زمین‌شناسی

ب) جلسۀ شمارۀ 211 – دفتر انتشارات خانی در شهرستان سقّز

از مردادماه 1397 که جلسات شروع شده است. فقط در روزهای تعطیل رسمی و یا تعطیلات ناخواسته از جمله دوران کرونا و آلودگی هوا و...جلسات برگزار نگردیده است. البته برخی جلسات هم در اسکای روم و به صورت غیرحضوری در فضای مجازی برگزار گردیده است.

یک جلسه معمولی گروه «عصر کتاب بهاران» چگونه برگزار می‌شود و روند فعالیت‌ها، از معرفی کتاب تا نقد و مشارکت اعضا، چگونه شکل می‌گیرد؟

مهدی سیدی: در هر جلسه مجری و دبیر جلسه مطالب و اخباری در مورد کتاب، نویسندگان و رویدادهای ادبی بیان می‌کند. سپس نوبت به ارائه‌دهندۀ کتاب می‌رسد که معمولاً حدود یک ساعت به ایشان اختصاص دارد و بقیّه زمان جلسه به سؤالات اعضا و پرسش و پاسخ اختصاص دارد. در پایان جلسه دبیر جلسه با بیان مطالب کوتاهی در باره بحث جلسه، آن را به اتمام می رساند.

آیا گروه «عصر کتاب بهاران» جلسات آنلاین داشته است؟ در این صورت، تجربه برگزاری و بازخورد اعضا نسبت به این جلسات چگونه بوده است؟

مهدی سیدی: به غیر از جلسات در اسکای روم که ذکر گردید جهت اطّلاع‌رسانی گروه تلگرامی اختصاصی جلسات وجود دارد که در آنجا بحث و گفتگوهای داخل جلسات ادامه خواهدداشت. در این گروه افرادی هم مشارکت و حضور دارند که به دلایل شغلی در شهرستان سنندج حضور ندارند امّا جزو اعضای فعّال محسوب می‌گردند.

به پیشنهاد یکی از اساتید جمع، به زودی از  فضا و ظرفیّت کلاب هاوس برای برگزاری جلسات استفاده خواهیم کرد.

در گروه «عصر کتاب بهاران»، چه روندی برای انتخاب کتاب‌ها وجود دارد و اعضا چگونه می‌توانند با ارائه پیشنهاد، در این فرآیند نقش داشته باشند؟

مهدی سیدی: به پیشنهاد دوستان و مناسبت‌های مختلف. هیچ محدودیّتی در معرّفی منابع وجود ندارد. تنها  خطّ قرمز ما این است که کتاب پیشنهادی جزو کتاب‌های زرد نباشد.

آقای سیدی شما فرمودید که خط قرمز شما این هست که کتاب زرد نباشد.
آیا کتابی که ساده و عامه‌پسند باشد، الزاماً بی‌ارزش است؟ یا می‌توان آن را به منزلهی درگاهی دانست که فرد را به جهانِ مطالعه و اندیشه وارد کند؟

مهدی سیدی : ما چه دوست داشته باشیم و چه دوست نداشته باشیم همیشه کتابهای زرد وجود داشته و باز هم چاپ خواهند شد و طبعاً خوانندگان خودشان را هم دارند. این محدودیتی که ما برای چنین کتابهایی قائل شده ایم تأثیرچندانی بر آنها نخواهدگذاشت.  اما بنا به رسالتمان که شناساندن کتابهای بارزش و فاخر است لذا نه تنها ضرورتی به مطالعه چنین کتابهایی نمی بینیم بلکه معتقدیم باعث بدسلیقگی در مسیر خواندن می شود. اگر بخواهیم این خوشبینی را داشته باشیم که شاید به مرور زمان خواننده کتاب زرد از این مرحله عبور کند به همان نسبت امکان عادت گرفتن سلیقه ی شخص به چنین کتابهایی هم امکان دارد. همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. بنابراین بایستی کتابهایی معرّفی، نقد و بررسی گردند که شایستۀ مطالعه و بازخوانی باشند. دیگر عبارت مشهور ابوالفضل بیهقی، کاتب فرهیختۀ غزنویان را نمی‌شود دربست قبول نمود که می گفت: هیچ کتابی نیست که ارزش یکیار خواندن نداشته باشد». بلکه باید گفت:« هر کتابی شایستۀ یکبار خواندن نیست. برخی کتابها را می‌شود نخواند و برخی کتابها را بایستی چندین بار خواند.

الان متن زیبایی از مرحوم دکتر قیصر امین پور در ذهنم در جولان است که برای مقایسۀ میان کتاب و انسان می گوید: «بعضی از آدمها را باید چند بار بخوانیم  تا معنی آنها را بفهمیم و بعضی از آدمها را باید نخوانده دور اندخت».

