کنگره پنجم با نسلی نو از مدیران کلید خورد

 لیزنا: سید ابرهیم عمرانی،سردبیر: هفته پیش خبر کلید خوردن کنگره پنجم را خواندیم. امسال برنامه کنگره اندکی با تاخیر اعلام شد، چرا که در مجمع عمومی سال گذشته انتخابات جدید برای هیات مدیره دوره‌هفتم برگزار شد و مراحل ثبت انجمن پس از آمدن اعضای جدید،  هرباره فرایندی طولانی است. تایید انتخابات و اعضای انتخاب شده توسط کمیسیون انجمنهای علمی، و پس از آن ثبت شرکتها و ...  واقعا هفت‌خوانی است که نفس همکاران اجرایی را می‌گیرد.  به هر حال انجمن بیکار ننشسته بود، و برخی کمیته ها کارهای خودشان و جلسات خودشان را برگزار کرده و آماده ارائه نتایج به کنگره پنجم هستند. برخی کمیته ها هم که اندکی کندتر حرکت کرده‌اند باید از فرصت باقیمانده استفاده کرده و خودشان را به سرعت به کنگره برسانند. مهم این است که برای کنگره حرفی برای گفتن داشته باشند و حرف تازه باشد و مفید، با توجه به اتفاقات چهار کنگره پیشین، زمان خوبی برای جمع بندی کار کمیته ها و ارائه به کنگره باقی است و امید به مشارکت بیشتر و هماهنگ‌تر همه کتابداران در جلسات کمیته‌ها وجود دارد.

نکته مهمی که کنگره پنجم را نقطه عطفی در انجمن و به تبع آن کنگره‌های انجمن می‌کند، بدست گرفتن دبیری علمی و دبیری اجرایی توسط نیروهای جوان و توانمندی است که سالها در انجمنها و کمیته ها سابقه کار اجرایی داوطلبانه دارند. با نگاه به اسامی چهار دوره گذشته دبیران علمی و اجرایی، و مقایسه آن با بزرگوارانی که در کنگره پنجم به عنوان دبیر خدمت می کنند، می‌توانید به وضوح ببینید که نسل جدیدی از اساتید و مجریان به میدان آمده‌اند، تا با نیروی جوانی و تجربه خوبشان، کاری بس شایسته‌تر و بایسته‌تر از کنگره‌های قبلی بکنند و انرژی مضاعفی در رگهای حرفه و رشته تزریق نمایند.

به نظر من، شروع بکار کنگره در دوره هیات مدیره پنجم (1394)، که در آذرماه 1393 به هیات مدیره پیشنهاد شده و مصوب شده بود، با همه ضعفهایش، کمکی بود که دوباره کتابداران و اساتید کتابداری و دانش‌آموختگان رشته ما که در حوزه اطلاعات، که در کتابخانه‌ها یا مراکز اطلاع رسانی کار و فعالیت می‌کنند و همینطور دانشجویان را گرد هم آورد. کنگره با ارائه آخرین دستاوردهای علمی،‌ فنی و اجرایی در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع رسانی، توانست با احیا و حتی راه‌اندازی کمیته‌های مختلف، فضایی ایجاد کند، که بارها و بارها به گوش خود شنیده‌ام که کنگره برای رشته خیلی لازم بوده و هست و با اینکه دست اندرکاران خود بیشترین ضعفها را به خوبی می‌دیدند، باز هم مورد قدردانی قرار می‌گرفتند.

اینکه می‌گوئیم برگزار کنندگان به بیشترین ضعفها واقف بودند، هر چهار کنگره، مستند‌سازی شده و نقدها و انتقادها و حتی اعتراضها را خوانده و شنیده‌ایم، و به جد می‌گویم که من به نوبه خودم، به عنوان یکی از اجراییها، به اغلب آنها واقف بودم و اکنون می‌توانم راحتتر بنویسم، چرا که متعلق به گذشته است، که سیاستگزاری اجرایی ما همان بود که با آن نقائص اجرا شود. شاید تعجب می‌کنید، ولی ما همان چیزی را که عده‌ای به درستی نقص کنگره نوشته بودند، را در ابتدا سیاستگزاری کرده بودیم، برای اینکه کنگره‌ای در دست بود با بودجه صفر. سیاستگزاری کنگره‌های قبلی بر پایه حد اقل هزینه‌ها بود. در نتیجه بسیاری امکاناتی که دیگر همایشها داشتند، ما نداشتیم. و آگاهانه و با حد اقل بودجه پای به کنگره و اجرای آن می‌گذاشتیم.

