نگهداری آثار خواجه نصيرالدين توسی در کتابخانه مرکز آستان قدس رضوی

به گزارش لیزنا، بر اساس اعلام روابط ‌عمومی و امور بین‌الملل سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی،  گنجینه منحصر به فردی شامل 2 هزار نسخۀ ارزشمند خطی و چاپ سنگی از آثار خواجه نصيرالدين توسی، همراه با شرح و ترجمه و حاشيه بر آثار وی، در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی موجود است که بيشتر نسخه‌ها در زمان حيات مؤلف، کتابت شده است.

رئیس ادارۀ مخطوطات این سازمان اعلام کرد: ابوجعفر محمد بن محمد بن حسن توسی مشهور به خواجه نصيرالدين (579 در توس و درگذشته 653 در بغداد)، شاعر، فيلسوف، متکلم، فقيه، دانشمند، رياضي‌دان و منجم ايراني سده هفتم است؛ مجموعه ارزشمندی از آثار وي در قالب 2 هزار نسخه نفيس خطی و چاپ سنگي، در گنجينه کتب خطي کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.

حجه‌الاسلام محمدحسن نوري‌نيا به يکی از نسخه‌های نفيس که در زمان حيات مؤلف کتابت شده، اشاره کرد و افزود: اين اثر با نام «قواعد العقائد» در حکمت و کلام شيعه است و در سال 677 هجري قمري، روي کاغذ سمرقندي کتابت شده است.

وي اضافه کرد: دو نسخه از تأليفات خواجه نصيرالدين، با نام «زبدة الهيئه» در علم هيأت و نجوم، و ديباچه تقويم علاءالدين، هر دو به سال 685 هجري قمری در اصفهان کتابت شده و اهدايي مقام معظم رهبری است.

وی به نسخه‌اي با موضوع رياضي اشاره کرد که مربوط به «هوپسيکِلِس» رياضيدان يوناني بوده و توسي آن را تحرير کرده است؛ وی توضيح داد: اين اثر با نام «تحرير المطالع» به دست «قسطاء بن لوقاء» از دانشمندان قرن چهارم به عربي ترجمه شده و تصحيح «يعقوب بن اسحاق کندی» است؛ کتابت اين نسخه، در سال 672 هجری قمری و معاصر مؤلف انجام گرفته و نادرشاه افشار در سال 1145 هجری قمري، آن را وقف آستان قدس کرده است.

وی به اثري ديگر از اين دانشمند ايراني با نام «رساله معينيه» يا «المفيد» که در هيأت و نجوم به زبان فارسي نگاشته شده، اشاره کرد و گفت: «مؤلف، آن را به ابوشمس معين الدين بن ناصرالدين بن محتشم تقديم کرده و نسخه آستان قدس، به قلم محمد بن علی خوافی به سال 665 هجري قمري در بردسير کرمان کتابت شده و آقا زين العابدين اصفهاني در 1166 هجری قمري، آن را وقف آستان قدس نموده است.

رئیس ادارۀ مخطوطات آستان قدس تصريح کرد: از ديگر نسخه‌های نفيس تأليف توسی، «رساله العزّيه في شرح مقاله النصيريه» است که در زمان حيات مؤلف بر کاغذ سمرقندی کتابت شده است.

وی ادامه داد: نسخه‌ای از اثر معروف توسي در هيأت و نجوم با نام «زيج ايلخاني» در قرن هفتم کتابت شده و سيد جلال الدين تهراني که نايب التوليه آستان قدس بوده، در سال 1361 شمسي، آن را وقف آستان کرده است.

وي با بيان اينکه از تأليفات مهم خواجه نصيرالدين به زبان فارسی، تحرير اصول اقليدس است، اظهار داشت: نام ديگر آن، «تحرير الأصول الهندسه و الحساب» است که در سال 645 هجري قمري تأليف، و در سال 646 کتابت شده است.

وی در پايان به نسخه‌اي در علم رياضي اشاره کرد که توسی آن را تحرير نموده و بيان کرد: اصل اين اثر که «تحرير المفروضات» نام دارد، از ارشميدس است و «ثابت بن قره» آن را ترجمه کرده؛ نسخه آستان قدس، کتابت قرن هفتم است.

گفتني است که کنيه خواجه نصيرالدين توسي، «ابوجعفر» بوده و به القابي چون «محقق توسي»، «استاد البشر»، «خواجه» و «عقل حادي عشر» شهرت دارد. در ايران، پنجم اسفندماه، سالروز تولد وی، روز مهندس نامگذاری شده است.