و این عبارت منسوب به شکسپیر را فراموش نکنیم که می گوید: سخن گفتنِ تنها کافی نیست، سخنِ درست گفتن مهم است». و به زبان ما کتابدوستان: خواندنِ تنها کافی نیست، خواندنِ کتابِ خوب و خوب خواندن مهم است.

سیدی: اعضا بیشتر به چه ژانرها یا موضوعاتی علاقه دارند و چه آثاری معمولاً مورد بحث قرار می‌گیرند؟ کتاب‌ها برای گروه سنی خاصی انتخاب می‌شوند یا عمومی هستند؟ لطفاً چند نمونه از کتاب‌های شاخص را که بیشترین تأثیر یا مشارکت اعضا را داشته‌اند، ذکر کنید.

مهدی سیدی: چون ردۀ ادبیّات زبان مشترک تمام کتابخوانان هست بیشتر منابع در رده 800 قرار دارند امّا در حوزه های کلیات، زبان، علوم اجتماعی، دین، علوم خالص، علوم نظری، هنر، تاریخ و جغرافیا به عبارتی دیگر در تمام ده ردۀ دیویی کتاب معرّفی شده است. البته سهم ادبیّات به دلیل ذکرشده و همانند تمام جلسات کتابخوانی درصدبالایی را به خود اختصاص داده است. با توجه به تحصیلات و سن پیشنهاددهندگان معمولاً  کتاب‌هایی بررسی میگردد که مخاطب بیشتری دارند. در اینجا منظور کتاب‌های پرمخاطب نیست. برخی از این کتابها:

الف) مرور آثار بختیار علی( 12 جلسه)

ب) اسطوره‌شناسی( 5 جلسه)

ج) تحلیل گفتمان کاربردی( 6جلسه)

د) چگونه کتاب بخوانیم؟( 8 جلسه)

مهم‌ترین دستاورد گروه تاکنون چه بوده است؟

مهدی سیدی:

-شناسایی افراد کتابخوان

-استفاده از تجربیات آنها

-تشکیل گروه صمیمی و دوستانه

-اعتماد اعضا به یکدیگر و مشارکت در امور خیریّه

مهم‌ترین چالش‌هایی که گروه «عصر کتاب بهاران» با آن‌ها مواجه شده چیست، چگونه بر آن‌ها غلبه کرده‌اند و آیا تجربه‌ای وجود دارد که برای دیگر باشگاه‌های کتابخوانی مفید باشد؟

هادی رحمانزاده:

الف) اتّفاقات پیش‌بینی‌نشده‌ای که منجر به تعطیلی کتابخانه و در نتیجه تعطیلی جلسات می‌شود.

ب) تغییر ترکیب اعضا به دلایلی از قبیل تغییر محلّ زندگی، یا تغییر شرایط و برنامه‌ی شغلی و...

پ) متفاوت‌بودن سطح مطالعه و سواد اطّلاعاتی اعضای نشست و در نتیجه تفاوت در سطح نشست‌ها و ارائه‌های اعضا

ت) در دسترس‌نبودن برخی از منابع و کتاب‌های معرفی شده در جلسات، در کتابخانه‌های عمومی

ث) مسائل و مشکلات اجرایی، از قبیل نامناسب‌بودن فضا و محلّ برگزاری جلسات از لحاظ ظرفیّت و امکانات موجود، سیستم‌های صوتی، گرمایشی، سرمایشی و..‌.

بخش عمده‌ای از مشکلات و چالش‌ها با همدلی و همراهی اعضای نشست مرتفع شده و در مواردی هم با برنامه‌ریزی و پیگیری‌های لازم سعی در حل مشکلات و چالش‌ها داریم.

علاوه بر جلسات معمول، آیا گروه «عصر کتاب بهاران» فعالیت‌های جانبی و فرهنگی دیگری مانند مسابقه، کارگاه یا همکاری با کتابخانه‌ها برگزار کرده است؟ لطفاً نمونه‌هایی از این اقدامات را بیان کنید.

رحمانزاده: بله، در کنار نشست‌های روتین و همیشگی، تاکنون چند کارگاه در این جلسات برگزار شده است، از جمله کارگاه ویرایش و درست‌نویسی، کارگاه نوشتن خلّاق، آموزش زبان کُردی و... .

در آبان‌ماه ۱۴۰۴ نیز کارگاه «فلسفه و توسعۀ فردی» و در ماه‌های آینده نیز کارگاه‌هایی درخصوص داستان‌نویسی، روایت‌شناسی، نقد داستان و... برگزار خواهد شد.