ما هر سال با بودجه صفر شروع می‌کردیم و درمسیر، بنا به آنچه در دست داشتیم هزینه می‌کردیم، برخلاف  انجمنها و همایشهایی که یک سازمان یا نهاد دولتی یا شبه دولتی هزینه آن را می‌دهند، و باز به کمک ارتباطات همان موسسه، سایر سازمانها پشتیبان مالی آن می‌شوند (البته به شرطی که در همایش آنها هم شما پشتیبانی کنید و قرض را پس بدهید). انجمن کتابداری ایران افتخار دارد کنگره‌ای با هزار ثبت نام حضوری را با بودجه 60 و 70 میلیون تومان (که جمعا 60%  آن را دو پشتیبان ثابت نهاد کتابخانه های عمومی و یک ناشر  تامین کرده اند)  اداره کرده است و باقی می‌ماند کمکهای غیر نقدی کتابخانه ملی و ایرانداک (فضا، تالار و نیروی انسانی، و خط اینترنت و تلفن و ....). مبلغ 60 یا 70 دمیلیون تومان فکر می کنم یک جلسه اداری 4 ساعته، با 30 میهمان در یک تالار غیر دولتی با احتساب هزینه رفت و برگشت هواپیمای میهمانان است. نه پذیرایی حضوری از 700 تا 1000 نفر طی دو روز. البته بودجه جوایز ملی جدا بوده که آن هم هر سه جایزه جمعش به ده میلیون تومان نمی رسیده که هر جایزه را یک شرکت نرم افزاری حمایت کرده است.

بله دوستان، انجمن کتابداری انجمن ثروتمندی از زاویه نقدینگی و حساب بانکی نیست. لیکن انجمن چیزی دارد که هیچیک از آن همایشها و انجمنها ندارند، نیروی مومن و داوطلب. همه‌ی بار برگزاریها برشانه نیروهای مومنی بوده و هست که با ایمان به پروردگار و ایمان به کاری که می‌کنند، توانستند همه را شگفت ‌زده کنند، و توانستند جای خالی بودجه‌هایی که به شرطِها و شروطِها در اختیار انجمن قرار می‌گرفت را بگیرند.

نکته مهمی که سالهای گذشته نیز کنگره را خیلی برجسته می کرد، فعالیت کمیته‌های علمی انجمن است. سخنرانیهای علمی که حاصل پایان‌نامه‌هایی است که دست کم بنده همواره به آنها انتقاد دارم را، در نهایت من در یکی از مجلات رشته می‌خوانم. مقاله‌هایی که نه برای حل یک مشکل نوشته شده‌اند، بلکه برای دفاع از پایان نامه یا گرفتن امتیاز ارتقاء نوشته می‌شوند بیشترین تعداد مقاله‌های موجود در همایشها را تشکیل می‌دهند (تازه مقاله خوبها را هم می دهند به ژورنالها چون دوبرابر امتیاز دارد). لیکن ایجاد فضایی که طی دو روز استادان و کتابداران و دانشجویان به هر سو رو کنند، علوم اطلاعات ببینند، اندکی سخت بوده ولی دیدیم که ما کتابدارها از عهده‌اش برآمدیم. و این فقط به مدد همبستگی، ایمان، کار داوطلبانه و تقسیم کار درست در کمیته ها شکل گرفت. با خواندن گفتگوهای طرح شده در این نشستها خواهید دید که در غالب موارد، مشکلات است که دارد طرح و بازگو می‌شود. و خوشحالم که بگویم در بیشترین موارد مقاله برای امتیاز منتشر نشده، و در نشستها مسایل بومی ایران با نگاهی به آینده طرح و تا جای ممکن بررسی شده است. 

