نشست فلوشیپ نشر نمایشگاه کتاب تهران: نشست اول با نویسندگان

به گزارش خبرنگار لیزنا، نشست اول فلوشیپ نشر نمایشگاه کتاب تهران با سخنان علی کاشفی خوانساری دبیر انجمن نویسندگان کودک ونوجوان و معرفی برنامه و صاحبنظران شرکت کننده در برنامه آغاز شد. وی ضمن خیر مقدم به ناشران خارجی شرکت کننده در برنامه، سخنان خود را با ظرفیت ادبیات کودک و نوجوان ایرانی برای بازارهای بیرون از مرزهای ایران آغاز و به معرفی سخنرانان پرداخت.

سخنران اول نشست دکتر مریم جلالی عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی بود که سخنان خود را در سه گروه دسته بندی و ارائه کرد:

1. ارزشهای مطرح شده در ادبیات کودکان ایران شامل

• احترام به دیگران و تفاوتها
• عدالت و انصاف
• صداقت و درستی
• دوستی
• مسئولیت‌پذیری که رمانهای فرهاد خسن زاده سرشار از این مضمون‌ها است
• مراقبت از محیط زیست در آثار ناشر خوب ایران انتشارات علمی و فنی ایران کتابهای این حوزه بسیار است.
• صبر
• خلاقیت
• و دوستی با خود و اعتماد به نفس

2- اشتراکات جهانی در ادبیات کودکان

• درک نیازهای کودک و نوجوان
• آشنایی با فرهنگها و ارزشها
• تسلط بر زبان و شیوه نگارش کودکانه
• آشنایی با ادبیات جهان
• مهارت در کارها و تصاویر و عناصر بصری
• آموزش و سرگرمی در کنار هم
• تسلط بر فناوری در رسانه نوین
• آگاهی از روند استانداردهای بین‌المللی

وی در بخش سوم صحبتهای خویش ادبیات کودک ایران را به دلایل مختلف منحصر به فرد دانست و بر قابلیت ارائه آن به جهان تاکید کرد:

• غنای فرهنگی و تاریخی (فرهنگ، سنت‌ها، افسانه‌ها و اسطوره‌ها، اسطوره‌های ایرانی)
• زبان ادبی و تصویرهای جذاب: زبان شاعرانه و توصیفی سرشار از نمادهای فرهنگی
• پیامهای اخلاقی و انسانی
• تنوع موضوعی و سبکی
• ظرفیت ترجمه و تطبیق و بومی سازی

و در جمع بندی به این موضوع اشاره کرد که ادبیات کودک ایران پلی است برای معرفی فرهنگ غنی ایران به جهان.

سخنران بعدی علی اصغر سید آبادی نویسنده، مترجم و ناشر خوب کشورمان بود که با آماری از نشر کتاب کودک در ایران آغاز کرد و گفت: سالانه 22000 عنوان کتاب در ایران منتشر می‌شود که بیش از 60% آن کتابهای کودک و نوجوان است. اولین کتابهای کودک و نوجوان ایران حدود 70 سال پیش از طریق ترجمه به جهان راه پیدا کرده که ارزشهای هنری و تصویری آثار ایران را نشان  می‌دهند و به دلایل مختلف از جمله عضو نبودن در کنوانسیون برن (حق مولف) و تحریمهای ناعادلانه ارتباطهای جهانی ایران کم شده است.

جهان همه ادبیات کودک ایران را با نمایشگاه بولونیا و براتیسلاوا و چندین نمایشگاه / جایزه بین‌المللی دیگر می‌شناسند، در این نمایشگاهها فقط یک نوع از کتابهای ایران شناخته می‌شود، که البته خوب و جذاب هستند،  حال آنکه ایران انواع دیگری از کتابهای قابل عرضه به بازار جهانی را دارد. و از بعد کیفیت و حتی از بعد کمیت ما در غرب آسیا اول هستیم.

 من در اینجا تلاش می‌کنم انواع کتابهای دیگری که در ایران منتشر می‌شود و از سوی آژانسهای ادبی کمتر معرفی شده‌اند ولی انواعی هستند که به درد ترجمه و مبادله می‌خورند  را به شما معرفی کنم.

