روزی که تمام آثار ادبی فارسی‌زبانان در ایران داوری شود، دور نیست

به گزارش لیزنا، بر اساس اعلام روابط عمومی بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان، پنجمین محفل شعرخوانی جشنواره بین‌المللی شعر فجر عصر دوشنبه، 18 بهمن در کتابخانه 13 آبان شهرری برگزار شد و در این محفل، علاوه بر سخنرانی دکتر نصیر احمدنور، سفیر جمهوری اسلامی افغانستان در ایران، دکتر عفت مستشارنیا، استاد دانشگاه و جواد محقق، عضو هیأت علمی یازدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر، تعدادی از شاعران افغانستانی مقیم کشورمان به شعرخوانی پرداختند.

فرهنگ كليد حل تمام مشكلات بشريت است

نصير احمد نور، سفير افغانستان در تهران در سخنانی در جمع هموطنان ادیبش، راه علاج و درمان مصيبت‌هاي رفته بر مردم افغانستان را شناخت رسالت اصلي فرهنگ از سوي اهالي فرهنگ و هنر دانست.

وي با بيان اينكه هرگاه شاعران و نويسندگان و نخبگان به فكر خير و سعادت انسان باشند، همه مشكلات بشري حل خواهد شد، اظهار كرد: مشكلاتي مانند تبعيض، اقليت و مذهبيت و همچنين نبود شايسته‌سالاري را مي‌توانيم با ديد وسيع فرهنگي و انساني حل كنيم. با اين ديد، مشكلات خانوادگي، كشوري و جهاني مرتفع خواهند شد؛ اما اگر هر كسي ديدگاه خود را در تعاريف قبيله‌اي و منطقه‌اي و گروهي محصور كند، نه تنها مشكل خود را حل نخواهد كرد، بلكه بر مشكلات ديگران خواهد افزود.

احمد نور در بخش ديگري از سخنان خود با تأكيد بر اينكه اگر خير خود را در خير ديگران ببينيم و به فكر صلاح و فلاح ديگران باشيم، مشكلات ما برطرف خواهد شد، گفت: امروز در افغانستان فرصت‌ها موجود است؛ از نقطه نظر قوانين، هيچگونه تبعيضي وجود ندارد و در آنها شايسته‌سالاري مطرح است. همچنين افغانستان امروز شرايطي را تجربه مي‌كند كه جامعه بين‌المللي از اقصي نقاط دنيا با پاي خود به آن آمده است و اگر نه در عمل ولي لااقل در شعار، از مردم‌سالاري سخن می‌گويند.

وي تأكيد كرد: افغانستان بايد از اين فرصت‌هاي پيش‌آمده استفاده و آنها را نهادينه كند و نگذارد كه اين فرصت‌ها، از دست برود. با اين حال و متأسفانه بارها ديده‌ايم كه افغانستان و مردم افغانستان، فرصت‌سوز هستند و فرصت‌هاي تاريخي را كه به آساني به دست نمي‌آيند، از دست می‌دهند.

سفير افغانستان در تهران در ادامه گفت: بكوشيم كه اين فرصت را كه هم در قوانين افغانستان و هم در بستر نهادهای بين‌المللي وجود دارد، نهادينه كنيم تا كشورمان را براي خود و نسل‌هاي آينده بسازيم.

وي ادامه داد: متأسفانه در افغانستان چه به صورت فردي و چه به شكل گروهي و همچنين در فضاي مجازي، صحبت از اقليت و اكثريت است. اين افراد با اصرار مي‌خواهند خود را شهروند درجه چند و درجه چند معرفي كنند.

احمد نور همچنين گفت: ما پيروان دين اسلام هستيم كه در آن پيامبر (ص) در خطبه غدير فرياد زد كه بين سياه و سفيد و عرب و عجم و اين و آن، تفاوت نيست و تفاوت تنها بر اساس تقواست. تقوا، امر ناشناخته‌اي است و كسي نمي‌تواند ميزان آن را بسنجد و فقط خدا از آن خبر دارد؛ بنابراين در عمل هيچ برتري بين انسان و انسان ديگر وجود ندارد.

وي افزود: ما پيرو ديني هستيم كه پيامبرش سلمان فارسي را از اهل بيت (ع) می‌نامد؛ اما در قرآن درباره عموي پيامبر (ص) آيه تبت يدی آمده است. ما پيرو ديني هستيم كه اينگونه عمل مي‌كند. بايد اينها را در كشور خود نهادينه كنيم. بايد دنبال عدالت و شايسته‌سالاري و مردم‌سالاري و انتخاب مردم باشيم و هركس اگر خود را شايسته مقام و منصبي مي‌داند، بتواند در فضاي رقابتي به آن هدفش برسد.

او ادامه داد: اگر ما اصرار به اقليت و اكثريت و فلان مذهب و قوم و قبيله و زبان كنيم، كار آنها كه دنبال تبعيض هستند را آسان خواهيم كرد. اديان و مكاتب بشري و مذاهب و ضرورت‌هاي بشري ايجاب مي‌كند كه به ديدگاه‌های قومی و قبيله‌اي و اكثريت و اقليت بها ندهيم.

وي همچنين گفت: نخست‌وزير قبلی كشور يك ميليارد و چندصد ميليوني هند، پيرو مذهب سيك بود كه شايد 6 درصد جمعيت اين كشور بزرگ را تشكيل می‌دهند. ولی در فضای انسانی و شهروندی و تمدنی به عالي‌ترين سطح تصميم‌گيري رسيد. در همين كشور هند، رهبر حزب حاكم يك خانم ايتاليايی‌تبار است كه از فضاي شايسته‌سالاري براي رسيدن به اين منصب بهره برده است. ما هم بايد برای رها شدن از مشكلات كنونی، از اين نمونه‌هاي عملي پيروی كنيم.

سفير افغانستان در تهران سخنانش در اين محفل را اينگونه پايان برد: مطمئن باشيد كه افغانستان و برخي از كشورهاي اسلامي زماني براي مشكل خود راه‌حل خواهند يافت كه نخبگان با مردم آشتي و معيارهاي شايسته يك جامعه اسلامي را نهادينه كنند.

هنرمندان ایران و افغانستان، انس بیش‌تری یافته‌اند

محمدسرور رجايی، شاعر افغانستانی و دبیر اين محفل با حضور در جايگاه سخنراني با قدرداني از بنياد شعر و ادبيات داستاني ايرانيان به دليل نگاه مثبت و خيرانديش آن به ادبيات افغانستان، از برگزاركنندگان و حاميان اين محفل از جمله نصير احمد نور، سفير کشورش در تهران، جواد محقق، معاون شعر بنياد شعر و ادبيات داستاني ايرانيان و همچنین شهرداری منطقه 20 قدردانی كرد.

وی در ادامه گفت: امروز 18 بهمن، در اذهان افغانستاني‌ها و ايراني‌ها ماندگار خواهد شد؛ زيرا همزمان با اين محفل، كنسرت موسيقي استاد حسام‌الدين سراج در شهر كابل در حال برگزاری است كه اتفاق مباركی محسوب می‌شود.

رجايي در ادامه با بيان اينكه انتخاب محدكاظم كاظمی، شاعر افغانستاني به عنوان دبير علمی جشنواره شعر فجر، برای ادبيات و زبان فارسي مبارك خواهد بود، اظهار كرد: درست است كه ارتباطا‌ت‌ و همدلي ما از شعر و داستان آغاز شد، ولي امروز در سايه تدابير و تلاش فرهنگيان دو كشور، جا باز كرده و به موسيقي و عكاسي و خوشنويسي رسيده است. البته من عقیده دارم که فضا بيش از اين باز خواهد شد و هنرمندان دو كشور در پرتو اين همدلی‌ها، بيش از پيش با همديگر مأنوس خواهند شد.

محمدسرور رجايی سخنان كوتاه خود در اين محفل را با خواندن اين دو بيتی به اتمام رساند: دوباره چشم كابل مي‌شود باز/ پر از نسرین و سنبل می‌شود باز/ تمام باغ‌های چهلستونش/ پر از گنجشك و بلبل مي‌شود باز.

به‌زودی تمام آثار حوزه ادبيات فارسی در ايران داوری می‌شوند

در ادامه برگزاري اين محفل ادبی، جواد محقق، عضو هیات علمی یازدهمین جشنواره شعر فجر و معاون شعر بنياد شعر و ادبيات داستاني ايرانيان با بيان سخنانی گفت: جشنواره شعر فجر هر سال در كنار انتخاب كتاب‌های برگزيده شعر در حوزه كودكان و نوجوانان و همچنين شعر بزرگسالان و كتاب‌های درباره شعر، محافل شعر خود را در سراسر كشور برگزار مي‌كند.

وي افزود: در حدود 10 محفل در سال‌‌هاي مختلف در استان‌هاي كشور در جريان جشنواره شعر فجر برگزار كرده‌ايم كه امسال دو محفل از اين محافل به شاعران افغانستان اختصاص داشته است. يكی محفلی كه جمعه گذشته در مشهد برگزار شد كه به دليل شرايط جوی و لغو پروازها به مشهد، نتوانستيم در خدمت شعرای افغانستان در مشهد باشيم و ديگري هم محفلي است كه امروز شاهد برگزاري آن در شهر ری هستيم.

محقق در بخش ديگری از سخنانش گفت: امسال محمدكاظم كاظمی، شاعر افغانستانی، دبيري جشنواره شعر فجر را به عهده دارد و علت انتخاب وی در اين سمت، تنها پرداختن و توجه به ادبيات و فرهنگ است.

وي در ادامه با انتقاد به برخي شايعات مطرح‌شده در فضای مجازی پس از انتخاب كاظمي گفت: برخي در فضاهای مجازي مواردی را مطرح كرده‌اند كه بايد خطاب به آنها گفت؛ انتخاب آقای كاظمي به دبيری جشنواره شعر فجر، جز به همت و حمايت بنياد شعر و ادبيات داستانی ايرانيان و پذيرش معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تحقق نيافت.

وی در توضيح يكی از دلايل انتخاب كاظمی به اين سمت گفت: اگر قرار است جشنوراه شعر فجر به صورت بين‌المللی برگزار شود و از عرصه جغرافيايي امروز ايران فراتر برود، بايد مديريت آن را هم بين‌المللی انجام دهيم كه در اين باره با انتخاب محمدكاظم كاظمي به اين هدف رسيده‌ايم.

معاون شعر بنياد شعر و ادبيات داستانی ايرانيان در بخش ديگری از سخنانش با يادكرد برگزاری بخش ويژه افغانستان در نهمين دوره جايزه ادبی جلال آل‌احمد بيان كرد: در اين جايزه، ادبيات داستانی افغانستان را از 8 سال قبل جمع‌آوري كرديم، داوری اوليه در افغانستان انجام شد و كتاب‌های برگزيده در مرحله اول كه به ايران فرستاده شدند، در داخل كشور داوری شد و در پايان، برگزيدگان در آيين اختتاميه، جوايز خود را دريافت كردند.

وی ادامه داد: به منظور تداوم اين حركت ارزشمند در حوزه ادبيات و زبان فارسی، امسال كتاب‌های شعر 10 سال اخير افغانستان در اين كشور داوری شده و مجموعه‌های برگزيده به ايران ارسال و داوری نهايی در ايران روی این آثار انجام می‌شود تا در برنامه اختتاميه به كتاب‌های برگزيده شعر افغانستان نيز جوايزی تعلق گيرد.

محقق افزود: از سال‌های بعد، تنها كتاب‌هايی كه در همان سال در افغانستان منتشر شده‌‌اند در بخش ويژه افغانستان جشنواره شعر فجر و همچينن جايزه ادبي جلال، مورد بررسی و داوری قرار خواهند گرفت.

محقق در بخش ديگری از سخنانش، مشاركت جدی افغانستان در جشنواره شعر فجر را از ديگر دلايل انتخاب محمدكاظم كاظمي به عنوان دبيری يازدهمين دوره اين جشنواره عنوان كرد و افزود: تداوم اين حركت را تا آنجا كه امكانات اجازه دهد، گسترش خواهيم داد. بعد از آن هم سراغ تاحيكستان خواهيم رفت تا آثار اين كشور را به عنوان يكی از كشورهای حوزه تمدنی زبان فارسی داوری كنيم و آرام‌ آرام به نسبت تجربه‌ای كه كسب خواهيم كرد، كشورهای ديگری كه آثاری به زبان فارسی منتشر می‌كنند، در اين حوزه قرار خواهند گرفت.

 عايشه درّانی، شاعر افغان و بی‌همتای شعر پارسی است

در ادامه این محفل، دکتر عفت مستشارنیا، استاد دانشگاه و همسر دکتر محمدسرور مولایی، عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی به معرفی عايشه درّانی، بانوي شاعر پارسی‌گوی و افغان پرداخت و گفت: كمتر شاعر زنی را می‌توان با او مقايسه كرد.

وي در اين محفل شعر، به قرائت مقاله خود در معرفی عايشه درّاني، بانوي شاعر و پارسی‌گوی افغانستان اهتمام كرد. مستشارنیا در سخنان آغازين خود گفت: عايشه درّانی، در سده يازده هجری قمری در خانواده‌ای منتسب به سلسله حاكم، درّانی سدوزايی متولد شد. موقعيت خانوادگی وی موجب شد تا عايشه از آموزش و تعليم بهره‌مند شود و علاوه بر خواندن و نوشتن، قرآن را آموخت و پس از آن يكسره به شعر و ادب روی آورد.

مستشارنيا ادامه داد: زندگانی عايشه درّانی را به 3 دوره كودكی و نوجوانی كه همراه با كسب دانش و آموختن و پرداختن به شعر و شاعری بود، دوره ميانسالی و ازدواج و به دنيا آوردن 5 دختر و يك پسر و همچنين دوره سوگواری برای كشته‌شدن پسر جوانش در جنگ كشمير، تقسيم میكنند. دوره سوم زندگی عايشه را بايد دوره طاقت‌سوزِ داغداری و نوحه‌سرايی بي‌پايان او دانست.

اين پژوهشگر ادبي افزود: در اين دوره بود كه عايشه به عرفان و سير و سلوك روی‌ آورد و در سلك مرديان ميريحيی درآمد. در قصايد عايشه، ابياتی در ستايش عبدالقادر گيلانی، شيخ احد جام و ميريحيی ديده می‌شود. اما آوازه شعر عايشه چنان شد كه تيمورشاه، زماني كه شعر عايشه را شنيد، او را مورد تحسين و تشويق قرار داد و صله بسيار به او بخشيد. با اين حال در ديوان موجود از عايشه، شعری كه ستايش تيمورشاه و يا شاهان ديگر باشد، وجود ندارد.

مستشارنيا در ادامه با اظهار اينكه عايشه تدوین ديوان خود را در سال 1223 قمری و سه سال پيش از مرگ خود آغاز كرد، گفت: با همه تأثيری كه عايشه از شاعران ديگر به ويژه از خواجه شيراز پذيرفته است، شعر او از آن خود اوست؛ به خصوص در مواردی كه مربوط به احساس و عواطف مادرانه او می‌شود، فوق‌العاده اختصاصی است. از اين ديدگاه، كمتر شاعر زني را می‌توان با او مقايسه كرد.

وي در بيان بخش ديگری از مقاله خود گفت: عايشه اما اوضاع اجتماعی نابسامان و گسستن شيرازه كار و روي كار آمدن افراد نااهل در آن روزگار را مورد نقد قرار می‌دهد و همچنان فقر و بدبختي و فلاكت مردم و سوءتدبير حاكمان را نيز به تیغ انتقاد می‌کشد.

اين استاد دانشگاه در ادامه با بيان اينكه در ديوان عايشه، 17 قصيده وجود دارد كه بر معانی و مضامين حمد و نعت و منقبت است، اظهار كرد: بلندترين قصيده عايشه 63 بيت است. نعت‌ها و منقبت‌های او شامل ستايش رسول اكرم (ص) و اهل بيت (ع) و ياران او و بنا به تعبير خودش، 5 تن و 12 امام و 4 يار است. از اين ميان، دو قصيده به ستايش و منقبت اميرالمؤمنين (ع) اختصاص دارد. عايشه همچنين قصايدي براي حضرت زهرا (س) و امام رضا (ع) سروده است.

وي افزود: اين قصايد و اشعار عايشه را مي‌توان در شمار آثاري قرار داد كه معمولاً در محافل ذكر خوانده مي‌شده است؛ رسمي كه هنوز در مناطقي از ايران، افغانستان، هند و پاكستان وجود دارد.

اين پژوهشگر شعر و ادبيات ادامه داد: عايشه همچنين در ديوان خود از انوري، عطار، سعدي، مولوي، شاه‌قاسم انوار و بابافغاني نام برده است؛ اما مريد و دلبسته حافظ است.

مستشارنيا در بخش پاياني سخنانش گفت: در شعر عايشه، تعداد زيادي از واژگان رايج زبان فارسي دری آن روزگار ديده مي‌شود كه از دو نظر ديد زبان و گرايش او به سادگي دروني و ديگري از نظر كاربرد آن لغات و تركيبات و معانی و مفاهيم، قابل بررسي است.

عفت مستشارنيا در پايان، نحوه يافتن ديوان شعر عايشه درّانی در كابل و همچنين تصحيح آن براي انتشار را شرح داد.

محمدحسین انصاری‌نژاد، علیمدد رضوانی، محسن سعیدی، فریبا یوسفی، سیده تکتم حسینی، زهرا جعفری، علی‌محمد مودب، زهرا نوری، شوکت علی محمدی، مریم یعقوبی، سمانه عابدینی، باران صادقی، علیرضا رحمانی، زهرا زاهدی، محمدحسین فیاض و عارف جعفری در این محفل شعر خواندند.

این محفل از سلسله محافل یازدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر برگزار شد. پیش‌تر، محافلی در کاشان (افتتاحیه)، البرز، مشهد (محفل مهاجران افغانستانی مقیم خراسان) و تهران (با عنوان شهدای خدمت به یاد شهدای آتش‌نشان) برگزار شده بود.

ششمین محفل شعرخوانی شعر فجر، چهارشنبه شب همین هفته 20 بهمن با عنوان «شعر خلیج فارس» در جزیره هرمز برگزار می‌شود.

مراسم پایانی یازدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر، اسفند امسال در قالب یکی از برنامه‌های پایتختی فرهنگی مشهد مقدس در سال 2017 در جوار حرم ملکوتی و نورانی امام رضا (ع) برگزار می‌شود.