کنگره، کتابداری بومی ایران را در دسترس اهل کار قرار داده و مسایل روز کتابداری ایران را طرح، بحث و منتشر کرده است. نمی‌گویم حل کرده است، می گویم طرح کرده است. حال برنامه ریزان زحمت بکشند و بخوانند و برای دانشگاهها و پایان‌نامه‌ها برنامه بومی و مطالب بومی ارائه کنند. کنگره مواد خام فراوانی در این چهار سال در اختیار گذاشته، البته شرطش زحمت خواندن با حوصله مطالب و دقت در جزئیات مطالب ارائه شده است. به ویژه در صحبتهای شرکت کنندگان در نشستها که همه ضبط و پیاده سازی و منتشر شده است. من از همه گفته‌ها و نوشته‌ها و ارائه‌ها دفاع نمی کنم، ‌که برخی از آنها بار علمی خوبی ندارند، که آن را هم کوتاهی کمیته مربوطه می‌دانم که به اندازه کافی پیش نشست نداشته، و کاری بررسی نشده را در کنگره آورده و به قول من چهار نفر را دعوت کرده که بالای کرسی خطابه بنشینند و وقت مردم را تلف کند. ولی کمیته‌هایی که پیش نشستهای جدی داشتند، که بیشترین هستند، مطالب پخته‌ای در اختیار مخاطبان گذاشته‌اند.

کمیته یعنی تقسیم کار. همه انجمنهای بزرگ دنیا روی کمیته‌‌هایشان استوارند، ‌نه هیات مدیره‌ها. نمی خواهم سر سوزنی نقش هیات مدیره‌ها را کمرنگ کنم، خدا نخواهد که چنین چیزی از من سربزند، لیکن در این مورد خاص کمیته‌ها باید فعالیت جدی و شدید داشته باشند. در کنگره چهارم از 19 یا 20 برنامه برگزار شده در دو روز بیش از  14 یا 15  نشست آن حاصل زحمات کمیته ها بود. اصرار بر فعالیت کمیته‌ها اصرار بر تقسیم کار است و از آن مهمتر اصرار بر کادر‌سازی است. در این حوزه با افتخار از انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران نام  می‌برم که اغلب کسانی که در هیات مدیره‌های انجمن انتخاب شدند و فعال شدند، از کمیته ها آمدند. کمیته های اولیه پیش از کنگره، در دهه هشتاد، از میان اعضای خود، نیروهای داوطلب، جوان و آینده داری به هیات مدیره تقدیم کردند. در حال حاضر همان اعضای هیات مدیره‌های قبلی، که به سن پختگی هم نزدیک می‌شوند،  با تجربه‌های داوطلبی و انجمنی خود، می‌توانند هر یک انجمنی و کنگره‌ای را اداره نمایند. و اغلب بهترین استادان دانشگاههای کشور هستند. از جمله هیات مدیره فعلی با ترکیبی از سه پیش کسوت و چهار استاد جوان و کمیته‌هایی همه با مدیریت اساتید جوان،  به نظرم شکل خوبی دارد که کمتر در انجمنهای علمی ایرانی می‌توانید مشابه آن را ببینید. کنگره ، کمیته ها را مشخصتر  و از پیشتر، جدی ترشان کرد. جدی و فعال بودن کمیته‌ها، حتما کادرهای علمی و اجرایی خوبی برای انجمن پس انداز می‌کند، که باید به نوبت، اداره انجمن را به دست بگیرند و در کنار هم موجب افتخار جامعه علمی ایران شوند.   

شکل برگزاری کنگره انجمن، به سرعت مورد توجه انجمنها و همایشهای دیگران قرار گرفته و یکی دو همایش دیگر را خبر دارم که شکل برگزاریشان را به شکل کنگره انجمن کتابداری ایران تغییر داده‌اند، یا خود را به آن نزدیک کرده‌اند. ولی باید دقت کنید،  این شکل برگزاری، شکلی است سهل و ممتنع. اگر با خود فکر کردید که یک نشست  دوساعته درموضوعی بر‌گزار می‌کنید، خوب خیلی سهل است و هر سال این را نوشته‌ام برای یک معلم بیست دقیقه منبر رفتن و صحبت کردن در یک موضوع، حتی بدون آمادگی قبلی، کاری جدی محسوب نمی‌شود و ضعیفترین اساتید هم که دو سه ترم کلاس رفته باشند، این کار را به راحتی انجام می‌دهند. متاسفانه در همایشها و میزگردها از این بی‌مسئولیتیها زیاد دیده‌ایم. برای این گروه، اصلا  مهم نیست که آن بالا چه می‌گویند، و در واقع چه می‌بافند، خوشحال هستند که آن بالا هستند و دیده می‌شوند، پس کافی است.

لیکن اگر بخواهید که به وقت مخاطبان و شرکت کنندگان احترام بگذارید، باید دستاوردی، خبر تازه ای، نوآوری یا خدمت نوینی هم عرضه شود و باید خوب هم ارائه شود و آبروی کنگره هم حفظ شود، آن وقت خیلی کارتان سخت خواهد بود. اینجا است که نقش کمیته ها پر رنگ می‌شود. به همین دلیل و ضمن احترام به یکایک اساتید بزرگوار قوی و ضعیف، مانند هر سال به کمیته‌ها توصیه می کنم، حتما موضوعی که قرار است صحبت شود، از دل جلسات کمیته ها حاصل شده باشد و حال اگر کمیته‌ای بر دعوت از کارشناسی اصرار داشت، مسئولیت خودش است و حتما همه چیز را محاسبه کرده است. نمونه میهمانانی هستند که کمیته نوآوری در این چند دوره دعوت کردند، یا میهمانانی که کمیته کتابخانه های کودک دعوت کردند، همینطور کتابخانه های آموزشگاهی، و بسیاری همکاران دیگر، که مدعوین قابل قبولی را دعوت کرده و همیشه هم حرفی تازه برای گفتن داشته اند.            

با تاکید چندین و چند باره بر نقش کمیته ها و فعالیت آنها در شکل گیری بحثهای کنگره، به هیات مدیره انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران برای اقدام به موقع، در سپردن کنگره به نسل جوان تبریک می‌گویم. دوستانی که برای دبیری علمی و اجرایی انتخاب شده‌اند، هر دو در کنگره‌های قبلی از فعالترینها بوده و نقشهای کلیدی در بهتر شدن کنگره برعهده داشته و به خوبی از عهده آن بر‌آمده‌اند، و اینک بوی کنگره‌ای بسیار پر بار و پر تحرک را می‌توانیم از هم‌اکنون استشمام کنیم.

کتابداران، و متخصصان علوم اطلاعات. کنگره سالانه انجمن به عنوان کنگره‌ای حرفه‌ای و با الگوی "ایفلای کوچک خودمانی" طراحی شده، همایشهای صد در صد علمی برعهده دانشگاهها است و انجمن خود نیز توانایی برگزاری همایشهای علمی گوناگون را دارد، لیکن کنگره، جمع همه آحاد حرفه و رشته است. کنگره‌ای است برای گردآوری دانش بومی علوم اطلاعات و کتابداری ایران. از آنانکه در همایشهای انجمن جهانی کتابخانه‌های تخصصی در قطر و ابوظبی شرکت کرده‌اند بپرسید، تا بدانید با آن همه هزینه، ‌از نظر تنوع موضوعها، تعداد استادان شرکت کننده و مخاطبان اصلا قابل قیاس با کنگره ایران نیستند. کنگره با لطف و همت خودتان شکل گرفته و شما هستید که باید دوام آن را تضمین کنید.

توصیه من به شما بزرگواران هم این است:  از همین اکنون، به کمیته‌های انجمن بپیوندید و انجمن خودتان را در پربارتر برگزار کردن پنجمین کنگره سالانه متخصصان علوم اطلاعات یاری دهید، و به یاد داشته باشید که انجمن مجموعه من و شما است. شمائید که انجمن می‌کنید (گرد هم می‌آئید) و دور هم جمع می‌شوید که  مسایل مشترک خود را در میان بگذارید و به کمک هم و در اوضاع و احوال وانفسای این  قرون و اعصار به حل آنها همت گمارید. منتظر شرکت شما در کمیته‌های انجمن و سپس در کنگره هستیم.

عمرانی، ابراهیم. «کنگره پنجم با نسلی نو از مدیران کلید خورد». سخن هفته لیزنا، شماره ۴47، 24 تیر ۱۳۹۸