برنامه‌ای برای فعالیت‌های جدید مثل همکاری با نویسندگان، کارگاه یا انتشار ویژه‌نامه دارید؟

هادی رحمانزاده: ما برگزاری نشست‌های عصر کتاب بهاران را با دستور کار جمع‌خوانی، معرّفی و بررسی کتاب توسّط اعضای کتابخوان کتابخانه‌های عمومی آغاز کرده‌ و تاکنون علاوه بر این دستورکار، با دعوت از نویسندگان، شاعران، مترجمان و فعّالان فرهنگی تلاش کرده‌ایم علاوه بر فراهم‌نمودن زمینۀ بحث و گفت‌وگو با دست‌اندرکاران حوزۀ کتاب، باحضور این افراد سطح نشست‌ها را ارتقا دهیم.

در برنامه‌های آتی عصر کتاب بهاران، حضور نویسندگان و منتقدان حوزۀ کتاب به‌شکل ویژه‌‌تری پیگیری خواهد شد و تلاش خواهیم کرد زمینۀ برگزاری کارگاه‌های تخصّصی را با حضور اساتید سرشناس هر حوزه فراهم کنیم.

همچنین تهیّه و انتشار گاهنامه‌ای برای انعکاس مباحث مطرح شده در نشست‌ها از برنامه‌های ما در آینده‌ خواهد بود.

برگزاری اردوهای یک‌روزۀ کتاب‌خوانی با دستورکار برگزاری نشست‌ها در مکان‌های دیگری غیر از محلۀ‌ اصلی، از جمله حضور در محلّه‌ها و مناطق حاشیۀ شهر، حضور در اماکن عمومی مانند پارک‌ها و اماکن فرهنگی مانند کتابفروشی‌ها و... از دیگر برنامه‌های عصر کتاب بهاران در آینده خواهد بود.

چه توصیه‌ای برای علاقه‌مندانی دارید که می‌خواهند یک باشگاه کتابخوانی راه‌اندازی و مدیریت کنند؟

هادی رحمانزاده: برای برگزاری و راه‌اندازی نشست‌های کتاب‌خوانی مهم‌ترین عوامل عبارتند از:

-ضرورت حضور و مشارکت یک هستۀ اصلی چند نفره

-استمرار و نظم در برگزاری جلسات

-جلب مشارکت حدّاکثری اعضای حاضر در نشست‌ها

-ارزیابی مستمر سطح مطالعۀ اعضا و انتخاب کتاب‌های مناسب و متناسب

-حضور متخصّص‌های موضوعی و افرادی در نقش راهنما و هدایت‌گر در نشست‌ها

-تعیین و تدوین اصول و خطّ‌مشی جلسات و پای‌بندی به آن

-صداقت در تمام برنامه‌ها و جلب اعتماد افراد و استفاده از توانایی‌ها و ظرفیّت‌های فرهنگی جامعۀ کتاب‌خوان

پیش از پایان مصاحبه، به عنوان یک کتابدار از شما برای تلاش‌ها و فعالیت‌های فرهنگی ارزشمندتان بسیار سپاسگذارم. واقعاً جای تقدیر دارد که گروه «عصر کتاب بهاران» توانسته این همه جلسات منظم و منسجم برگزار کند؛ امیدوارم که اینطور نباشد ولی فکر نمی‌کنم تا به حال چنین تجربه‌ای در هیچ کتابخانه‌ای وجود داشته باشد. نشان همخوان «نشان ملی کتابخانه عمومی ایران» واقعاً سزاوار شماست.

اگر نکته یا مطلبی هست که تاکنون در پرسش‌ها به آن پرداخته نشده و مایلید به آن اشاره کنید، خوشحال می‌شویم بیان فرمایید.

مهدی سیدی: وقتی شعار ما در این جلسات عبارت مشهور« بدون کتاب، هرگز» از شیرزاد حسن است؛ پس چه بهتر پایان این نوشته هم چند جمله از ایشان باشد.

« بدون کتاب هرگز» این سخنی است که  هرکسی آن را بر زبان نمی‌آورد. مگر آنهایی که حقیقتاً سودای دانش‌اندوزی، تحقیق و جستجوی حقیقت را دارند. با این حساب کسانی که از کتاب و مطالعۀ آن دور هستند از گوهر زندگی، درون‌مایه و معانی پنهان آن دور می‌گردند، چرا که هیچ کسی نیست که به صِرف ورود به عرصۀ اجتماع همه چیز را یاد بگیرد. واضح است که کتاب به ما کمک می‌کند تا بیشتر خودمان، مردمان و این دنیا را درک کنیم.

هرکسی فقط مدّت مشخّصی زندگی می‌کند و سپس می‌میرد. فقط افرادی می‌توانند بیشتر از عمر خودشان زندگی کنند که مطالعه دارند. انسان می‌تواند بخش قابل‌توجّهی از تجربۀ کامل تنوّع بشری با مراحل مختلف را تنفّس نماید آن هم از راه صدها کتابی که مطالعه می‌کند؛ از ریشه و زوایای پنهان تمدّن ملل آگاه شود. من خودم از راه داستان، رمان و نمایش مردم زیادی را شناخته‌ام. حتّی بیشتر از آن خودم را شناخته‌ام.