• زندگینامه‌ها

ادبیات کودک ایران در زندگینامه نویسی رشد بسیار خوبی داشته. به ویژه در مورد زنان دانشمند مانند مریم میرزاخانی و آذر اندامی و دیگران که جهانی هستند و معاصر و نیز شخصیتهای دیگری که اگر حتی جهانی محسوب نشوند، خیلی به درد دحتران می‌خورند و انگیزه دهنده هستند.

• کتابهای تاریخی

دومین دسته کتابهای تاریخی هستند. تاریخ ایران،‌ تاریخ گذشته جهان است. تاریخ ایران باستان، تاریخ 48 کشور کنونی جهان است. تاریخ ایران به درد همه می‌خورد و همه می‌توانند به نوعی خود را در آن بیابند.

• بازنویسی متون کهن

متون کهن ایرانی پر است از داستانهای پرکشش با ارزشهای اخلاقی بسیار. در متون کهن ایران می‌توانیم ارزشهای امروزی جهان را هم ببینیم.

و بسیاری گونه‌های دیگر ادبیات کودکان. و اما پیشنهاد من این است که برای ترجمه آثار ایران با کتابهای زیر سه سال شروع کنید. در چند دهه اخیر کتابهای زیر سه سال ایران رشد کیفی و کمی بسیار خوبی داشته. این کتابها هم از نظر تکنیک نوشتن، هم تکنیکهای تصویر، و هم تکنیکها و فناوریهای تولید کتاب، بسیار قابل توجه هستند و از نظر مضمون و مسایل فرهنگی جهان شمول هستند و از نظر زبانی ترجمه آنها ساده است.

سخنران بعدی شکوه حاج نصرالله از سوی شورای کتاب کودک به عنوان نماینده رسمی IBBY در ایران بود.

وی سخنان خود را این گونه آغاز کرد: ما فکر می‌کنیم،‌ کتاب کودک یکی از دروازه‌‌های همکاری و صلح جهانی است. ما از شما دعوت می‌کنیم این دروازه را باز کنید. ما همگی مسئولیت داریم پلهای ارتباطی را برای کودکان جهان بسازیم، چرا که جهان امروز را جنگ و خشونت ، خشکسالی، گرمایش زمین و تهدیدات محیط زیستی، ....  دربرگرفته است. بنابراین ما با ارتباط فرهنگی می‌توانیم نسلهایی را پرورش دهیم که یکدیگر را درک کنند و با هم گفتگو کنند.

دوستان عزیز، ما امروز با انتخاب خود به عنوان مدافع کودک در جهان، وظایف خطیری را برعهده گرفته‌ایم. ما می‌خواهیم ویژگیهای ادبیات کودک ایران را به شما بگوئیم و تاکید کنیم که  نبود ادبیات کودک ایران در کشورهای شما و نیز ادبیات سایر کشورها در ایران می‌تواند به پلهای ارتباطی بین کودکان آسیب بزند.

مهمترین مضمونی که دوستان اشاره کردند، مضمونهای جهانی با بیان بومی هستند. اشاره کردم به مضمونهای جهانی. مضمونهای جهانی چه هستند؟ انسان، محیط زیست، دیگری، پذیرش دیگری،  و شما می‌توانید این مضامین را در ادبیات کودکان و نوجوانان ایران پیدا کنید.

ما در شورای کتاب کودک کتابشناسی‌های دقیقی داریم، فهرست لاک‌پشت پرنده و فهرستهای کتابهای ارزیابی شده را داریم که در دسترس  هستند و می‌توانید از آنها برای انتخاب کتاب برای ترجمه استفاده کنید.

در این فهرستها کتابهایی معرفی شده اند با مضمونهای گوناگون.  بسیاری از آنها به مفهوم دیگری می‌پردازند. مضمونهای آثار ادبیات کودک ما ترمهای جهانی است و پرداختن به آنها ضرورت جهانی دارد.پذیرش دیگری،‌گفتگو و محیط زیست چه در متن و چه در کتابهای تصویری ، و در زندگینامه‌ها و بسیاری گونه‌های دیگر ادبیات کودک ایران استفاده شده است.

مورد بعدی که مایلم اشاره کنم، حضور نویسندگان و تصویرگران ایرانی در رویدادهایی است مانند جایزه هانس کریستین اندرسن ، نمایشگاه کتاب بولونیا، دوسالانه تصویرگری براتیسلاوا، و بسیاری جوایز دیگر. دلیل این حضور چیست؟ علتش ظرفیت جهانی ادبیات کودک و نوجوان ایران است. اگر ما 60 سال پیش فقط فرشیسد مثقالی را در جایزه اندرسن داشتیم، امروز ده‌ها تصویرگر و نویسنده داریم که به جوایز جهانی راه پیدا می‌کنند و کتابهایشان انتخاب و ترجمه می‌شود. و حتی در مواردی این کتابها در کتابهای درسی کشورهای دیگر انعکاس پیدا می‌کند.

در اینجا یاد کنم از احمدرضا احمدی که در short list اندرسن مطرح شد. احمدی و چند نویسنده دیگر ادبیات کودکان ایران، زبانی جهانی دارند، زبانی که در هر جای جهان شنیدنی است و ما شما را دعوت می‌کنیم کتابهای نویسندگان ایرانی که زبان جهانی دارند را حتما بینید.

در پایان به چند نککته دیگر نیز اشاره می‌کنم:

بسیاری از کتابهای نویسندگان ایرانی به زبانهای مختلف و از جمله عربی و ترکی منتشر شده‌اند که می‌توانید آنها را نیز مورد بررسی قرار دهید.

کتابهای تصویری در ایران جایگاه ویژه ای دارند که حتما در پنل بعدی که کتابهای تصویری است به آن پرداخته خواهد شد.

نکته مهم دیگر حضور ناشران برجسته ایران در نمایشگاههای بین‌المللی و درخشش آنان است. برای ترجمه آثار این ناشران بسیاری از  ناشران امریکایی و اروپایی از ناشر ما رایت (حق مولف) خریده‌اند و در مجموعه نگاهی به تصویر در گاردین هم معرفی شده‌اند.

ما ناشرانی مانند طوطی را داریم که در آسیا برگزیده شده‌اند. ناشرانی داریم که با اینکه کشور ایران عضو کنوانسیون برن (حق مولف) نیست، برای ترجمه آثار کشورهای دیگر رایت می‌خرند و کپی رایت را رعایت می‌کنند. حتی ناشرانی که با وجود تحریمهای ناعادلانه علیه ایران و مشکلات ارسال ارز، باز هم رایت می‌خرند و کتابهایشان  با پرداخت حق مولف منتشر می‌شود. مانند نشر افق، طوطی و موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان، شهر قلم، پریان، و ناشران بسیار دیگر. این ناشران تلاش دارند ارتباط خود را با همه بصورت حقوقی حفظ کنند و راهی بیابند برای ورود به بازارهای جهانی.

ادبیات کودک ایران با تاکید بر هویت بومی و ارزشهای انسانی مشترک می‌تواند در نقشی موثر در ارتباط مسالمت آمیز، و همزیستی صلح جویانه نسل جوان ایفا کند. ادبیات کودک ایران دروازه‌ای است که اگر درست گشوده شود، کودکان همه منطقه ورا به هم پیوند خواهد داد.

در پایان نشست،‌علی کاشفی خوانساری نشست را چنین جمع‌بندی کرد: سخنرانان به برخی مزیتهای ادبیات غنی ایران با تاریخ چندهزار ساله تمدنی پرداختند، و با اشاره به سابقه دویست ساله ادبیات کودک و نوجوان ایران، توضیح دادند که ادبیات کودک و نوجوان ایرانی حرفهای زیادی برای دنیا دارد. و نهادهایی مانند شورای کتاب کودک با سابقه نزدیک 65 سال حضور موثر و چند دهه نمایندگی IBBY، و انجمن نویسندگان کودک و نوجوان ایران می‌توانند راهنمایان خوبی برای انتخاب آثار ادبیات کودک ونوجوان ایران به ناشران کشورهای دیگر و برقراری ارتباط جهانی باشند.