معرفی کتاب بانوی بهشتی

درباره‌ نویسنده

گوستاو هرلینگ گروجینسکی( 1919-2000) از برجسته ترین و نامدارترین نثرنویسان و منتقدان ادبی معاصر لهستان است، نویسنده‌ای که در مهاجرت به بلوغ رسید و ذوق و استعدادش شکوفا شد. در آغاز جنگ جهانی دوم، او سرگرم تحصیل در رشته ادبیات لهستان در دانشگاه ورشو بود، جوانی بیست‌ساله و جویای نام که فعالیت‌های ادبی‌اش را از همان زمان با نوشتن نقد و بررسی آثار کلاسیک آغاز کرده بود. نخستین اثر چشمگیرش را با عنوان "دنیای متفاوت به تجربه‌ی اسارت در اردوگاه" اختصاص داد و بدین­سان پیش از نویسندگانی مانند وارلام شالاموف و الکساندر سولژنیتسین زندگی روزمره‌ی اردوگاه را توصیف کرد این کتاب در سال1950 به زبان انگلیسی ترجمه و به چاپ رسید. این کتاب به زبان های دیگری همچون آلمانی، ایتالیایی، اسپانیایی، ژاپنی نیز ترجمه و چاپ شده است.

گروجینسکی بعد از جنگ مدتی کوتاه در لندن ماند. در 1947 با لیدیا، دختر فیلسوف ایتالیایی بندتوکروچه ازدواج کرد و در ناپل اقامت گزید. با نشریه‌ی Tempo Presente  به سردبیری نیکولا کیارومونته همکاری پرباری داشت. او یکی از نویسندگان خوش اقبال لهستانی بود که آزادی و استقلال کشورش را به چشم دید.

درباره مترجم

زنده‌یاد «دکتر روشن وزیری» مترجم توانای این کتاب در سن ۸۱ سالگی درگذشت. وی از معدود مترجمان زبان لهستانی است که فارسی‌زبانان را با ادبیات این کشور آشنا کرده است. او که برادرزاده «علی‌نقی وزیری» موسیقی‌دان نام‌آشنا و خواهرزاده «بزرگ علوی» نویسنده توانای کشورمان بود، برای کسب تحصیل علم پزشکی به کشور لهستان می‌رود و در آن‌جا همسری لهستانی را برای زندگی برمی‌گزیند و علاقه موازی او به ادبیات این کشور، در آینده مقدمه‌ساز ترجمه آثاری چون «سرزمین موعود»، «تب تند آمریکای لاتین»، «روسلان وفادار» و «قبضه قدرت» می‌شود. از ویژگی‌های شاخص کار این مترجم، مقدمه‌های روشنگر او بر کتاب‌هاست و البته پس گفتارهایی که بیشتر گزیده‌ای است از نقدهایی ادبی بر اثر. این رویکرد طبعا نشان‌دهنده تسلط و شور مترجم به اثری است که ترجمه می‌کرد و آگاهی او از چند و چون کتاب و جایگاهش در ادبیات جهان. پیشگفتار خواندنی او بر بانوی بهشتی، پیش از خواندن این کتاب توصیه کردنی است (روزنامه شرق، 1393).

درباره کتاب

داستان‌های کوتاه این کتاب توسط مترجم در قالب کتاب «بانوی بهشتی» گردآوری شده است. در این میان داستان «بانوی بهشتی» که بر اساس دلبستگی و وابستگی به وطن نوشته شده است، سبب درنگ بیشتر بر این نوشته از گوستاو هرلینگ گروجینسکی بوده است. زیرا همواره آدمی دل در گرو وطن خویش دارد. حال چه در سرزمین مادری خویش زندگی کند، چه دور از آن و چه بسا دور شدن از خاک وطن، این وابستگی را دو چندان می کند. هرچند در این روایت به صراحت این مسئله عنوان نمی‌شود، اما رگه‌های علاقه به وطن را در نوشته‌های نویسنده می‌توان یافت.

داستان روایتی است از زبان روزنامه‌نگاری نیمه‌حرفه‌ای که لهستانی است و در ایتالیا زندگی می‌کند اما برای به دست آوردن اطلاعات در مورد اتفاقی که برای دختر نوجوان هموطنش (ماریانا) رخ داده است، به دنبال بررسی زندگی او می رود. «ماریانا» در این داستان به احتمال زیاد می‌تواند نماد لهستانی باشد که مردمانش در روزگار قبل از جنگ جهانی دوم، پر از شادی و نگاهی سرشار از عشق به زندگی داشتند. حتی به خیالشان خطور نمی‌کرد روزی ویرانی جای تمامی آن روزگار خوش را بگیرد. (لهستان اولین کشوری است که در جنگ جهانی دوم توسط آلمان نازی اشغال می‌شود) کشوری که بی‌دلیل وارد یک جنگ خانمان برانداز شد؛ هزاران نفر از جان خود را از دست دادند و در نهایت پس از بازی قدرتمندان بر سر هوس سرکش کشورداری‌های نوین و خواسته‌های طمعکارانه، به حال خود رها شد و جز جسمی نیمه‌جان، چیزی از آن باقی نماند و تنها شعار برای آن و مردمانش پس از جنگ این بود: «آرام بیارام» (جمله‌ای که بر سنگ مزار ماریانا حک شده بود). به نظر می‌رسد داستان بانوی بهشتی، برای گروجیسنکی محترم بوده است؛ زیرا به دلیل دور بودن از وطن، نوستالژی‌ها و خاطرات همیشه همراه او بوده و وی را تا دم مرگ رها نمی‌کند. ماریانا، وطن است و تعلق خاطر به وطن، دردی است که همیشه در درون همه آنها که هم‌خونشان هستی ولی در کنارشان قرار نداری، در دلت احساس می‌شود.

داستان‌های دیگر این کتاب با فضاهایی کاملا متفاوت، یکی از دل اقیانوسی خروشان و دیگری از وسط اتاق گاز، یکی از زبان تاریخ‌دانی جوان در کتاب بانوی بهشتی گرد آمده‌اند. نویسندگان این مجموعه که دریچه تازه‌ای برای آشنایی با ادبیات و فرهنگ لهستان می‌گشایند، همگی در قرن بیستم زیسته‌اند و داستان نوشته‌اند. هنریک شنکه‌ویچ، کساوری پروشینسکی، تادئوش بوروفسکی، گوستاو هرلینگ گروجینسکی و ویتولد زالفسکی که برخی از آنها برای نخستین‌بار به خواننده فارسی‌زبان معرفی می‌شوند. از این میان، هنریک شنکه‌ویچ که با داستان فانوس‌بان در این مجموعه حضور دارد در سال ۱۹۰۵ برنده جایزه نوبل ادبیات شده است. دیگر نویسندگان مجموعه بانوی بهشتی هم همگی صاحب‌نام و برجسته‌اند، با سبک‌هایی اغلب متفاوت و خاص خودشان (سایت فیدیبو، 1397).

داستان‌های این کتاب، کوتاه اما بسیار موثر و قابل توجه است. می‌توان گفت این داستان‌ها بیش‌تر در فضای اندوهِ از دست‌رفتگی، مصیبت و یاد وطن، می‌گذرد. قدرت توصیف ساده و زنده‌‌ی وقایع کتاب به هیچ‌وجه به خواننده اجازه نمی‌دهد که در صداقت هیچ بخشی از آن کم‌ترین تردیدی داشته باشد.  به عنوان مثال داستان سوم این کتاب «خانم‌ها و آقایان بفرمایید اتاق گاز» بیشتر به یک واقعه‌نگاری شبیه است که بدون هیچ تعارف و دلسوزی‌های رایج برای زندانیان آن زمان، مرگ انسانیت را به تصویر می‌کشد. یا داستان پایانی کتاب «رنج واپسین روزهای زندگی وانگوگ» که با وجود توصیفات واضحی از دنیای شخصی نویسنده در داستان دارد، باز هم توصیف عمق حالات وانگوگ را در قالب جملات درخشانی به نمایش گذاشته است. به نظر می‌رسد کتاب به شکل مختصر اما مفید لهستان را به تصویر کشیده است. لهستانی که هنوز هم حرف‌هایی برای گفتن دارد و حتی غمگین‌تر از آن است که در کتاب توصیف شده است. احتمالا خواننده بعد از خواندن کتاب و داستان‌های نزدیک به واقعیت آن، در دل آرزو کند که «کاش دنیا جای بهتری بود» (برگرفته از نظرات خوانندگان سایت goodreads).

قسمتی از کتاب

« .... دختر جوانی به نام ماریانا، اهل یکی از روستاهای شمال لهستان، درست پیش از شروع جنگ داخلی یوگسلاوی، به دعوت خواهرش که در جریان جنگ جهانی دوم در اردوگاه کار اجباری در آلمان با پزشکی بوسنیایی آشنا شده و پس از جنگ با او ازدواج کرده بود، به شهر گراژده سفر می‌کند. با شروع جنگ، خواهر و شوهر خواهر ماریانا در جریان درگیری‌های شهر گراژده هدف تک تیراندازان صرب قرار می­گیرند و کشته می­شوند. دو دختر دوقلوی سی‌ساله این زوج و ماریانای هفده ساله در جریان بازداشت‌های قومی به دست سربازان صرب می­افتند... و اتقاقاتی که در آنجا برایشان رقم می­خورد... »

مشخصات کتاب

بانوی بهشتی؛ نویسندگان لهستانی؛ مترجم روشن وزیری. تهران: نشر ماهی، 1392. (111-142)

درباره نویسنده این متن

میترا امجدی، متولد خرداد ماه 1351. متولد تبریز و در تهران زندگی کرده‌ام. کارشناس رسمی کتابخانه موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی ریاست جمهوری با 22 سال سابقه کار درحال انجام وظیفه هستم. کارشناسی کتابداری را از دانشگاه الزهرا (س) خوانده و در حال حاضر دانشجوی ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی هستم. به هنر و کتاب‌خوانی و موسیقی و عکاسی علاقمندم.

 -----------------------------------------------------

منابع:

یعقوب چمانی. (1393). یعنی می خواست ترجمه اش کند؟. روزنامه شرق. بازیابی شده از:

http://www.magiran.com/ppdf/nppdf/2387/p0238722230091.pdf

معرفی کتاب بانوی بهشتی در وبسایت فیدیبو. بازیابی شده از:

https://fidibo.com/book/4698-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C-%D8%A8%D9%87%D8%B4%D8%AA%DB%8C

معرفی کتاب بانوی بهشتی در وبسایت GoodReads. بازیابی شده از:

https://www.goodreads.com/book/show/22078120?from_search=true