در پایانِ مصاحبه، در قالب چند پرسش از اعضای گروه خواستم نگاه، احساس و ارزیابی خود را نسبت به این محفل کتاب‌خوانی بیان کنند. آنچه در ادامه می‌آید، چکیده‌ای از همین دیدگاه‌ها و تجربه‌های صمیمانۀ اعضاست.

بر اساس گفته‌های اعضای گروه، تقریباً همۀ افراد با دعوت دوستان، آشنایی اتفاقی یا پیشنهاد کتابداران با عصر کتاب بهاران آشنا شده‌اند؛ اما آنچه در ادامه رخ داده، برای بسیاری‌شان تجربه‌ای تحول‌آفرین بوده است. بیشتر پاسخ‌ دهندگان تأکید کرده‌اند که عضویت در این گروه، باعث نظم‌گرفتن مطالعه، افزایش عمق خوانش، گسترش افق فکری، ایجاد انگیزۀ بیشتر برای کتاب‌خوانی و شکل‌گیری دوستی‌های ارزشمند شده است. بسیاری گفته‌اند پیش از حضور در این محفل، کتاب را صرفاً می‌خواندند، اما اکنون تحلیل، نقد، مقایسه و خواندنِ آگاهانه را آموخته‌اند.

از نظر اغلب اعضا، به‌یادماندنی‌ترین جلسات مربوط بوده است به کتاب‌ها و نشست‌هایی که یا نویسندگان مهم همچون عطا نهایی، مریوان حلبچه‌ای، یا مهمانانی چون دکتر نقدی حضور داشته‌اند، یا جلساتی که روی آثار بختیار علی، مولوی، روان‌شناسی توده‌ها، بازماندۀ روز، کرگدن، فرگشت و ژنتیک، جامعه‌شناسی نخبه‌کشی، بوف کور و مرگ ایوان ایلیچ تمرکز داشته است. بسیاری گفته‌اند که خواندنِ جمعی و تحلیل گروهی یک کتاب، تجربه‌ای شیرین و بی‌بدیل بوده است.

در تمام پاسخ‌ها یک نکته مشترک است: ویژگی انسانی، اخلاقی و مدیریتی گروه. اعضا مهم‌ترین دلایل تداوم و جذابیت عصر کتاب را چنین برشمرده‌اند:

• فضای صمیمی، امن، محترمانه و عاری از تعصّب
• مدیریت سنجیده، منعطف و دموکراتیک جلسات توسط آقایان سیدی و رحمان‌زاده
• احترام به تفاوت دیدگاه‌ها و آزادی بیان کامل
• مشارکت جمعی و سطح بالای سواد و فرهنگ اعضا
• نظم، استمرار و کیفیت بالای ارائه‌ها

به باور بسیاری، این گروه نه فقط محیطی برای کتاب‌خوانی، بلکه جامعه‌ای کوچک از انسان‌های فرهیخته و چندنسلی است که هرکس در آن احساس امنیت و تعلق می‌کند.

در بخش تأثیرگذارترین کتاب‌ها نیز هرچند سلیقه‌ها متفاوت بود، ولی آثاری چون بختیار علی، روان‌شناسی توده‌ها، فرگشت و ژنتیک، بازماندۀ روز، چگونه کتاب بخوانیم، کوردبوون، گفتمان کاربردی، جامعه‌شناسی نخبه‌کشی و آثار اسطوره‌شناسی بیشترین تکرار را داشتند. علت این تأثیر نیز معمولاً ارتباط با مسائل اجتماعی، تاریخی، فلسفی و هویتی بوده است.

اعضا در پاسخ به فعالیت‌های محبوب خود از معرفی کتاب، نقد و بحث جمعی، حضور مهمانان، شعرخوانی، گفتگوهای آزاد و چایِ پایان جلسه به‌عنوان لحظات دل‌نشین یاد کرده‌اند. چند نفر نیز خواستار افزایش کتاب‌های ادبی، دعوت بیشتر از نویسندگان و اختصاص وقت بیشتر به مشارکت اعضا شدند.

در مجموع، آنچه در این نظرات برجسته است، نوعی رضایت عمیق، احساس رشد فردی و قدردانی صمیمانه از برگزارکنندگان گروه است؛ تا جایی که برخی نوشته‌اند حضور در عصر کتاب بهاران برایشان «معنای تازه‌ای به زندگی داده»، «حس جوانی و امید» ایجاد کرده و «شیوۀ مطالعه‌شان را متحول کرده است».

مصاحبه: حسیبه سیدی، کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی