سامانه ساد؛ راهکاری برای سودده شدن نشر دانشگاهی

به گزارش لیزنا، محمد حسن‌زاده در مراسمی که با حضور نمایندگان دانشگاه‌ها در ایرانداک برای معرفی خدمات سامانه انتشارات دانشگاهی «ساد» برگزار شد، با اشاره به رویکرد این پژوهشگاه در ارائه خدمات متنوع به دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور گفت: ایرانداک خود را موظف می‌داند از تلاش‌های دانشگاه‌ها قدردانی کند و زمینه همکاری‌های گسترده‌تر را فراهم سازد.

وی با بیان اینکه بخشی از خدمات ایرانداک در سال‌های اخیر توسعه یافته است، افزود: یکی از خدمات این پژوهشگاه «سامانه علم‌سنجی دانشگاه‌ها» است که در حال حاضر برخی از دانشگاه‌ها به آن پیوسته‌اند و برخی دیگر نیز در حال ملحق شدن هستند.

حضور ۱۰۰ کتابخانه تخصصی و ۲۸۰۰ کتابخانه عمومی در شبکه ملی کتابخانه‌های ایران

حسن‌زاده در ادامه به «شبکه ملی کتابخانه‌های ایران» اشاره کرد و گفت: این شبکه در ابتدا با عنوان «شبکه ملی کتابخانه‌های دانشگاهی ایران» طراحی شده بود، اما با پیوستن حدود ۱۰۰ کتابخانه تخصصی و ۲۸۰۰ کتابخانه عمومی، اکنون به عنوان شبکه ملی کتابخانه‌های ایران شناخته می‌شود. تاکنون ۵۲ کتابخانه و حدود ۲۲ کتابخانه دانشگاهی به این شبکه پیوسته‌اند.

وی ادامه داد: در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد از مجموعه کتابخانه‌های دانشگاهی به این شبکه پیوسته‌اند و سایر کتابخانه‌های باقی‌مانده، کتابخانه‌های کوچکی هستند. البته هر کتابخانه‌ای که درخواست بدهد می‌تواند در این شبکه عضو شود.

نسخه عمومی دستیار هوش مصنوعی ایرانداک زمستان ارائه می‌شود

رئیس ایرانداک با اشاره به سامانه هوش مصنوعی ایرانداک که به تازگی راه‌اندازی شده و در اختیار دانشگاه‌ها قرار خواهد گرفت، گفت: این سامانه در دو لایه طراحی شده است. لایه نخست شامل خدماتی است که همه کاربران می‌توانند استفاده کنند. این خدمات شامل تبدیل صوت به متن، تبدیل متن به صوت، تشخیص تصاویر و خلاصه‌سازی متون است. که به طور خاص بخش تحلیل تصاویر پزشکی با همکاری یکی از پژوهشکده‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران در حال انجام است. این‌ها سرویس‌هایی هستند که به صورت عمومی مورد استفاده قرار خواهند گرفت.

رئیس ایرانداک همچنین از طراحی چت‌بات یا دستیار هوش مصنوعی مبتنی بر پایان‌نامه‌ها خبر داد و گفت: این چت‌بات به جای منابع وب عمومی مثل وبلاگ‌ها و صفحات زرد در فضای وب، پاسخ‌ها را بر اساس پایان‌نامه‌ها ارائه می‌دهد.

وی با اشاره به وجود بیش از یک میلیون و ۷۰۰ هزار پایان‌نامه و پیشنهاده ثبت‌شده در ایرانداک، ادامه داد: این منابع مبنای این سرویس خواهد بود نسخه عمومی آن در زمستان ارائه می‌شود.

در اختیار قرار دادن «جی‌پی‌یو»های ایرانداک برای پژوهشگران

حسن‌زاده درباره زیرساخت‌های سخت‌افزاری پژوهشگاه توضیح داد: در ایرانداک تاکنون ۲۰۰ گیگابایت رم برای پژوهشگران فعال شده و هدف این است که این ظرفیت به ۲ هزار گیگ افزایش یابد تا هیچ پژوهشگری برای پردازش‌های سنگین با محدودیت مواجه نشود و به خاطر در اختیار نداشتن جی پی یو (GPU) پژوهش نتواند انجام دهد.

وی تاکید کرد: پژوهشگران می‌توانند برای استفاده از این ظرفیت در سامانه آنلاین پژوهشگاه درخواست خود را ثبت کنند و دانشگاه‌ها نیز می‌توانند از این سرویس بهره گیرند.

طراحی اصطلاح‌نامه‌ها در ایرانداک

رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران به فعالیت‌های ایرانداک در زمینه اصطلاح‌نامه‌ها و نظام‌های معنایی اشاره کرد و گفت: ایرانداک نخستین سازمانی است که این اصطلاح‌نامه‌ها را به صورت منسجم طراحی و در قالب «متاتزاروس» یا «فرااصطلاح‌نامه» ساماندهی کرده است.

