جلسه نوزدهم کارگاه «پژوهش در محیط وب» برگزار شد

به گزارش لیزنا، جلسه نوزدهم کارگاه آموزشی «پژوهش در محیط وب» از سلسله جلسات دورهمی علمی کتابداران استان قم که به همت کتابخانه آیت الله بروجردی و با تدریس دکتر سید مهدی طاهری به صورت مجازی برگزار می‌شود، با پرسش و پاسخ در رابطه با مباحث جلسات گذشته آغاز شد.

در ابتدای جلسه دکتر سید مهدی طاهری به یادآوری و مرور اجمالی مباحث جلسه پیشین پرداخت و گفت: در حال حاضر خدمات شخصی‌سازی در سیستم‌های اطلاعاتی برجسته شده و در طراحی آن‌ها بازگشت به رویکرد کاربرمدار مشاهده می‌شود. بدین منظور سیستم‌ها در تلاش‌اند خدمات خود را متناسب با نیاز کاربران ارائه نمایند. دلیل این مسئله تفاوت در نیازهای اطلاعاتی کاربران، علایق پژوهشی و رفتارهای اطلاع‌یابی آنها است. سیستم‌ها نیز برای تأمین رضایت کاربران به سمت توسعه قابلیت‌های شخصی‌سازی خود در حال حرکت هستند. موتور کاوش گوگل قابلیت ایجاد موتور کاوش شخصی را دارد، البته دیگر موتورهای کاوش همانند بینگ (Bing) نیز به‌صورت محدودتر خدمات ایجاد موتور کاوش شخصی ارائه می‌دهند. با این حال، موتور کاوش گوگل قابلیت‌های بیشتری دارد و متناسب با نیازهای کاربران در حال ارتقای مداوم این قابلیت‌ها است. اصلی‌ترین کاربرد موتور کاوش شخصی این است که از آن به‌عنوان موتور کاوش در وب‌سایت‌های گوناگون استفاده شود و در آن قابلیت‌های مختلفی همانند محدود نمودن به زبان (Language) یا منطقه (Region) خاص، جستجوی امن (Safe search) و افزودن وب‌سایت‌های مختلف امکان‌پذیر است.

در این قسمت از کارگاه دکتر طاهری دیگر امکانات موتورهای کاوش شخصی را یادآور شد و گفت: در قسمت تنظیمات موتور کاوش شخصی، چهار بخش (Setup)، (Look and Feel)، (Search features) و (Statistics and Logs) وجود دارد.

در ادامه‌ی توضیحات مربوط به بخش ویژگی‌های جستجو (search features)، سربرگ (تب) (advanced) تشریح شد. این بخش شامل قسمت‌های مختلفی همانند تنظیمات جستجوی وب (Web search setting) است که سفارشی‌سازی مربوط به جستجو در وب را انجام می‌دهد. زیرمجموعه این بخش refinement style است که امکان افزودن عبارات یا اصطلاحاتی را هنگام جستجو برای پالایش نتایج فراهم می‌کند. به‌طورمثال، در بخش add refinement اگر واژه "کتاب" را اضافه کنیم و در قسمت جستجو، کلمه "مدیریت" را جستجو نماییم، در بالای نتایج جستجو یک tab با عنوان کتاب ایجاد می‌‌شود که با انتخاب آن کتاب‌های موضوع مدیریت جستجو و بازیابی می‌شوند. در حقیقت این بخش، دامنه (Scope) جستجو را محدود می‌نماید. از قابلیت‌های دیگر این بخش امکان دریافت refinement style به صورت پیوند (Link) یا تب (Tab) است. گزینه بعدی تاریخچه مرور نتایج (result browsing history) است که امکان نمایش سابقه جستجوهای پیشین را فراهم می‌کند. جهت نمایش تاریخچه جستجو لازم است در این بخش گزینه enable فعال شود.

سپس دکتر طاهری به بخش داده‌های ساختارمند و نتایج (structured data and result) اشاره کرد و گفت: این بخش همان داده‌های تولید شده بر اساس استاندارد فرانمای تولید داده‌های ساختارمند (schema.org) است و نشانگر قابلیت نمایش داده‌های ساختارمند در نتایج جستجو است. در صورتی‌که این بخش enable باشد، داده‌های ساختارمند نیز در نتایج جستجو پدیدار خواهند شد.

وی گفت: گزینه بعدی no result string است، و هنگامی به‌کار می‌رود که جستجو صورت گرفته نتیجه‌ای نداشته باشد. در این بخش می‌توان انتخاب نمود عدم نتایج جستجو با کدام عبارت نمایش داده شود. گزینه link target یک پیوند خاص را به نتایج جستجو می‌افزاید و در هر جستجویی آن پیوند خاص را نیز بازیابی می‌نماید. در واقع این بخش پیوند هدف را برای پیوندهای جاسازی شده (Embed) در نتایج جستجو تنظیم می‌نماید.