وی افزود: تاکنون ۱۹ اصطلاح‌نامه به انتولوژی تبدیل شده و آن را به صورت یکپارچه در اختیار کتابخانه‌ها، مراکز اسناد و پژوهشگران قرار گرفته است. روز گذشته درخواستی از سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران دریافت کردیم که بتوانند از اصطلاح‌نامه‌های ما برای سازماندهی اسنادشان استفاده کنند و ما با افتخار پذیرفتیم. ایرانداک افتخار خود می‌داند که به نظام فناوری کشور کمک کند.

سامانه ساد؛ راهکاری برای سودده شدن نشر دانشگاهی

حسن‌زاده به سامانه «ساد» اشاره کرد و توضیح داد: در گذشته انتشارات دانشگاهی با مشکل توزیع و سودآوری مواجه بود و ایرانداک با طراحی این سامانه تلاش کرده است انتشارات دانشگاهی سود ده شود.

وی با بیان این‌که گلوگاه ضرردهی انتشارات دانشگاهی، موضوع «توزیع» است، ادامه داد: دانشگاه‌ها تاجر و بیزینس‌من نیستند و نمی‌توانند راهی برای توزیع کتاب‌هایشان پیدا کنند. ضمن این‌که مخاطب کتاب‌های دانشگاهی محدود است.

به گفته حسن‌زاده؛ تاکنون ۶ یا ۷ دانشگاه و یک ناشر دانش‌بنیان آثار خود را در سامانه انتشارات دانشگاهی «ساد» ثبت کرده‌اند و تعداد کتاب‌های بارگذاری‌شده در این سامانه به ۶۱۶ عنوان رسیده است.

رئیس ایرانداک تأکید کرد که این سامانه با منابع داخلی پژوهشگاه و تلاش همکاران پژوهشگاه، بدون استفاده از سرمایه خارج از ایرانداک طراحی شده است.

وی با بیان این‌که نسخه صفر این سامانه در نمایشگاه کتاب ۱۴۰۳ رونمایی شده است، گفت: ما احساس کردیم سامانه به این بزرگی را نمی‌توان بی‌مهابا رونمایی کرد. به همین دلیل ابتدا کتاب‌های خود پژوهشگاه را بارگذاری کردیم، ایرادات را گرفتیم و رفع کردیم. چالش‌برانگیزترین بخش، تبدیل کتاب‌ها به نسخه الکترونیکی (epub) بود. بعضی کتاب‌ها ۲۰ یا ۳۰ سال پیش منتشر شده بودند و باید طوری آماده می‌شدند که در سایت درست دیده شوند.

عبور از هزار عنوان کتاب تا پایان مهرماه

حسن‌زاده با بیان این‌که تعداد ناشران عضو در این سامانه در حال افزایش است، افزود: تاکنون در کنار ۶ دانشگاه و ناشری که در این سامانه حضور دارند، ۲۰ دانشگاه هم درخواست قرارداد داده‌اند یا منابع فرستاده‌اند. برآورد ما این است که تا پایان مهر، کتاب‌ها از هزار عنوان عبور کنند و تا پایان سال به پنج هزار عنوان برسند.

رئیس ایرانداک سامانه ساد را یک کار ملی توصیف کرد و هدف از آن را دسترس‌پذیر کردن منابع علمی دانشگاهی، ارتقای فرهنگ مطالعه و سوددهی ناشران دانست.

وی از دانشگاه‌ها خواست این سامانه را معرفی کنند و گفت ساد متعلق به همه دانشگاه‌هاست و ایرانداک تنها نقش خادم را ایفا می‌کند.

حسن‌زاده گفت: به تدریج شیوه‌های فروش متنوعی نیز در سامانه ساد طراحی خواهد شد و فروش بن دانشگاهی، تخفیف روز استاد یا روز دانشجو نیز در آن در نظر خواهیم گرفت.

وی با اعلام این خبر که ایرانداک در حال طراحی سامانه‌ای برای پارک‌های فناوری است، گفت: این سامانه شامل یک شبکه اجتماعی داخلی ایمن خواهد بود و می‌تواند سامانه ساد را در این شبکه اجتماعی به سایرین پیشنهاد داد. هرچه بیشتر سامانه معرفی شود، مواهب آن برای همه نظام دانشگاهی خواهد بود.

رئیس پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران با اظهار امیدواری از این‌که سال آینده سامانه ساد مرجع اصلی مطالعه کتاب‌های دانشگاهی باشد، خاطر نشان کرد: سامانه ساد تنها برای ایران نیست؛ ما قصد داریم کتاب‌های دانشگاهی ایران را در اختیار مخاطبان خارج از کشور نیز بگذاریم و با کمک هوش مصنوعی ترجمه کتاب‌ها را به زبان‌های مختلف فراهم کنیم. این اقدامی است که برخی کشورها برای اسناد ملی خود انجام داده‌اند. ما این سامانه را پایه‌گذاری کردیم و قدم اول را در این مسیر برداشته‌ایم؛ قدم‌های بعدی با سایر افراد است.