دکتر طاهری افزود: گزینه دیگر query addition است که در آن می‌توانیم یک سری پارامترها در پرس‌وجو (query) بیاوریم و در جستجو از آن استفاده کنیم. این گزینه مشابه extra query terms است و هر عبارت یا واژه‌ای که در این بخش وارد شود، به راهبرد جستجوی کاربر اضافه می‌کند و همانند عملگر OR عمل می‌نماید. به‌طورمثال، اگر در این بخش کلیدواژه "مدیریت" را وارد کنیم، و کاربر در موتور کاوش ما "اطلاعات" را جستجو کند، نتایجی بازیابی خواهند شد که یا "اطلاعات" و یا "مدیریت"  و یا هر دوی این واژه‌ها در آن‌ها موجود باشد.

دکتر طاهری سپس به گزینه Query Parameter Name  اشاره کرد و گفت: این گزینه نشان می‌دهد نام هر پارامتر در یوآرآی (URI) نتایج جستجو به چه صورت است، و برای کدام قسمت جستجو به کار می‌رود. وی افزود: این مبحث به تفصیل در جلسات آینده تحت عنوان search in the fly توضیح داده خواهد شد.

وی گفت: محدودیت‌های جستجو (web search restricts) گزینه بعدی است که خود، دارای بخش‌های گوناگونی است. بخش اول آن محدودیت زبانی (language restrict) است که می‌توانیم جستجو را به زبانی خاص محدود کنیم. در گزینه result size این امکان وجود دارد که در هر پرس‌وجو (query) که انجام می‌دهیم، چه تعداد رکورد در نتایج جستجو نمایش داده شوند که می‌توان بین یک تا بیست گزینه را انتخاب نمود. مورد دیگر sort by است که قادریم نتایج را بر اساس تاریخ و یا ربط آن‌ها با پرس‌وجوها مرتب کنیم. همچنین می‌توانیم جستجو را به یک وب‌سایت خاص محدود نماییم. یعنی تنها از یک وب‌سایت خاص بازیابی صورت بگیرد.

وی در ادامه افزود: گزینه بعدی extra query terms است که بر پایه آن قابلیت افزودن اصطلاحات بیشتری به راهبرد جستجو میسر است. بدین صورت که کاربر هر عبارتی را در این موتور کاوش جستجو کند، به صورت پیش فرض عبارت خاصی به‌طورمثال "ایران" نیز به جستجو افزوده شود. این گزینه دامنه جستجو را افزایش می‌دهد و همان‌طور که پیشتر گفته شد، شبیه گزینه  query addition و عملگر "OR"  است. این بخش (web search restricts) دارای زیرمجموعه دیگری به نام فیلتر (filter) است که قادر است نتایج مشابه را نیز شناسایی و بازیابی نماید. یعنی به‌طور خودکار نتایج جستجو را فیلتر می‌کند. در این بخش، اگر گزینه true را انتخاب نماییم، نتایج با محتوای مشابهی بازیابی می‌شوند و اگر false را انتخاب کنیم موارد مشابه بازیابی نمی‌شوند. این گزینه شبیه عملگر related است.

وی گفت: در بخش دیگر image search setting  تشریح شد که همانند تغییرات و ایجاد محدودیت‌های گزینه پیشین است، با این تفاوت که تغییرات و محدودیت‌ها برای تصاویر اعمال می‌شوند. این بخش یک گزینه اضافه دارد و آن default to image search است که از کاربر سوال می‌کند، به صورت پیش فرض تصویر بازیابی شود یا خیر؟ با انتخاب گزینه‌های disable/enable می‌توانیم تنظیمات این بخش را اعمال نماییم.

دکتر سید مهدی طاهری در ادامه به معرفی بخش آمارها و گزارش‌ها (statistics and logs) پرداخت و گفت: این بخش بیشتر برای مدیران وب‌سایت‌ها (webmaster) برای آگاهی از تحلیل‌های آماری وب‌سایت کاربرد دارد. سربرگ اول (تب) این بخش آمار (stats) است که تحلیل موتور کاوش بر روی وب‌سایتی خاص را از طریق google analytics ارائه می‌دهد.

وی گفت: سربرگ بعدی آن google analytics است که گزارش‌های آماری وب‌سایت یا موتور کاوش و مواردی همانند نشانی پروتکل اینترنتی (Internet Protocol) افرادی که به موتور کاوش متصل شده‌اند؛ مدت زمان و منطقه ارتباط با موتور کاوش، و اصطلاحات و موضوعات جستجو شده را به‌شکل نمودار نمایش می‌دهد. این گزینه امکانات خوبی به‌خصوص برای وب‌سایت‌ها دارد و در موتورهای کاوش نیز کاربردپذیر است. (audit log) نیز برای ثبت و نمایش تراکنش‌های وب‌سایت و یا موتور کاوش به‌کار می‌رود. در حقیقت هر رفتار اطلاع یابی که کاربر انجام می‌دهد، در گوگل ثبت می‌شود و قابل بررسی و مشاهده است.

دکتر سید مهدی طاهری در پایان این کارگاه گفت: توضیحات تمامی بخش‌های موتورکاوش شخصی به پایان رسیده است و در جلسات آینده، دیگر  مباحث مرتبط با پژوهش در محیط وب ارایه خواهند شد.

گزارش: بنت الهدا موحدی محب